Bitki
Bitkiler, ağırlıklı olarak fotosentetik ökaryot canlılardır. Tarihsel olarak bitkiler alemi, algler ve mantarlar da dahil olmak üzere hayvan olmayan tüm canlıları kapsarken, günümüzde mevcut tüm tanımlamalar prokaryotları, mantarları ve bazı algleri hariç tutar. Tanımlamalardan birine göre: Çiçekli bitkiler, kozalaklı bitkiler ve diğer açık tohumlular, eğrelti otları ve benzerleri, boynuz otları, ciğer otları, kara yosunları ve yeşil algler hep birlikte Viridiplantae (Latince "yeşil bitkiler") adı verilen kladı oluştururlar. Buna kırmızı ve esmer algler dahil değildir.
| Bitkiler | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
_version_2.png) | |||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||
| |||||||||
| Şubeler | |||||||||
| |||||||||
| Sinonimler | |||||||||
| |||||||||
Bitkilerin çoğu çok hücreli canlılardır. Yeşil bitkiler; enerjilerinin çoğunu, siyanobakterilerle endosimbiyoz sonucu oluştuğu düşünülen kloroplastları aracılığıyla, fotosentez yoluyla, güneş ışığından elde ederler. Kloroplastlar, bitkilere yeşil rengini veren klorofil a ve b'yi içerir. Bazı bitkiler parazitik veya mikotropiktirler ve normal miktarlarda klorofil üretme ya da fotosentez yapma yeteneklerini kaybetmişlerdir ancak yine de çiçekleri, meyveleri ve tohumları vardır. Bitkilerde eşeysiz üreme yaygın olarak görülmesine karşın eşeyli üreme ve nesillerin değişimi karakteristik özellikleridir.
320,000 civarında bitki türü vardır ve bunların büyük çoğunluğu (260,000 ila 290,000 kadarı) tohum üretir.[5] Yeşil bitkiler, Dünya'nın moleküler oksijeninin önemli bir bölümünü üretirler[6] ve ekosistemlerin çoğuna temel teşkil ederler. Tahıl, meyve ve sebze üreten bitkiler insan beslenmesinin temelini oluştururlar ve binlerce yıldır evcilleştirilmektedirler. Bitkilerin; süsleme amacıyla, yapı malzemesi olarak, yazı malzemesi olarak ve kültürel açıdan birçok kullanımı vardır. Ayrıca bitkiler, ilaçlar ve psikoaktif maddeler için çok önemli bir kaynaktır. Bitkiler konusunda yapılan bilimsel çalışmalar biyolojinin bir alt dalı olan botaniğin konusudur.
Tanımı
değiştirTaksonomik tarihçe
değiştirTüm canlılar, bitkiler ve hayvanlar olmak üzere geleneksel olarak iki gruba ayrılırdı. Bu sınıflandırma, canlıların farklı seviyelerini ayırt eden Aristoteles’e (MÖ 384–322) kadar uzanır.[7] Aristoteles, bu ayrımı canlıların "hassas ruh"a sahip olup olmamasına veya bitkiler gibi yalnızca "vejetatif ruh"a sahip olup olmamasına göre yapmıştır.[8] Aristoteles’in öğrencisi Theophrastos, bitki taksonomisi ve sınıflandırması üzerindeki çalışmalarını devam ettirmiştir.[9] Çok daha sonraları, 18. yüzyılda Linnaeus (1707–1778) modern bilimsel sınıflandırma sisteminin temelini oluşturmuş, ancak hayvan ve bitki âlemlerini olduğu gibi bırakarak bitki âlemini "Vegetabilia" olarak adlandırmıştır.[9]
Evrimi
değiştirÇeşitlilik
değiştirKabul edilmiş yaklaşık 382.000 bitki türü bulunmakta[10] ve bunların büyük çoğunluğunu oluşturan yaklaşık 283.000 türü tohum üretmektedir.[11] Tüm bitkilerin yaklaşık %85-90'ı çiçekli bitkilerdir (kapalı tohumlular). World Flora Online gibi birkaç proje, tüm bitki türlerinin kayıtlarını çevrimiçi veritabanlarında toplamak için çalışmalar yapmaktadır.[10][12]
