Vikipedi

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 48/114 sayılı Kararı

BM Genel Kurulunun 48/114 sayılı Kararı - Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 20 Aralık 1993 tarihinde 48. oturumun 85. genel kurulunda kabul edilen 48/114 sayılı "Azerbaycan'daki mültecilere ve ülke içinde yerinden edilmiş kişilere acil uluslararası yardım sağlanması" Kararı.[1] 48/114 sayılı Karar, BM'nin Karabağ ihtilafı ile ilgili olarak kabul ettiği beşinci belge ve bu ihtilaftan zarar gören insanlara insani yardım konusunda BM Genel Kurulu tarafından kabul edilen ilk belgedir.[2] Belge, "mültecilere ve yerinden edilmiş kişilere insani yardıma ilişkin ilgili kararlar" dışında, BM düzeyinde önceki kararlara özel bir atıfta bulunmuyor. Karar, oylama yapılmadan oydaşma ile kabul edildi.[3]

BM Genel Kurulunun
48/114 sayılı kararı
Tarih20 Aralık 1993
Oturum no.№ 48
KodA/RES/48/114 (Doküman)
KonuAzerbaycan'daki mültecilere ve ülke içinde yerinden edilmiş kişilere acil uluslararası yardım sağlanması
SonuçOylama yapılmadan oydaşma ile kabul edildi

BM Genel Kurulu 48/114 sayılı kararında "çok sayıda sivilin yerinden edilmesi sonucunda Azerbaycan'daki insani durumun kötüleşmeye devam etmesinden ciddi endişe duyduğunu" ifade etti. Bu kararla Azerbaycan'daki mülteci ve yerinden edilmiş kişi sayısının bir milyonu geçtiği uluslararası bir belgede ilk kez teyit edilmiş oldu.[1]

Arka plan

değiştir

1988 yılında başlayan Birinci Karabağ Savaşı'ndan sonra Azerbaycan toprak bütünlüğünün ihlali tehdidiyle karşı karşıya kalmıştır. 1992'de savaş başlar ve diplomatik çabalar başarısız olur.[4] Gittikçe karmaşıklaşan mülteci sorununun ardından Azerbaycan, Şubat 1993'te Rusya ile birlikte Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşmesine ve 1967 Protokolüne katılan ilk BDT ülkesi oldu.[5][6] Azerbaycan direnişine rağmen 1993 yılının ortalarında Dağlık Karabağ ile birlikte kısa sürede işgalden kurtardığı birçok bölgede[7] kontrolünü kaybetmeye başladı.[8]

 
Murovdağ'daki Kelbecer'den olan mülteciler (1993)

Ermeni kuvvetlerinin savaş hukuku ihlalleriyle anılan Kelbecer'in 30 Nisan 1993'te işgal edilmesinin ardından BM Güvenlik Konseyi nezdinde Ermeni birliklerinin derhal geri çekilmesini ve sivil halkın uluslararası insani yardım çabalarına engelsiz erişimini talep eden 822 sayılı Kararı kabul edildi.[9] İşgalden bir haftadan kısa bir süre sonra Mülteciler ve ÜİYOK'ler Devlet Komitesi Kelbecer'den 9.582 ailenin kayıt olduğunu bildirdi.[10] O yılın yazında Ağdam'ı ele geçiren Ermeniler kararı uygulamadılar.[8] 1993 yılı sonunda Azerbaycan'ın İran ile olan sınırının 132 km'lik kısmı Ermenilerin kontrolüne geçmişti.[11] Bazı tahminlere göre çatışma, Azerbaycan'ın kişi başına düşen yerinden edilmiş kişi sayısı bakımından dünyada "lider" olmasına neden oldu; öyle ki, ülkedeki her on kişiden biri[7] ve bazı rakamlara göre her sekiz kişiden biri[12] çatışmalar nedeniyle evini terk etmek zorunda kalmış kişilerdi.

