Değirmen

Değirmen, tahılları öğütmeye yarayan araçlardan biridir. El değirmeni, su değirmeni ve yel değirmeni gibi çeşitleri bulunmaktadır. Günümüzde, neredeyse tamamen terkedilmesi sonucu köy ve kasabalarda ayakta kalan değirmenler günümüzde turistik bir konuma kavuşmuştur.

Nepal'de el değirmeni ile buğday öğüten kadınlar

Değirmenin Târihi Gelişimi

Değirmenlerin kullanılmaya başlanması Milat'tan önceki yüzyıllara dayanır. MÖ 600'de, Araplar tarım yapabilmek amacıyla yel değirmenini icâd ettiler.^{[kaynak belirtilmeli]} Bu olay, aynı zamanda değirmenin icadı olarak da nitelendirilebilir. Bu tarihten 500 yıl sonra bugünkü Eski Yugoslavya ve Arnavutluk'ta su değirmenleri kullanılmaya başlandı. Bunların çalıştırılması için çok hızlı akan nehirlere ihtiyaç vardı.

Laterculi Alexandrini adlı eserde, MÖ 4. yüzyılda antik mühendis Abdaraxus'un dikey su değirmenini icat ettiğinden bahsedilir.

Günümüzde ise elektrik enerjisiyle ve akaryakıtla çalışan değirmenler geliştirilerek kullanılmaya başlanmıştır. Artık eski yel ve su değirmenlerinin yerine bu motorlu değirmenler kullanılmaktadır.

Değirmen Çeşitleri

Değirmenler yel, su ve elektronik olmak üzere, kullandığı enerjiye göre üçe ayrılır.

Yel Değirmeni

Yel değirmeni

Yel (rüzgâr) enerjisine bağlı olarak çalışan ve su değirmeninde olduğu gibi çalışırken yakıt tüketmeyen değirmeni türüdür. MÖ 600'de Araplar'ın yapmak için icat etmişlerdir.Eski olmasına rağmen bugün de yel değirmenlerine rastlanır. Çalışmak için mutlaka rüzgâr enerjisine gerek duyar. Rüzgar olmadığında hayvan gücüyle çalıştırılır.

Su Değirmenleri

Su değirmeni

Su enerjisine bağlı olarak çalışan ve yel değirmeninde olduğu gibi yakıt harcamadan çalışan değirmen türüdür. MÖ 100 yılında Eski Yugoslavya ve Arnavutluk'ta ilk kez kullanılmaya başlandı. Bunların çalışması için çok hızlı akan nehirler gerekiyordu. Bunun için su değirmenleri nehir kenarlarına kuruludur.Bazı su değirmenleri üstten akan suyla çalışır.

Elektronik Değirmenler

Yakıt enerjisiyle çalışırlar. Hangi yıl kullanılmaya başlandığı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Her türlü iklim koşulunda kullanılabildiği için daha kullanışlıdır.

El değirmeni taşları (Şarkışla - Merkez)

Değirmen Taşı

Tahılları öğütür. Yel değirmenlerinin 360 derece sadece bir kez dönmesi, değirmen taşının aynı işi 50 kez tekrarlamasına yol açar.

Farklı Amaçlarda Değirmen

Değirmen, tarihte maddeleri öğütmekten başka amaçlarla da kullanılmıştır. Örneğin Hollanda'daki yel değirmenleri bir zamanlar polder denilen, sular altında kalmış toprakları sudan kurtarmak için kullanılmıştır.

Cevher Hazırlama işlemlerinde cevherlerin boyunu küçültme amacıyla farklı değirmen tipleri de kullanılmaktadır. Aktarılan ortam sistemiyle çalışan bu değirmenler; bilyalı değirmenler, çubuklu değirmenler, otojen değirmenler ve yarı-otojen değirmenler olarak sınıflandırılır.^[1]

Dipnotlar

^ Önal,G., Ateşok, G., & Perek, K. T. (2014). Cevher Hazırlama El Kitabı. İstanbul: Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı. ISBN 978-975-7946-39-7.

Kaynakça

Johannes Mager, Günter Meißner, Wolfgang Orf: Die Kulturgeschichte der Mühlen. Edition Leipzig, Leipzig 1988. ISBN 978-3-361-00208-1. (Almanca)
Wolfgang Kuhlmann: Wasser, Wind und Muskelkraft. Die Getreidemühle in Legenden und Fakten. Hrsg.: Deutsche Gesellschaft für Mühlenkunde und Mühlenerhaltung. Petershagen-Frille 2012, ISBN 978-3-00-037659-7. (Almanca)

Dış bağlantılar

El Değirmeni Fotoğrafları 14 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Önal,G., Ateşok, G., & Perek, K. T. (2014). Cevher Hazırlama El Kitabı. İstanbul: Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı. ISBN 978-975-7946-39-7.

[1]