Bitkiler, 10 mikrometre boyutundaki tek hücreli organizmalar olan desmidlerden ve 3 mikrometreden küçük picozoalardan,[13][14] en büyük ağaçlara (megaflora) kadar çeşitlilik gösterir. Örneğin, iğne yapraklı Sequoia sempervirens (Sekoya) 120 metreye kadar ve kapalı tohumlu Eucalyptus regnans 99 metreye kadar büyüyebilir.[15]
Evrimsel Tarihçe
değiştirKara bitkilerinin ataları suda evrimleşmiştir. Yaklaşık 1,2 milyar yıl önce karada alglerden oluşan bir tabaka meydana geldi, ancak ilk kara bitkileri Ordovisyen dönemine, yani yaklaşık 450 milyon yıl öncesine kadar ortaya çıkmadı. Bu bitkiler, ciğer otları ile benzer biyolojik özelliklere sahipti.[16][17] Bununla birlikte, Prekambriyen kayaçlarında bulunan yassılaşmış talluslara sahip fosiller, 1000 milyon yıldan çok daha uzun süre önce çok hücreli tatlı su ökaryotlarının var olduğunu göstermektedir.[18]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Cavalier-Smith, T. (1981). "Eukaryote kingdoms: Seven or nine?". BioSystems. 14 (3–4): 461-481. doi:10.1016/0303-2647(81)90050-2. ISSN 0303-2647. PMID 7337818.
- ^ Lewis, L.A.; McCourt, R.M. (2004). "Green algae and the origin of land plants". American Journal of Botany. 91 (10): 1535-1556. doi:10.3732/ajb.91.10.1535. PMID 21652308.
- ^ Kenrick, Paul; Crane, Peter R. (1997). The origin and early diversification of land plants: A cladistic study. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press. ISBN 978-1-56098-730-7.
- ^ Adl, S.M. (2005). "The new higher level classification of eukaryotes with emphasis on the taxonomy of protists". The Journal of Eukaryotic Microbiology. 52 (5): 399-451. doi:10.1111/j.1550-7408.2005.00053.x
. PMID 16248873.
- ^ "Numbers of threatened species by major groups of organisms (1996–2010)" (PDF). International Union for Conservation of Nature. 11 Mart 2010. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Nisan 2011.
- ^ Field, C.B.; Behrenfeld, M.J.; Randerson, J.T.; Falkowski, P. (1998). "Primary production of the biosphere: Integrating terrestrial and oceanic components". Science. 281 (5374): 237-240. Bibcode:1998Sci...281..237F. doi:10.1126/science.281.5374.237. PMID 9657713. 25 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2018.
- ^ Hull, David L. (2010). Science as a Process: An Evolutionary Account of the Social and Conceptual Development of Science. University of Chicago Press. s. 82. ISBN 9780226360492.
- ^ Leroi, Armand Marie (2014). The Lagoon: How Aristotle Invented Science. Bloomsbury Publishing. ss. 111-119. ISBN 978-1-4088-3622-4.
- ^ a b "Taxonomy and Classification". obo. 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
- ^ a b "An Online Flora of All Known Plants". The World Flora Online. Erişim tarihi: 25 Mart 2020.
- ^ "Numbers of threatened species by major groups of organisms (1996–2010)" (PDF). International Union for Conservation of Nature. 11 Mart 2010. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Nisan 2011.
- ^ "How many plant species are there in the world? Scientists now have an answer". Mongabay Environmental News. 12 Mayıs 2016. 23 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022.
- ^ Hall, John D.; McCourt, Richard M. (2014). "Chapter 9. Conjugating Green Algae Including Desmids". Wehr, John D.; Sheath, Robert G.; Kociolek, John Patrick (Ed.). Freshwater Algae of North America: Ecology and Classification (2 bas.). Elsevier. ISBN 978-0-12-385876-4.