Ermenilerin büyük çaplı saldırıları, Azerbaycan için yaklaşık 1 milyon Azerbaycanlıyı ülke içinde yerinden edilmiş kişilere dönüştürerek tek başına çözülemeyecek bir insani sorun yarattı.[13] Durumu yönetmek için hükûmet, müteakip olarak mülteciler ve ülke içinde yerinden edilmiş kişiler için tavizler ve garantiler sağlayan yasal düzenlemeleri kabul eder.[14] Azerbaycan ile ilgili olarak, BM insani yardım programının 1993 yılının başından o yılın Mayıs ayına kadar devam etmesi gerekiyordu, ancak Kelbecer ve diğer bölgelerden yerinden edilmiş kişilerin sayısındaki keskin artış, Azerbaycan'dan gelen taleplerin artmasına ve özünde değişmese de yardımın kapsamının genişlemesine neden oldu.[15] BM, Azerbaycan'daki insani durumun hızla kötüleşmesini dikkate alarak, Haziran 1993'te ülke için kurumlar arası bir insani yardım programı düzenledi.[16] Program 1 Temmuz 1993'ten 31 Mart 1994'e[1] kadar sürmesine rağmen programın başlamasından kısa bir süre sonra Azerbaycan'daki mülteci ve yerinden edilmiş kişilerin sayısı 1 milyonu aştı.[16]

48/114 sayılı kararda belirtildiği gibi, bu belge kabul edilene kadar, komşu ülkeler başta olmak üzere bir dizi devlet Azerbaycan'a gerekli insani yardımı sağlamaktadır. Türk Kızılayı bu amaçla Ağcabedi ve Berde bölgelerinde çadır kampları kuruyor ve yerinden edilmiş 100.000 kadar kişiye giyecek sağlıyor. Ancak 1996 yılında kaynak yetersizliği nedeniyle bu kampları Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Derneği'ne devrederek ülkeyi terk etmek zorunda kaldılar.[17] İran ile Azerbaycan arasında 6 Eylül 1993'te imzalanan insani yardım protokolüne göre Helal Ahmar organizasyonun desteğiyle bir ay içinde 55.000 ülke içinde yerinden edilmiş kişi için 7 çadır kamp kuruluyor.[11] Ekim ayında Zengila'nın işgali sonucu yerinden edilmiş halkın Aras Nehri'ni geçmeye zorlanması sonucunda Güney Azerbaycanlılarla birlikte istikrarsızlık yaratacağını varsayan İran hükûmeti, çok geçmeden yerinden edilmiş insanları kendi topraklarından tahliye ediyor ve İmişli'nin sınır bölgesinde 100.000 kişilik çadır kamplar kuruyor.[8]

Kararın tarihi

değiştir

23 Eylül 1993'te BM Genel Kurulu, genel kurulun tavsiyesi ile "Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin mülteci, geri dönen ve yerinden edilmiş kişiler ve insani konulara ilişkin raporu"nun 48. oturum gündemine alınmasına karar verdi. Buna göre, 15 Kasım'da Azerbaycan, BM Genel Sekreterine "Ermenistan'ın Azerbaycan'ın güneybatısındaki yoğun saldırısı sonucunda 1 Kasım'dan bu yana Ermenistan silahlı kuvvetleri tarafından işgal edilen topraklardan yerinden edilen bir milyon insanla birlikte 37.000'den fazla insanın evlerini terk ettiğini" ve sert kış aylarında, çadırlarda yaşayan ve İran'da kalan yerinden edilmiş insanların yiyecek ve barınma sorunları yaşadıklarını belirtdi.[18]

