Bezmiâlem Valide Sultan
Bezmiâlem Valide Sultan (y. 1807 - 2 Mayıs 1853[2]), Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un ikinci eşi ve padişah Abdülmecid'in annesi. Bezm-i-Âlem "Dünya meclisi" anlamına gelir. Osmanlı tarihinin en tanınmış valide sultanlarından biridir. Hayırseverlik için yaptığı çalışmalardan dolayı sevilen ve saygı duyulan bir Valide sultan olarak tarihe geçmiştir.
Bezmiâlem Valide Sultan | |
|---|---|
 Bazm-î Âlem Sultan'ın kullandığı mühür. | |
| Doğum | (?)[1] y. 1807 |
| Ölüm | 2 Mayıs 1853 Dolmabahçe Sarayı, İstanbul |
| Defin yeri | II. Mahmut Türbesi, Divanyolu, İstanbul |
| Din | İslâm |
| Evlilik | II. Mahmud |
| Çocuk(lar) | Abdülmecid |
Hayatı
değiştirDoğum yeri ve tarihi hakkında kesin bilgi bulunmamasına[3] rağmen küçük yaşta esirciler tarafından saraya câriye olarak getirilen bir Gürcü kızı olduğu iddia edilmektedir.[4][5] Abdülmecid tahta çıktığında 16 yaşında, kendisi de 32 yaşındaydı. Oğlunun hükümdarlığı döneminde, öldüğü tarihe kadar 14 yıl süreyle (1839-1853) Valide Sultan oldu. Oğluna Tanzimat'ın ilanı konusunda Mustafa Reşit Paşa'ya güvenmesini tavsiye ettiği söylenir. Ayrıca, Abdülmecid'in hükûmetteki nazırları (bakan) seçerken annesine danıştığı bilinmektedir.
Abdülmecit, çok sevdiği annesine "Mehdiulyâ" unvanı vermiştir. Bezmialem'in görünümü hakkında Sultan Abülmecit'in doktoru Spitzer detaylı bilgi vermektedir:[6]
| “ | Nim şeffaf yaşmağın altında, şâtırâne bir allığın yanaklarında cüşan olduğu görülüyordu; kendisine muhterem oğlunun sıhhatleri hakkında ibrâz buyurdukları nâzikâne ihtimamlardan bahsettim. Tıbbi suallerime kemâli sükünet ve suhületle cevab verdi. Takriben 36 yaşında vücudunu gayet iyi muhâfaza etmiş bu Gürcü kızının göz kamaştıracak derecede beyaz ve nâzik ellerinin hârikulâde güzelliği, hutüti vechiyesinin intizam ve metâneti nazarı dikkatimi celbetti. Çıkarken bana son derece lutufkâr davrandı, kendisine icâb eden ilâcları bizzat yapmaklığımı emretti, ferâcesinin cebinden bir kese altın çıkardı, yukarda zikri geçen harem ağası ile bana gönderdi | „ |
—Dr. Sigmund Spitzer | ||
Ölümü
değiştir
Bezmialem Sultan 2 Mayıs 1853 tarihinde Dolmabahçe Sarayı'nda öldü ve Divanyolu'ndaki II. Mahmud Türbesine gömüldü. Garabet Balyan'ın mimarlığı altında inşaatına başlattırdığı Dolmabahçe Camii henüz bitmemişti. Camiyi oğlu Sultan Abdülmecid annesinin anısına 1855 yılında tamamlattırarak Bezmialem Valide Sultan Camii adı altında hizmete açtı. Cami zamanla Dolmabahçe Sarayına yakınlığı nedeniyle Dolmabahçe Camii olarak anılmağa başladı.
Eserleri
değiştir.jpg)
Bezm-î Âlem Sultan birçok mimari eserlerin yapılmasına öncülük etmiştir. Bu eserlerden bazıları şunlardır:
- Yıldız Sarayı'ndaki Dilkuşa Kasrı (1842)
- Maçka (1839), Topkapı (1843) ve Yıldız Sarayı'nda (1843) üç değişik Bezm-î-Âlem Valide Sultan Çeşmesi
- Bezm-î-Âlem Valide Sultan Vakıf Gureba Hastanesi (1843)
- Günümüzde Cağaloğlu Anadolu Lisesi'nin binası olarak kullanılan Mekteb-i Maarif ve Valide Mektebi (1850)
- Haliç üzerinde yapılan ilk ahşap Galata köprüsü (1845)
- Dolmabahçe Camii (1853)
- Gureba Hastahanesi Camii (1845)
- Sultanahmet'te Üçler Çeşmesi (1843)
- Silivrikapı Uzunyusuf Mahallesinde Bezmialem Çeşmesi (1841)
- Gureba-yi Müslimin Hastahanesi Çeşmesi (1845)
- Tarabya'da Bezmialem Çeşmesi (1852-53)
- Medine'de Bezmialem Sebili (1851)
- Kerbela'da Bezmialem Sebili (1847)[7]
Bibliografya
değiştir- Peirce, Leslie P., The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire, Oxford University Press, 1993, ISBN 0-19-508677-5 (paperback).
- Bahadıroğlu, Yavuz, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları (Ottoman History with Illustrations, Nesil Publications), 15th Ed., 2009, ISBN 978-975-269-299-2 (Hardcover).
- Meram, Ali Kemal, Resimli Osmanlı Padişah Anaları, Toplumsal Dönüşüm Yayınları ( ottaman History with Illustrations, Toplumsal Dönüşüm Publications),17th Ed., 2009, ISBN 975-7244-33-3 (Hardcover).
Kaynakça
değiştir- ^ Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 383
- ^ E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936, Martijn Theodoor Houtsma, 1987
- ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 6, sayfa: 108
- ^ "Bezmi Alem Valide Sultan, Gürcistan Dostluk Derneği". 2 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2012.
- ^ "Bezmiâlem Valide Sultan, Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi". 6 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2012.
- ^ Koçu, Reşad Ekrem (1958). "Bezmiâlem Validesultan". İstanbul Ansiklopedisi. s. 2732. Erişim tarihi: 12 Eylül 2024.
- ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 6, sayfa: 109-12
| Önce gelen: Nakşidil Sultan |
Valide Sultan 1839-1853 |
Sonra gelen: Pertevniyal Sultan |