Cahide Sonku
Cahide Sonku ya da doğumdaki adıyla Cahide Serap (27 Aralık 1919, Yemen - 18 Mart 1981, İstanbul), Türk sinema ve tiyatro oyuncusu. Türk sinemasının ilk kadın film yönetmeni[1] ve sinema oyuncusu.[1]
Cahide Sonku | |
|---|---|
 Cahide Sonku | |
| Doğum | Cahide Serap 27 Aralık 1919 San'a, Yemen |
| Ölüm | 18 Mart 1981 (61 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
| Meslek | Oyuncu, yapımcı |
| Evlilik | Talat Artemel (e. 1936; b. 1938) İhsan Doruk (e. 1943; b. 1954) |
| Çocuk(lar) | Ender Doruk |
| Ebeveyn(ler) | Yüzbaşı Necati Bey |
| Akraba | Çorapsız İbrahim Paşa (dedesi) Canan Serap (ablası) |
Yaşamı
değiştirÇocukluk
değiştirO dönem Osmanlı Devleti toprağı olan San'a'da doğdu. Babası bir Osmanlı subayı Yüzbaşı Necati Bey, dedesi Çorapsız İbrahim Paşa ise Osmanlı Ordusunda 7. Ordu Komutanı'ydı. Aynı yıllarda babası dedesinin emrindeydi.[2] I. Dünya Savaşı'nın başlaması ve Yemen'in Osmanlı Devleti'nin elinden çıkmasının ardından aile San'a'dan ayrılarak İstanbul'a geldi. Babası Necati Bey bir süre sonra ailesini terk etti ve annesi Necati Bey'den boşandı.[1] Aile paşa dedelerinin Fatih'teki konağına yerleşti. Çocukluğu zorluklarla[2] geçen Cahide'nin, dedesi İbrahim Paşa'nın vefatının ardından[2] çıkan bir yangında evleri yandı. Durumdan haberdar olan Necati Bey Cahide ve ablasını yanına almak istedi. Abla kabul etti[1] ama Cahide annesinin yanında kalmayı tercih etti. İlk ve ortaokulu Fatih'te tamamladı. Sultan Selim'deki Cumhuriyet Kız Ortaokulundan mezun oldu.
Kariyer
değiştirOrtaokul sıralarında sanatla tanıştı. Henüz 16 yaşındayken Darülbedayi'ye girdi, zamanla İstanbul Şehir Tiyatroları'nın gözde oyuncuları arasında yerini aldı. Önce Halkevleri Tiyatrosu akabinde ise İstanbul Belediye Konservatuvarı, ardından da Muhsin Ertuğrul'un keşfiyle Darülbedayi'de (1932-Şehir Tiyatroları) "Yedi Köyün Zeynebi" ile oyunculuğa başladı. Muhsin Ertuğrul, döneminin önemli isimlerindendir.[1] 1933'te Söz Bir Allah Bir filmiyle sinemaya adım attı. Daha sonra, 1950 yılında kendi adına Sonku Film şirketini kurdu. Fedâkar Ana filmiyle ilk kez yönetmenliği denedi. Oyuncu Talat Artemel ile evlenip ayrıldı. Daha sonra, 1943 yılında «Tütün Kralı» lakabıyla bilinen iş insanı İhsan Doruk ile evlendi ve bir süre sonra bu eşinden de ayrıldı. Daha sonra İhsan Doruk ile yeniden evlenen Cahide'nin bu evlilikten Ender adında bir kız çocuğu oldu. Sonra yeniden boşandı. Bataklı Damın Kızı Aysel adlı filmle ünlenen sanatçı, filmlerinde genel olarak erkeklerin kalbini kırıp kaçan güzel kadın rolüyle izleyicinin karşısına çıktı.[3] Yıldız dergisinin 1951 yılında açtığı yarışmada Vatan ve Namık Kemal "En İyi Film", başrol oyuncularından Cahide Sonku da "En İyi Kadın Oyuncu" seçildi.[3]
Kariyerinin tescillediği o yıllarda Parseh Gevrekyan adında gayrimüslim genç bir iş insanı ile tanıştı ve aşk yaşamaya başladılar. Gevrekyan, sinema ile özdeşleşen Cahide Sonku'nun hayranlarından biriydi. Ancak Müslüman bir kadının gayrimüslim biriyle beraberliği hoş karşılanmadığından aşklarını gizli yaşadılar. Artan dedikodulara aldırmadan birlikte yaşama kararı alan çiftin bu kararının ardından Cahide'nin Şehir Tiyatroları'ndan atılmasına karar verildi. Ancak buna Muhsin Ertuğrul'un karşı çıkması sonrası Cahide kariyerine devam etti. Fakat Beyoğlu Emniyet Müdürlüğü Cahide'yi aralıklarla ifade vermeye çağırıyordu. Akabinde başlayan II. Dünya Savaşı sonrası Türkiye'de "Varlık Vergisi" Kanunu çıktı. Hükûmet vergilerin yüzde 87'sini gayrimüslimlerden tahsil etmeye karar verdi. Parseh Gevrekyan'ın taşınmaz mallarına el konuldu ve Aşkale'deki çalışma kampına gönderildi. Cahide, çevresi ve adli kurumlardaki kişilerin baskısı sonucu Gevrekyan'dan ayrılmak zorunda kaldı.