16 Kasım'da Genel Kurulun Sosyal, İnsani ve Kültürel İşler Komitesinin 34. toplantısında Azerbaycan temsilcisi Azerbaycan, Bangladeş, Bosna Hersek, Etiyopya, Afganistan, Ürdün, İran, Kosta Rika, Küba, Kuveyt, Kırgızistan, Malezya, Fas, Mısır, Pakistan, Suudi Arabistan, Sierra Leone, Tacikistan, Türkiye ve Yemen adından "Mültecilere acil uluslararası yardım sağlanması" başlıklı A/C.3/48/L.23 sayılı karar taslağını sunar.[19] 48/114 sayılı kararda yer almamakla birlikte, o toplantıda sunulan kararın ilk taslağının girişinde BM Güvenlik Konseyi'nin 822, 853 ve 874 sayılı kararlarına da değinilmiştir.[19] Görüşmede Ermenistan temsilcisi 14 maddeden oluşan karar taslağına değişiklik önerdi ancak 19 Kasım'da yapılan 38. toplantıda komite başkanı Ermenistan'ın karar taslağında yapılan değişiklikleri geri çektiğini bildirdi.[19] Ermenistan tarafından sunulan A/C.3/48/L.29 numaralı değişiklik belgesi, esasen "Azerbaycan" kelimesinin "Transkafkasya bölgesi" ifadesiyle değiştirilmesini sağlıyordu.[20]

22 Kasım'da yapılacak bir sonraki toplantıda Azerbaycan temsilcisi, daha önce destek vermiş olan Kazakistan, Gine-Bissau, Moldova ve Ukrayna ile birlikte A/C.3/48/L.23/Rev.1 numaralı karar taslağını nihai olarak sundu. Belarus ve Senegal, revize edilmiş karar taslağını destekledi. Komite bu belgeyi 39. toplantısında oylama olmaksızın kabul etdi.[19] O zaman Belçika Avrupa Birliği adına bir açıklama yapmıştı.[19] Nihai belgeler, proje ile birlikte BM Genel Kuruluna sunuldu.

20 Aralık'ta Genel Kurul'un genel kurul toplantısında belge görüşülüyor. 48. oturum başkanı belgenin oylama yapılmadan kabul edilmesini teklif ederken, komite bu adımı destekliyor. Böylece 48/114 Sayılı Karar kabul edilmiştir.[18]

Kararın metni

değiştir

Karar 6 paragraftan oluşuyor. Birinci fıkrada, BM Genel Sekreteri'nin "uluslararası toplumun dikkatini Azerbaycanlı mültecilerin ve yerinden edilmiş kişilerin ciddi sorunlarına çekmek ve onlara yardım seferber etmek" yönündeki çabaları takdirle karşılanmaktadır. II. paragrafta acilen tüm devletlere, BM kuruluşlarına ve programlarına, uzmanlaşmış kuruluşlara ve diğer hükûmetler arası ve sivil toplum kuruluşlarına çağrıda bulunan BM, "Azerbaycanlı mültecilere ve yerinden edilmiş kişilere yeterli ve yeterli mali, tıbbi ve maddi yardım" talep ediyor. Bu amaçla, adı geçen kurumlar, "gerekirse, Azerbaycanlı mültecilerin ve yerinden edilmiş kişilerin özel ihtiyaçlarını, değerlendirilmek üzere ilgili yönetim organlarının dikkatine sunmaya ve bu organların kararları hakkında sekreteri bilgilendirmeye" davet edilir.

Aşağıdaki paragraflarda, genel sekreterin Azerbaycan'daki mültecilerin ve yerinden edilmiş kişilerin genel durumunu izlemeye devam etmesi, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin bu mülteciler ve yerinden edilmiş kişilerle ilgili hizmetlerini artırması ve Genel Sekreter, Genel Kurul'un 49. oturumunda kaydedilen ilerleme hakkında rapor yansıtılcağı yazıyor.