- ^ Seenivasan, Ramkumar; Sausen, Nicole; Medlin, Linda K.; Melkonian, Michael (26 Mart 2013). "Picomonas judraskeda Gen. Et Sp. Nov.: The First Identified Member of the Picozoa Phylum Nov., a Widespread Group of Picoeukaryotes, Formerly Known as 'Picobiliphytes'". PLOS ONE. 8 (3): e59565. Bibcode:2013PLoSO...859565S. doi:10.1371/journal.pone.0059565. PMC 3608682 $2. PMID 23555709. Geçersiz
|doi-access=free(yardım) - ^ Earle, Christopher J., (Ed.) (2017). "Sequoia sempervirens". The Gymnosperm Database. 1 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2017.
- ^ Taylor, Thomas N. (November 1988). "The Origin of Land Plants: Some Answers, More Questions". Taxon. 37 (4): 805-833. doi:10.2307/1222087. JSTOR 1222087.
- ^ Ciesielski, Paul F. "Transition of plants to land". 2 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Strother, Paul K.; Battison, Leila; Brasier, Martin D.; Wellman, Charles H. (26 Mayıs 2011). "Earth's earliest non-marine eukaryotes". Nature. 473 (7348): 505-509. Bibcode:2011Natur.473..505S. doi:10.1038/nature09943. PMID 21490597.
Konuyla ilgili yayınlar
değiştir- Genel
- Evans, L.T. (1998). Feeding the Ten Billion – Plants and Population Growth. Cambridge University Press. Paperback, 247 pages. 0-521-64685-5.
- Kenrick, Paul & Crane, Peter R. (1997). The Origin and Early Diversification of Land Plants: A Cladistic Study. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press. 1-56098-730-8.
- Raven, Peter H.; Evert, Ray F.; & Eichhorn, Susan E. (2005). Biology of Plants (7th ed.). New York: W.H. Freeman and Company. 0-7167-1007-2.
- Taylor, Thomas N. & Taylor, Edith L. (1993). The Biology and Evolution of Fossil Plants. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall. 0-13-651589-4.
- Trewavas A (2003). "Aspects of Plant Intelligence". Annals of Botany. 92 (1): 1-20. doi:10.1093/aob/mcg101. PMC 4243628 $2. PMID 12740212.
- Tür tahminleri ve sayıları
- International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN) Species Survival Commission (2004). IUCN Red List The IUCN Red List of Threatened Species 27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- Prance G.T. (2001). "Discovering the Plant World". Taxon. 50 (2, Golden Jubilee Part 4): 345-359. doi:10.2307/1223885. JSTOR 1223885.
Dış bağlantılar
değiştir
- Jones, T.M.; Reid, C.S.; Urbatsch, L.E. "Visual study of divisional Plantae". 13 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2022. (requires Microsoft Silverlight)
- Chaw, S.-M. (1997). "Molecular Phylogeny of Extant Gymnosperms and Seed Plant Evolution: Analysis of Nuclear 18s rRNA Sequences" (PDF). Mol. Biol. Evol. 14 (1): 56-68. doi:10.1093/oxfordjournals.molbev.a025702 . PMID 9000754. 24 Ocak 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- Index Nominum Algarum 23 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Interactive Cronquist classification
- Plant Resources of Tropical Africa
- Tree of Life 30 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Botanik ve vejetasyon veritabanları
- African Plants Initiative database 17 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Australia 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Chilean plants at Chilebosque 1 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- e-Floras (Flora of China, Flora of North America and others) 5 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Flora Europaea 11 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Flora of Central Europe 12 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca)
- Flora of North America 28 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- List of Japanese Wild Plants Online 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Meet the Plants-National Tropical Botanical Garden
- Lady Bird Johnson Wildflower Center – Native Plant Information Network at University of Texas, Austin 17 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Plant List 23 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- United States Department of Agriculture 5 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. not limited to continental US species