Carnotaurus
Carnotaurus (anlamı: "Etçil boğa"), Geç Kretase döneminde (yaklaşık 71 milyon yıl önce) Güney Amerika'da yaşamış bir teropod dinozor cinsidir.[2][3]
| Carnotaurus | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||||
| †Carnotaurus sastrei Bonaparte, 1985 | |||||||||||||||||
Keşif
değiştirFosili, 1985 yılında Arjantin'de paleontolog Jose Bonaparte tarafından bulunmuştur. İskelet neredeyse eksiksizdir[4]; çünkü tüm parçalar hatta derisinin bile izi bulunmuştur. Bu tip eksiksiz keşifler oldukça büyük sürprizdir.[5]
Fiziksel görünüm
değiştir
Oldukça narin ve çevik görünümlü bir teropoddur. Ortalama 7.5 metre uzunluğunda, 3 metre yüksekliğinde ve 2 ton ağırlığında olduğu tahmin ediliyor.[6] Bu dinozor cinsinin ciddi göze çarpan fiziksel özellikleri vardır. Korunmuş bir deri izi fosili sayesinde derisinde kemiksi konik çıkıntılar olduğu anlaşılmıştır. Kısa ama derin bir kafatası vardır ve burun yapısı güçlü bir koku alma duyusuna sahip olduğunu gösterir. Çenesi Tyrannosaurus'un dişlerine nazaran oldukça ufak kesici dişlerle kaplıdır. Gözlerinin ufak olduğu düşünülüyor, daha ziyade koku alma duyusunu kullanıyor olması muhtemeldir. Ayrıca kafataslarının üstünde bir çift boynuz bulunmaktadır. Bu boynuzlar Cinsel seçilim bilhassa çiftleşme dönemlerinde cinsel seçilimde fark yaratıyor olabilir. Yuva yapma alışkanlığı da klasik teropodlarınkine (örn. kuşlar) benzerdir.[5] Fosiline bakıldığında güçlü bacakları ve kuyruğu yardımıyla hızlı koştuğu düşünülüyordu zaten; son yapılan çalışmalar ışığında kuyruğunun ve kalça kemiğiyle birleştiği yerdeki güçlü kasın (caudofemoralis) her kısaldığında bacağın geri çekilip ve güçlü bir adım atıldığı düşünülüyor.
Carnotaurus'un burnu da kafatasının ucu boyunca basık (çıkıntısız) konumlanmış olup gözlerin görüş açısının net kalmasını sağlar. Ayrıca gözleri de kafatasının yaklaşık olarak önüne konumlanmıştır ve bu hayvana derin gören (stereoscopic) bir bakış sağlar.[3]
Ani şekilde ivmelenen bir atlet gibi hız patlaması yaptığı ve kısa süreli av kovalamacasına uygun bir yapısı olduğu tahmin ediliyor. Tıpkı Tyrannosaurus rex gibi Carnotaurus'un da oldukça ufak kolları vardır, hatta Tyrannosaurus rex'e göre de oldukça ufak bir kol yapısına sahiptir. Carnotaurus'un kolu iki kısımdan oluşur. El kısmı radius ve ulna kemiklerinden oluşurken; el uzunluğunun 4 katı uzunluğa sahip olan kol kemiği humerus da nispeten el kemikleri kadar güçlü değildir.[7]
Sınıflandırma
değiştirCarnotaurus, Geç Kretase döneminde güney kıtası Gondvana'da çok yaygın yaşayan Abelisauridlerin en tanınan üyesiydi.[4] Canale ve ark. (2009)'nın hazırladığı kladogram aşağıda verilmiştir.[8]
| Carnotaurinae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg){kind=small}
.png){kind=small}
.jpg){kind=small}
Paleobiyoloji
değiştirCarnotaurus'un fiziksel özellikleri biyolojisi üzerine ciddi fikirler verebilmektedir. Özellikle göz hareketleri konusunda Carnotaurus kendine özgü bir özelliğe sahiptir. Kertenkelelerin kafatasındaki tipik göz konumlanmasına benzemeyen bir göz konumu ve özelliği vardır. Hareketli üst çene üzerinde yer almayan göz yapısı hayvanın ağız ve burnunun çukur ve yükseltisi boyunca hareket edemez ve bu dinozor avına yönelik göz hareketini çenesinin hareket mekanizmasıyla sağlar. Yine alt ve üst çenedeki hareket işlevi dişlerinin yakaladığı avı farklı şekillerde tutabilmesini sağlar, üst çene aşağı yönlenir, bu sayede alt çenenin önü yukarı harekete geçer ve dişlerin uçları geriye bakar; en nihayetinde avın kaçması önlenir. Ayrıca Carnotaurus'un kas ve iskelet sistemi hızlı koşan bir hayvanı işaret etmektedir, ayrıca çene yapısına bakılarak güçlü bir ısırıktan ziyade hızlı ısırıklar alan bir davranış biçimine sahip olduğu tahmin edilebilmektedir. Yine boynuzlarının da genel olarak tür içi eşleşme kavgalarında tıpkı yaban koyunlarındaki gibi kuvvet emen bir rolü olabileceği düşünülmektedir.[3]
Kaynakça
değiştir- ^ Cerroni, M. A.; Canale, J. I.; Novas, F. E. (18 Ağustos 2020). "The skull of Carnotaurus sastrei Bonaparte 1985 revisited: insights from craniofacial bones, palate and lower jaw". Historical Biology. 0 (0): 1-42. doi:10.1080/08912963.2020.1802445. ISSN 0891-2963.
- ^ a b "Fossilworks: Carnotaurus". fossilworks.org. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ a b c Mazzetta, Farina, Vizcaino, Gerardo, Richard, Sergio. "On the palaeobiology of the South American horned theropod Carnotaurus sastrei Bonaparte". www.researchgate.com. Researchgate. 12 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Candeiro, Carlos Roberto dos Anjos; Martinelli, Agustin Guillermo. "ABELISAUROIDEA AND CARCHARDONTOSAURIDAE (THEROPODA, DINOSAURIA) IN THE CRETACEOUS OF SOUTH AMERICA. PALEOGEOGRAPHICAL AND GEOCRONOLOGICAL IMPLICATIONS". www.redalyc.org/. Sociedade Natureza. 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2024.
- ^ a b The BBCEarth Editors, The BBCEarth Editors. "BBC EARTH". www.BBC.com. BBC. 10 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ Paul, Gregory S. (2016). The Princeton Field Guide Dinosaurs 2nd Edition. New Jersey: Princeton University Press. ss. 87. ISBN 978-0-691-16766-4.
- ^ Black, Riley. "Why Did Carnotaurus Have Such Wimpy Arms?". WWW.SMITHSONIANMAG.COM. SMITHSONIANMAG. 16 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ Canale, Juan I.; ve diğerleri. "New carnivorous dinosaur from the Late Cretaceous of NW Patagonia and the evolution of abelisaurid theropods". link.springer.com/. SpringerLink. 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2024.