Bis direği

Bis direği, Güney Pasifik Adaları'nda dinsel ritüellerde kullanılan ağaçtan oyulmuş direklere verilen genel isimdir. Bis direkleri Kuzey Amerika'da da görülmekle birlikte, Yeni Zelanda ve Vanuatu ile özellikle Yeni Gine'nin güneybatısındaki Asmat yöresinde ve Casuarina Kıyısı'nda daha yaygındır.

Bis direği

Yakından görünüm

Boyları 3,7 ile 7,9 metre arasında değişir. Düşmanlarca öldürülmüş ataları temsil ettiği kanısına varılan üst üste dizilmiş kabartma figürlerden oluşur. Bu örgü, Büyük Okyanus yöresi sanatının oluşum aşamasındaki figüratif biçimlerden biri olan çömelmiş insan figüründen kaynaklanır. Karmaşık figür dizisi, ağaç kesildiği zaman gövdesi üzerinde bırakılan düz bir kök çıkıntısına biçim vermek yoluyla elde edilen kafes görünümünde, işlemeli bir süsle son bulur.

Bis direğinin taşıdığı karmaşık dinsel önem ve simgesel ağırlık, yapılışı sırasında düzenlenen törende de kullanılır. Örneğin Asmat bölgesinde, düşmanı betimleyen mangrov ağacına, kesilmeden önce, törenle ve sessizce yaklaşılır. Ağaç gövdesinin kabuğu soyulurken beyaz gövdeden akan kırmızı öz suyu, Asmatlılar'a yendikleri savaşçının kanını hatırlatma görevi yüklüdür.

Bis direği, ağaçtan oyularak yapılmış ve özel, ruhanî güçler içerdiğine inanılan kabartma figürlerle dolu büyük bir tören salı olan "Ruh Gemisi"nin başka bir formu olarak da düşünülebilir. Yeni ölenlerin ruhlarının bu sallar aracılığıyla köyden uzaklaştırıldığına ve kutsal güçlerin, yetişkinliğe geçiş törenlerinde topluluğa yeni katılan acemilere geçtiğine inanılır.

Bis direkleriyle ilgili törenlerde de bu direklerin ölülerin ruhlarını toplamayı ve köyden uzaklaştırmayı amaçladığı görülür.

Direğin görünümü, abartılı bir pruvası olan bir kanoya benzer. Ruh gemileri gibi bu direkler de büyülü güçlerini, ataya tapınış ritüellerinden sonrasında bırakıldıkları sagu bataklıklarındaki palmiyelere aktarmak amacıyla da kullanılırlar.