Son yılları
değiştir
1963 yılında bir yangın sonucu kurmuş olduğu Sonku Film şirketinin binasının yanması üzerine iflas etmiş, yaşamının geri kalan kısmında Muhsin Ertuğrul sayesinde kısa bir süre Şehir Tiyatrosu'nda çalışmış, daha sonra buradan ayrılmış ve ömrünün son yıllarında alkol bağımlılığı ile mücadele etmiştir.[4]
1979 yılında Sinema Yazarları Derneği hizmet ödülünü aldı. 18 Mart 1981 yılında Alkazar Sineması'nda fenalaşarak 61 yaşında öldü.[5] Cenazesi Muhsin Ertuğrul Şehir Tiyatrosu'nun sahnesinde yapılan törenin ardından Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.
Her yıl anısına verilen Altın Portakal Cahide Sonku Ödülü vardır.
Hakkındaki eserler
değiştir- Osman Balcıgil, Kızıl Çengi - Bir Cahide Sonku Romanı, 2023
- Eyüphan Erkul, Cahide: Melekler Yeryüzünde Yasayamaz, 2020
- Agâh Özgüç, Cahide Sonku Peçete Kağındaki Anılar, 2007
Filmografisi
değiştir| Yıl | Film | Görevi | Notlar | Kaynak | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Oyuncu | Yönetmen | Senarist | Yapımcı | Rolü | ||||
| 1933 | Söz Bir Allah Bir | Evet | [6] Leyla | |||||
| 1934 | Bataklı Damın Kızı Aysel | Evet | Aysel | |||||
| 1940 | Şehvet Kurbanı | Evet | ||||||
| 1940 | Akasya Palas | Evet | Pakize[7] | |||||
| 1942 | Kıskanç | Evet | Nuriye[8] | |||||
| 1945 | Yayla Kartalı | Evet | Nermin | |||||
| 1946 | Senede Bir Gün | Evet | Nazlı | |||||
| 1947 | Yuvamı Yıkamazsın | Evet | ||||||
| 1949 | Fedakâr Ana | Evet | Evet | Cavidan[9] | ||||
| 1951 | Vatan ve Namık Kemal | Evet | Evet | Zekiye[10] | Talat Artemel ve Sami Ayanoğlu ile birlikte yönetti. | |||
| 1952 | Günahını Ödeyen Adam | Evet | ||||||
| 1953 | Beklenen Şarkı | Evet | Evet | Evet | Seniha Hanım[11] | |||
| 1955 | İlk ve Son | Evet | ||||||
| 1956 | Büyük Sır | Evet | ||||||
| 1962 | Ayşecik Yavru Melek | Evet | Büyükanne | |||||
| 1965 | Yahya Peygamber | Evet | ||||||
| 1965 | Korkusuzlar | Evet | ||||||
| 1965 | Düşman Kardeşler | Evet | Cahide Anne[12] | |||||
| 1965 | Beyaz Atlı Adam | Evet | ||||||
| 1965 | Sevgim ve Gururum | Evet | Esma Hanım[13] | |||||
| 1966 | Sevda Çiçeğim | Evet | ||||||
| 1966 | Kovboy Ali | Evet | Cahide[14] | |||||
| 1966 | El Kızı | Evet | Saime[15] | |||||
| 1966 | Çalıkuşu | Evet | ||||||
| 1966 | At Avrat Silah | Evet | ||||||
| 1966 | Sokak Kızı | Evet | ||||||
| 1967 | Serseriler Kralı | Evet | Boncuk'un Babaannesi[16] | |||||
| 1967 | Bizansı Titreten Yiğit | Evet | ||||||
| 1971 | Mıstık | Evet | Anne[17] | |||||
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b c d e "Cahide Sonku'nun hikayesi: Parlak ışıklardan bulaşıkçılığa". Posta, Magazin. 4 Mart 2018. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ a b c Ali Hikmet İnce (12 Mayıs 2019). "Cahide Sonku'nun Önlemeyen Düşüşü". Siyasetcafe.com. 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ a b Ayşe Durukan (14 Şubat 2004). "Cahide Sonku Gibi Ölmek!". İstanbul: Bianet. 3 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ "CAHİDE SONKU BİYOGRAFİ". hürriyet. 12 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "TAHA TOROS ARŞİVİ" (PDF). 16 Mart 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Söz bir Allah bir". 10 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Akasya Palas". 18 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Nuriye". 18 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Fedakar Ana". 17 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Zekiye". 16 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Beklenen Şarkı". 16 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Düşman Kardeşler". 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Sevgim ve Gururum". 17 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Kovboy Ali". 17 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "El Kızı". 18 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Serseriler Kralı". 18 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Mıstık". 18 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dipnotlar
değiştir- Özgüç, Agah; Özgüç, Yüksel (2007). Cahide Sonku, Pecete Kağıdındaki Anılar. PMP Basım Yayın. s. 83. ISBN 9789756063491.
Dış bağlantılar
değiştir
- IMDb'de Cahide Sonku 11 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Cahide Sonku, biyografisi