Sonraki olaylar

değiştir
 
Terterde, çadır kampında ülke içinde yerinden edilmiş kişilerin düğün töreni (Ilgar Jafarov, 1996)

"Umutsuz savaş" olarak adlandırılan[21] Karabağ sorununda nihayet 12 Mayıs 1994'te AGİT Minsk Grubu eşbaşkanı Rusya'nın arabuluculuğuyla ateşkes sağlandı.[22] Ateşkesin ardından İran, Saatli ve İmişli'de, Türkiye Berde ve Ağcabadi'de ve Suudi Arabistan, Berde'de Azerbaycan'a insani yardım sağladı ve çadır kampların kurulması ve yiyecek sağlanması konusunda destek gösterdi.[8] Bu kamplardan bazıları Bilesuvar, Beylegan ve Sabirabad bölgelerinde düzenlendi.[23] Silahlı çatışmalardan sonra, Bakü'deki ÜİYOK'ler çoğunlukla öğrenci yurtlarında, okullarda ve diğer kamu binalarında; çevre bölgelerde ve ilçelerde çadırlara, Fin evlerine veya vagonlara yerleştiler.[24]

48/114 sayılı kararda belirtildiği üzere BM Mülteciler Yüksek Komiserliği yapılan çalışmalar hakkında bilgi vermektedir. Daha sonra BM Genel Sekreterinin 10 Kasım 1994 tarihinde yayınladığı raporda Türkiye, 1993 yılı Ocak-Ekim 1994 yıllarında Azerbaycan'a 51 milyon ABD doları tutarında insani ve acil yardımda bulunmuş ve bu yardımın 5 milyon ABD dolarını kapsayan kısmı Dolar Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ne bunun için verildiği kaydedildi. Rapora göre yardım, buğday, çadır kampları, gıda, ilaç, tıbbi malzeme, battaniye ve temizlik malzemelerinden oluştu. Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ne yapılan bağışın yarısını akaryakıt sağladı..[25]

