Doktor ve Eczacı

Doktor ve Eczacı (Orijinal Almanca adı Doktor und Apotheke), (Dizin No.Kr.292), bestesi Karl Ditters von Dittersdorf tarafından, Almanca olan librettosu "Johann Gottlieb Stephanie Genç" tarafından isminin ancak ilk harfleri G v. N olarak bilinen bir yazarın L'apothicaire de Murcie adlı Fransızca komedi oyunundan uyarlanarak Almanca olarak hazırlanmış, 2 perdeden oluşan bir singspiel janrında komik opera eseri. Eserin prömiyer temsili 11 Temmuz 1786'de Hofburgtheater Tiyatrosu, Viyana'da yapılmıştır.

Doktor ve Eczacı

Eserin bestecisi: Karl Ditters von Dittersdorf
Özgün isim	Doktor und Apotheker
Müzik	Karl Ditters von Dittersdorf
Libretto	Johann Gottlieb Stephanie Genç
Gala	11 Temmuz 1786
İlk gösterim yeri	Hofburgtheater, Viyana
Oyuncular	Stössel, eczacı - bas Leonore, Stössel'in kızı - soprano Rosalie, Stössel'in yeğeni - soprano Claudia, Stössel'in karısı - alto Krautmann, bir doktor - bas Gotthold, Krautmann'in oğlu - lirik tenor Sturmwald, sakatlanıp emekli olmuş bir subay - tenor Sichel, berber, cerrah - tenör Gallus, doktorun bir hastasının uşağı - tenor Polis komiseri - bariton veya bas

Temsilleri

Bu opera eserinin prömiyer temsili 11 Temmuz 1786'da Hofburgtheater Viyana'da yapıldı. Bu ilk temsilden itibaren büyük bir sükse kazandı. Bu eserin ilk yapımı Viyana opera seyircileri için o kadar popüler olmuştu ki bu eserden birkaç hafta önce Viyana'da başka bir tiyatroda yapımlanıp temsil edilmekte olan Mozart'ın Figaro'nun Düğünü eserinin sanki pabucu dama atılmıştı. Gerçekten bu opera eseri bestecisi Karl Ditters von Dittersdorf'un en popüler eseri oldu. Günümüzde bu bestecinin zaman zaman dünya operaevlerinde yapımlanan tek opera eseri olmuştur. Diğer taraftan Almanya ve Avusturya operaevlerinde bu eser popüler olarak tekrar tekrar temsil edilmektedir.

Roller

Rol	Ses tipi	Prömiyerde roller, 11 Temmuz 1786 (Orkestra şefi:-)
Stössel, eczacı	bas
Leonore, Stössel'in kızı	soprano
Rosalie, Stössel'in yeğeni	soprano
Claudia, Stössel'in karısı	alto
Krautmann, bir doktor	bas
Gotthold, Krautmann'in oğlu, Rosalie'ye aşık	lirik tenor
Sturmwald, sakatlanıp emekli olmuş bir subay	tenor
Sichel, berber ve cerrah	tenor
Gallus, doktorun bir hastasının uşağı	tenor
Polis komiseri	bariton veya bas
Marx, eczacının kalfası	Konuşma rolü

Konu Özeti

Zaman: 1700lu yıllar
Mekan: Küçük bir Almanya kasabası

Perde I

Sahne I.1

Eczacı Stossel'in evi bahçesi ve yanında ağaçlıklar

Eczacı Stossel karısı Claudia, kızı Leonore, yeğeni Rosalie ve emekli Yüzbaşı Sturmwald akşamüstü bahçede bulunan bir kameryada oturmaktadırlar. Emekli yüzbaşı Sturmwald bir savaşta bir gözünü ve bir bacağını kaybetmiş bir sakat asker emeklisidir. Ama gayet zengin bir kişidir ve Steossel onu kendi yakın akrabası gibi sevmektedir. Bunun için tek kızı olan Leonere'yi Sturmwald ile evlendirmek istemektedir. Fakat Leonere ile yerel doktor Krautmann'ın oğlu olan Gotthold birbirine karşılıklı aşıklardır ve evlenmek istemektedirler. Eczacı Stossel ve doktor Krautmann'ın arası gayet açıktır ve birbirlerini kendilerine düşman olarak görmektedirler. Stossel kızını kendi istediği bir kocaya varmasına zorlamak için Sturmwald ile Leonere'nin nikâh ve düğünün hemen ertesi gun olmasına karar vermiştir. Sturmwald sahneden ayrılır ve ve diğerleri eczane içine giderler.

Sahneye Gotthold ile Roselie'ye aşık olmuş olan Sichel girerler. Bu ikisi kendidileri ile evlenmelerini sağlamak için Leonere ve Rosalie'yi kaçırma planı yapmaktadırlar. Önce eczacı Stossel'i evinden uzaklaştırmaları gerekmektedirler.

