Dönüş-kayış göstergesi

Dönüş-kayış göstergesi veya dönüş-kayış müşiri; iki cihazın bir arada bulunduğu bir uçuş göstergesi. Dönüş esnasında uçağın istikametinin değiştiği oran ile içe kayış (slip) ve dışarı savruluş (skid) miktarını gösterir. Uçak maketi bulunan ve yatış oranını da gösteren göstergelere dönüş koordinatörü denir.

Sağa doğru standart (360°/2 dk) bir dönüş yapan uçağın dönüş koordinatörü. Alttaki siyah topun ortada olması uçağın koordineli döndüğünü yani içe kayma (slip) veya dışarı savrulma (skid) meydana gelmediğini gösterir.

Dönüş-kayış göstergelerinin ve koordinatörlerinin hiçbir modeli "yatış açısını" bildirmez. Yatış açısı işarî hava süratinin bir fonksiyonudur ve farklı süratlerde 2 dakikalık dönüş yapan uçakların yatış açısı farklı olmasına rağmen göstergede aynı "yatış oranına" sahip olurlar.

Standart 2 dakikalık dönüş için gerekli yatış açısı = (İşarî hava sürati / 10) + 7

Yukarıdaki pratik hesaba göre 2 dakikalık dönüş yapan 100 KIAS süratindeki bir uçağın yatış açısı 17 derecedir. 70 KIAS'taki bir uçağın yatış açısı ise 14 derecedir. Buna rağmen dönüş esnasında her iki uçağın göstergesinde de aynı yatış oranı değeri okunur.

Koordinesiz dönüşler

Sağa dönüşte skid. Uçaktakiler sola savruluyormuş gibi hissederler. Pilotun siyah topu ortalamak (dengeli uçmak) için istikâmet dümenini kontrol eden "sol" pedala yeterince basması gerekir.

Uçuş esnasında pilotun "dönüş tarafına" yeteri kadar istikâmet dümeni pedalı uygulayarak dönüşleri koordineli hâle getirmesi gerekir. Koordineli dönüşlerde göstergedeki denge topu ortada durur ve manevra uçaktakileri rahatsız etmez. Koordinesiz dönüşlerde ise uçağın kuyruk kısmı dönüş içine veya dışına savrulur ve uçaktakiler kayıyormuş ya da savruluyormuş gibi hissederler.

Slip

Dönüş esnasında uçağın kuyruğunun dönüş içine, burnunun aksi yöne doğru dönmesi durumudur. Uçaktaki kişiler dönüş tarafına (içeri) doğru kayıyormuş gibi hissederler. Bu durumda göstergenin alt kısmındaki siyah top kayış tarafına (içeri) doğru hareket eder. Pilot "top ile aynı tarafa" gerektiği kadar istikâmet dümeni uygulayarak kayışı engeller.

Skid

Uçak maketsiz bir gösterge.

Dönüş esnasında uçağın kuyruğunun dönüş yönünün aksine, burnunun dönüş tarafına (içine) dönmesi durumudur. Uçaktaki kişiler dönüşün aksi tarafa doğru savruluyormuş gibi hissederler. Bu durumda göstergenin alt kısmındaki siyah top savrulma tarafına (dışa) doğru hareket eder. Pilot "top ile aynı tarafa" gerektiği kadar istikâmet dümeni uygulayarak savrulmayı engeller.

Eğer gereğinden fazla düzeltme yapılırsa top orta hattı geçerek aksi tarafa hareket eder ve slip skid'e, skid ise slip'e dönüşür.