1993-94 yıllarında Azerbaycanlı mültecilere ve yerinden edilmiş kişilere insani yardım sağlayan devlet ve kuruluşlar arasında, adı geçen ülkelere ek olarak Mısır, Japonya, Norveç, Pakistan, İsviçre, Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği, Dünya Bankası, Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu, Oxfam (Birleşik Krallık), Sınır Tanımayan Doktorlar (Belçika), Relief International (ABD), BAKIM (Kanada) ve ADRA (ABD) yer aldı.[23]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c United Nations General Assembly (1993). "A/RES/48/114". undocs.org. United Nations. 18 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2022. 
  2. ^ UN Resolutions 822, 853, 874 and 884:
    • "Resolution 822 (1993)" (PDF). unscr.com. United Nations Security Council. 30 Nisan 1993. 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Aralık 2022. 
    • "Resolution 853 (1993)" (PDF). unscr.com. United Nations Security Council. 29 Temmuz 1993. 7 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Aralık 2022. 
    • "Resolution 874 (1993)" (PDF). unscr.com. United Nations Security Council. 14 Ekim 1993. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Aralık 2022. 
    • "Resolution 884 (1993)" (PDF). unscr.com. United Nations Security Council. 12 Kasım 1993. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Aralık 2022. 
  3. ^ United Nations General Assembly (1993). "A/48/PV.85". undocs.org. United Nations. 22 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2022. 
  4. ^ Ohannes Geukjian (2016). Negotiating Armenian-Azerbaijani Peace: Opportunities, Obstacles, Prospects. New York: Routledge. ISBN 9781315597621. 
  5. ^ Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi (8 Aralık 1992). "Azərbaycan Respublikasının BMT-nin Qaçqınların statusuna dair konvensiyasına və protokoluna qoşulması barədə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarı". e-qanun.az (Azerice). Hüquqi aktların vahid elektron bazası. 14 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  6. ^ United Nations High Commissioner for Refugees (2000). "Displacement in the Former Soviet Region". The State of the World's Refugees, 2000: Fifty Years of Humanitarian Action (İngilizce). New York: Oxford University Press. s. 198. ISBN 0-19-924106-6. 
  7. ^ a b De Waal, Thomas (2003). Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War. New York: New York University Press. ss. 195-218. ISBN 0-8147-1945-7. 
  8. ^ a b c d "Human Rights Watch organization" (PDF). www.hrw.org. 28 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2017. 
  9. ^ "Resolution 822 (1993)" (PDF). unscr.com. United Nations Security Council. 30 Nisan 1993. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Aralık 2022. 
  10. ^ Мамедов, Сохбет (5 Nisan 1993). "Азербайджан: 10 тысяч семей стали беженцами" (Rusça). Москва: Известия. 
  11. ^ a b Qasımlı, Musa (2015). Azərbaycan Respublikasının diplomatiya tarixi / Azərbaycan Respublikasının xarici siyasəti (1991-2003) (PDF) (Azerice). I hissə. Mütərcim Tərcümə və Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi. s. 270, 572. ISBN 978-995228-208-5. 1 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2023. 
  12. ^ "UNHCR publication for CIS Conference (Displacement in the CIS) - Conflicts in the Caucasus" (İngilizce). UNHCR. 1 Mayıs 1996. 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ Matveeva, Anna (2002). "Nagorno-Karabakh: A Straightforward Territorial Conflict". Van Tongeren, Paul; Van De Veen, Hans; Verhoeven, Juliette (Ed.). Searching for Peace in Europe and Eurasia: An Overview of Conflict Prevention and Peacebuilding Activities (Project of the European Centre for Conflict Prevention) (İngilizce). Lynne Rienner Pub. ss. 447. ISBN 978-1588260796. 
  14. ^ Helton, Arthur; Voronina, Natalia (2000). "Chapter 4: National Arrangements - Azerbaijan". Forced Displacement and Human Security in the Former Soviet Union: Law & Policy (İngilizce). ABD: Transnational Publishers. s. 99. 
  15. ^ UN High Commissioner for Refugees (1 Ağustos 1994). "UNHCR activities financed by voluntary funds : report for 1993-1994 and proposed programmes and budget for 1995. Part 3, Europe. Section 4, Azerbaijan / submitted by the High Commissioner". digitallibrary.un.org. UN. 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  16. ^ a b Bertucci, Mary Lou (1996). "Main Entries — Azerbaijan". Encyclopedia of Human Rights (İngilizce). Washington, D.C.: Taylor&Francis. ss. 129. ISBN 1-56032-362-0. 
  17. ^ Sarıer, Didem Ekinci (Ocak 2016). "Devletten Bireye Uzanan Diplomaside Türkiye ve Güney Kafkasya". Akıllı, Erman (Ed.). Türkiye’de ve Dünyada Dış Yardımlar. Nobel Akademik Yayıncılık. s. 296. ISBN 978-605-320-317-9. 
  18. ^ a b UNHCR (1993). "Refugees and displaced persons" (PDF). unhcr.org (İngilizce). 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  19. ^ a b c d e UN. General Assembly (48th sess. : 1993-1994). 3rd Committee (16 Aralık 1993). "Report of the 3rd Committee (A/48/631)". digitallibrary.un.org. UN. 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  20. ^ Armenia (12 Kasım 1993). "Emergency international assistance to refugees and displaced persons in Azerbaijan : proposed amendments to draft resolution A/C.3/48/L.23 / Armenia". digitallibrary.un.org. UN. 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  21. ^ "Transcaucasus Conference Sparks Dialogue". The United States Institute of Peace Journal. V (5): 7. October 1992. 
  22. ^ R. DeRouen, Karl; Heo, Uk (2007). Civil Wars of the World: Major Conflicts Since World War II. New York: ABC-CLIO. s. 156. ISBN 1-85109-920-4. 
  23. ^ a b UN. Secretary-General (13 Eylül 1994). "Emergency international assistance to refugees and displaced persons in Azerbaijan: report of the Secretary-General (A/49/380)". digitallibrary.un.org. UN. 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  24. ^ Fərzəliyev, Firdovsi (27 Kasım 2010). "Köçkün həyatı..." Şərq qəzeti: 7. Archived from the original on 26 Aralık 2022. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  25. ^ UN. Secretary-General (10 Kasım 1994). "Emergency international assistance to refugees and displaced persons in Azerbaijan : report of the Secretary-General. (A/49/380/Add.1)". UN. 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Birleşmiş_Milletler_Genel_Kurulu%27nun_48/114_sayılı_Kararı&oldid=33326076" sayfasından alınmıştır