Bunun için Sichel kıyafet değiştirir; yerel kontun uşağı olarak kendini tanıtır ve kontun kendini eczacıya göndererek onun gayet iyi teşhisine göre kendine gayet uygun iyileştirecek bir ilaç yapıp vermesini istediğini eczacıya bildirir. Kontun kendisinden bu özel isteğinden dolayı profesyonel olarak çok şereflendirildiğini düşünen Stosssel böyle bir ilacı yapmaya koyulur. Yaptığı ilaci hemen o akşam kalfasi Marx ile konta gönderir.

Bundan sonra Gotthold ve Sichel eczacının evinin penceresinden kızları kaçırmak için evin içine girerler. Bu arada Sturmwald tekrar kimse görmeden bahçeye geri gelir.

Sahne I.2

Eczacı Stossel'in evinin içerisi

Evin içine girmiş olan iki gencin fısıldıyarak bile birbiri ile konuşmaları Stossel'in karısı Claudia'yı uyandırır ve yataktan kalkıp gecelik entarisi ile evin içinde ne olduğunu araştırmaya başlar. İki genç evin ana odasından eczanenin ilaç yapma bölümüne kaçıp saklanırlar. Bu sırada eczacı kalfası Marx akşam ilaç götürdüğü yerden geri dönmüştür ve bahçede gördüğü Sturmwald ile eve girerler. Evde çok heyecanlı Claudia ile karşılaşırlar. Evin içine hırsız girmiş olacağını kabul ederek daha fazla dikkatli olmayı kabul ederler. Evde bulunan herkes tekrar yatmak için odalarına çekilirler. Ama askeri tecrübelerinden dolayı Sturmwald, evin ana odasında güya uyumadan nöbetçi olmak üzere bırakılır. Fakat Sturmwald fazla alkol almıştır ve çok geçmeden sızıp gayet derin bir uykuya dalar. İki genç saklandıkları yerden çıkarak, Sturmwald'un elbiselerini üstünden alarak eczacının evinden ayrılırlar.

Perde II

Sahne II. 1

Kısa bir sokak

Gallus doktor Krautmann'ın aramaktadır. Uşağı olduğu kişi doktor Krautmann tarafından görüldükten sonra daha fenalaşmıştır ve Gallus doktoru ona hemen o akşam hastanın evine götürmek istemektedir. Hasta için eczacıya da danışma yapmışlardır ve eczacı bir ilaç hazırlayıp onu hastasına vermek üzere uşak Gallus'a vermiştir. Ama bu ilaç hastanın durumunu fenalaştırmıştır. Doktor Krautman hastasının kendi doktorluk gayretleri ile iyileşmeyeceğini anlamıştır. Onun için doktor uşak Gallus'a kendisinin acil olarak hastaneye gitmesi gerektiğini onun için onunla gelemeyeceğini bildirir. Doktor Krautman bu durumdan biraz memnunluk duymaktadır. Çünkü hastanın iyileştirilemiyeğini ve hayatını kaybedeceğini anlamıştır. Bu hastanın beklenen ölümü için kimse doktora kabahat yükleyemiyecektir ve son olarak hastaya ilaç yapıp sağlayan ve doktorun düşman kabul ettiği, eczacı Stossel'e hastayı iyleştirememe kabahatini yükleyeceklerdir.

Sahne II.2

Eczacı'nın evinin içerisinde ertesi gün

Ertesi gün gayet erkenden güya Sturmwald ile Leonere'nin nikâh anlaşmasını imzalatmak üzere Gotthold bir noter kıyafeti ile ve Sturmwald'un çaldıkları elbiselerini giyip gözüne maske takmış ve Sturmwald taklidi yapmakta olan Sichel, Stossel'in evine gelirler. Sichel ısrarla hemen toplanıp bir nikâh anlaşmasını imzalarını koymalarını talep eder. Leonere önce Sturmwald ile nikâh antlaşmasını imzalamak istemez. Ama güya "noter" ve güya "Sturmwald"in ısrarları üzerine sonunda antlaşmaya imzasını koyar. Sahte Sturmwald (Sichel) böylece yeni nikâhlıları ve Rosalie'yi daha önce hazırlanmış nikâh kahvaltısı yemeleri için yemek odasına çekilmelerini ister. Fakat tam bu sırada akşam alkol uykusu ile sızmış olan Sturmwald ayılır; uyanır ve bağırıp çağırıp elbiselerini çalan herkese küfrederek evin ana odasına girer. Gotthold ve Sichel bu entrıkası sonuçsuz kalmıştır. Sichel hemen oradan sıvışır ve Rosalie'nin odasına giderek orada onun kadın elbiselerini giyerek evden çıkıp ayrılmayı başarır.

