Ambarlı, Borçka
Ambarlı, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.
| Ambarlı | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Ambarlı Ambarlı'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Borçka |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 286 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 184 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08400 |
Tarihçe
değiştirAmbarlı'nın eski adı Dampala veya Dampali'dir. Gürcüce bir yer adı olan Dampala / Dampali (დამპალა / დამპალი), kokuşmuş su, bataklık anlamına gelir.[3] Dampala aynı zamanda Gürcistan’ın doğu kesiminde yaygın olan ve “kisi” (ქისი) diye de adlandırılan bir üzüm cinsinin adıdır. Eskiden Gürcistan’ın doğusunda Dampala (დამპალა) adını taşıyan bir yer olduğu Kartlis Tshovreba adlı kaynaktan bilinmektedir.[4] Dampala adı Türkçeye Danpal (دانپال) ya da Dampal (دامپال) olarak girmiştir.[5][6]
Dampala, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Klarceti, Gürcü Krallığı'nın prensliklerinden biriydi ve bu prensliğin merkezi Artanuci (Ardanuç) idi. Bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirdi.[7]
Dampala, Osmanlı döneminde Çıldır Eyaleti'nin içinde bulunuyordu. 19. yüzyılın ikinci yarısında, Trabzon Vilayeti'nin sancaklarından biri olan Lazistan'a bağlı Livana kazasının köylerinden biriydi. Köyün nüfusu 11 hane ve 26 kişi olarak tespit edilmiştir. Bu dönemde Osmanlı idaresi sadece erkek nüfus tespit ediyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyde yaşayan kişi sayısının yaklaşık 52 kişi olduğu ortaya çıkar. Bu nüfus "Müslim" adıyla kaydedilmiştir. Bu "Müslim" nüfusun Müslüman Gürcülerden oluştuğu, Rusların on yıl sonra gerçekleştirdiği nüfus tespitinden anlaşılmaktadır. Tarımla geçinen Dampala köyünde salnamede hayvan varlığı olarak 20 öküz, 10 inek, 1 at, 5 keçi ve 40 koyun tespit edilmiştir.[8]
Dampala köyü, 93 Harbi'nin ardından Rus hakimiyetine girdi. 1886 yılı nüfus tespitinde köy, Artvin sancağının (okrug) Artvin kazasına (uçastok) bağlıydı. Kartla nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) dokuz köyünden biriydi. Bu tarihte köyde 57 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.[9] Dampala'da bugün de kullanılan Nağvarevi (ნაღვარევი), Tsitlobi (წითლობი), Velikana (ველიყანა), Saliurebi (სალიურები), Gverduli (გვერდული), Kalo (კალო) gibi yer adları da buranın bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir.[10] Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, Rus idaresi sırasında, 1890'ların başında Dampala'da 18 hanenin yaşadığını yazmıştır.[11]
Dampala, Birinci Dünya Savaşı'ın sonlarında Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü askerleri bölgeden çekildi ve Artvin bölgesi fiilen Türkiye'ye katıldı. 16 Mart 1921'de, Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla Dampala köyünü de kapsayan Artvin ile Ardahan bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[12]
Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespiti sırasında Dampala Borçka kazasına bağlı Murgul nahiyesinin bir köyüydü. Bu tarihte köyde, tamamı Gürcü olarak kaydedilmiş olan 24 kişi yaşıyordu.[13] Önceki nüfus tespitleriyle kıyaslandığında Dampala'nın nüfusunun iyice azaldığı görülmektedir. Bu durum Rus idaresi sırasında köy halkının önemli bir kısmının Osmanlı ülkesine göç etmesiyle açıklanabilir. Dampala veya Danpal Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Anbarlı (sonra Ambarlı) olarak değiştirilmiştir.[14] Daha sonra köye dışarıdan bir nüfus yerleştilmiş olmalı ki Ambarlı'da yaşayan kişi sayısı 1935 yılında 335 kişiye ulaşmıştır.[15]
Ambarlı köyünde varlığı bilinen tek tarihsel yapı Dampala Kilisesi'dir. Köyün merkez mahallesinde yer alan kilise, bugün bir köylünün bahçesindedir. Kiliseden geriye yapının güneybatı duvarının küçük bir parçası (3 × 1,5 m) kalmıştır. Dampala Kilisesi'nin kireç harcı kullanılarak yeşilimsi kaba taşlarla inşa edilmiş olduğu duvar kalıntısından anlaşılmaktadır.[16]
Coğrafya
değiştirDampala köyü, karayoluyla Artvin il merkezine 38 km, Borçka ilçe merkezine 6 km uzaklıktaydı.[17] Baraj yapımından sonra köyün yolu değişmiş ve bu mesafe iyice artmıştır.
Nüfus
değiştir| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 170[2] |
| 2020 | 184[2] |
| 2019 | 174[2] |
| 2018 | 212[2] |
| 2017 | 187[2] |
| 2016 | 194[2] |
| 2015 | 197[2] |
| 2014 | 221[2] |
| 2013 | 243[2] |
| 2012 | 235[2] |
| 2011 | 249[2] |
| 2010 | 244[2] |
| 2009 | 257[2] |
| 2008 | 278[2] |
| 2007 | 320[2] |
| 2000 | 468[17] |
| 1990 | 994[17] |
| 1985 | 660[17] |
Kaynakça
değiştir- ^ "Ambarli, Turkey Page". Fallingrain.com. 16 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Borçka Ambarlı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt, s. 528, ISBN 0-9535878-3-5
- ^ ""დამპალა" - Kartlis Tshovreba". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2021.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 352, ISBN 9789157871117.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye (Osmanlıca), 1927, s. 120.
- ^ "Roland Topçişvili, Gürcülerin Etnik Tarihi ve Gürcistan'ın Tarihsel-Etnografik Bölgeleri (Gürcüce), 2002, s. 66-67". 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2021.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s.353, ISBN 9789157871117.
- ^ ""Artvin kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 183 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 147" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Mayıs 2022.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2021.
- ^ Gök, Nurşen (2008). "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler" (PDF). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 41. ankara.edu.tr. s. 89-104. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci baskı 1927), s. 144, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 155 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b c d "Ambarlı Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.