Sahne II.3

Kısa bir sokak

Evine girip sonra oraden kaçanı bulup yakalamak için eczacı Stossel aramalar yapmak için bu sokağa gelmiştir. Bu sokakta Doktor Krautmann ile karşılaşır. Birbirine düşman olan hastalaik iyileştirme uzmanı olan bu iki kişi birbirleri arasında tıp konusuda bilip uyguladıkları çareler üzerinde münakaşaya girerler ve birbirlerinin uzmanlıkları ile alay edip birbirlerine hakaretler yağdırmaya başlarlar. Her biri de karşısındakini bir uzman değil bir şarlatan olmak ile suçlar ve hatta bu kızgın münakaşa el dalaşması yapılma safhasına gelir. Gerçekte eczacı Stossel'in kızgınlığı, Krautman'in aradığı ve tatbik ettiği tıbbi çarelerin yetersiz ve bilgisizliğe dayanmasında değil de, Gotthold ve Sichel'in kendi kızını ve yeğenini acırak için giriştiği enterikaları önleyemez olmasından doğmaktadır. Stossel o gece kızını kaçırmak amacıyla evine girmiş ama Suchel gibi kaçamamış olan Krautmann'ın oğlunu suçlu olarak polis komiserine şikayet etmiştir. Stossel onların tutuklanmasını istemektedir. Krautman oğlunu tutuklanmaktan kurtarmak için epeyce para sarfetmeye hazırdır.

Sahne II.4

Stossel'in bahçesi

Bu durumla ilişkisi olan herkes eczacı Stossel'in bahçesinde toplanırlar. Bu toplantıya birbirini seven Leonere ve Gotthold ve hatta Rosalie ve polisçe yakalanmış olan Sichel de katılırlar. Yapılan karşılıklı konuşmalar sonunda Stossel'in emekli subay Sturmwald ile evlendirme fikrinin kendini pek beğenmiş ve kocası üzerinde büyük hükmü geçen karısı Claudia'nın bir entrikası olduğu ortaya çıkar. Birbirleri ile gayet düşman olarak geçinen eczacı Stossel ve doktor Krautmann'ın aralarında bir uzlaşma ortamı ortaya çıkar. Çocukları olan genç Leonara ve Gotthold'un bibirleriyle evlenmelerine izin verilir ve bu evlilik çok kısa bir zamanda gerçekleşecektir. Rosalinde ile Sichel'in evlenmelerine de hiç karşı çıkan bulunmaz. Sonunda sadece emekli yüzbaşı Sturmwald istediğine kavuşamamıştır.

Entrümentasyon

Eserin orijinal partitür notaları hazırlandığında bu eseri çalacak orkestranın şu çalgıları ihtiva etmesi istenmiştir: yaylı çalgılar, 2 flüt, 2 obua, 2 fagot, 2 korno, 2 trompet

Seçilmiş müziksel parçalar

Bu opera eserinde şu seçilmiş müziksel parçalar, özellikle Almanca opera sevenler için çok popüler olmuştur:

• Wenn man will zum Mädchen gehen, sei man froh und wohlgemut : Sichel'in aryası. Eserin uvertüründe de bulunmaktadır.
• Der Wein ist ein Spezifikum für muntern Geist und frische Kräfte - Sturmwald'in aryası. Şarap içmenin iyiliklerini anlatmakta.
• Ein Doktor ist, bei meiner Ehr, der großte Mann ım Staate! Doktor Krautmann'ın şarkısı. Doktorluğun ne kadar yüksek bir iş olduğu hakkında.
• So verfährt man mit Soldaten? – Ha, potz Bomben und Granaten, Perde II'de Sturmwald'in aryası. Askerliğin bomba ve el bombası olmasi hakkında.
• Vermaledeit sei dieser Handel, die ganze Doktorei ist Dünst!, Düet Doktor Krautman ve kendini hastası için çağıran uşak Gallus arasında
• Sie sind ein Scharlatan, ein Ignorant!; Düet. Doktor Krautman ve eczacı Stossel. Birbirlerinin uzmanlığı hakkında ciddi tenkit.

Seçilmiş disk kayıtları

Yıl	Roller Eczacı Stossel, Claudia, Leonore, Rosalie, Doktor Krautmann Gotthold, Sturmwald	Orkestra Şefi ve Orkestra	Kayıt tipi ve marka
1981 (2013)	Harald Stamm, Waltraud Maier, Hildegard Uhrmacher, Donna Woodward, Wolfgang Schöne, Frieder Lang, Gerhard Unger	James Lockhart, Rheinische Philharmonie Orkestrası ve Korosu	2 CD ; Bayer BR 100 238-9

Ayrıca bakınız

• Karl Ditters von Dittersdorf

Kaynakça

• Almanca Wikipedia "Doktor und Apotheke" maddesi [1] 24 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca).

Dış kaynaklar

• Anderson, James, (1993) The Complete Dictionary of Opera and Operetta, Wings Books, ISBN 0-517-09156-9

Dış bağlantılar

• IMSLP Petrucci Music Library websitesi "Doctor und Apotheker, Kr.292 (Dittersdorf, Carl Ditters von)" maddesinde partisyon notaları ve libretto [2] 24 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Zeno.org websitesinde "Doktor und Apotheker" librettosu [3] 21 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca)