Don Giovanni
Don Giovanni (orijinal adı ile Il dissoluto punito, ossia il Don Giovanni yani "Cezalandırılmış Çapkın veya Don Juan") (Köchel dizini K.527), müziği Wolfgang Amadeus Mozart tarafından bestelenmiş, İtalyanca librettosu Lorenzo Da Ponte tarafından yazılmış olan iki perdelik bir opera eseridir. Bu eserin prömiyeri 29 Ekim 1787'de Prag'da Ulusal Tiyatro'da oynanmıştır. Mozart bu opera eserini "opera buffa" olarak sınıflandırmıştır. Da Ponte'nin liberettosu çok kere dramma giocoso olarak bilinmekte ve ("giocoso" komik demek ve "dramma" müziksel dram demek olup) komik opera anlamı vermektedir. Bunu için opera çok kere komik opera veya komik (buffa) opera ile (seria) opera karışımı eşi bulunmayan bir tip opera olarak görülmektedir. Bu eser komedi, melodram ve olağanüstü fantezi elemanlarını kapsayıp birleştirmektedir.
 Don Giovanni Ressam: Max Slevogt | |
| Özgün isim | Il dissoluto punito, ossia il Don Giovanni |
|---|---|
| Müzik | Wolfgang Amadeus Mozart |
| Libretto | Lorenzo Da Ponte |
| Gala |
|
| İlk gösterim yeri | Ulusal Tiyatro, Prag |
| Oyuncular |
|
Don Giovanni dünyanın birçok opera merkezinin repertuvarları içinde çok popüler bir standart opera eseri olarak tekrar tekrar sahnelenmektedir. ABD'de en çok sahnelenen operalar listesinde 7. sırayı almıştır.[1]
Opera sahnelerinde en çok iyi bilinen Don Giovanni rolleri arasında bas olarak Ezio Pinza, Cesare Siepi ile Norman Treigle ve bas-bariton olarak Dietrich Fischer-Dieskau, Thomas Hampson ile Thomas Allen sayılabilmektedir.
Eserin konusu Don Giovanni'nin en son macerası ve kötü bir şekilde hayatının son bulmasıdır. Bir genç soylu olan Don Giovanni o zamana kadar bütün hayatında yaptığı zamparalıklardan ve birçok kız ve kadın ayarttıkten sonra, ayartmayı kafasına kestirdiği son üç kadınla pek istediğine ulaşamamıştır. Bunlardan birincisi Donna Elvira'dir; Don Giovanni onun arkasını bırakıp onu terk etmesine rağmen hala Donna Elvira onu takip etmektedir. İkincisi Donna Anna'dır ve Don Giovanni ona tecavüz etme girişiminde bulunurken babası Commendatore tarafından yakalanıp bu önlenmiş; buna kızan Don Giovanni düello sonu Commendatore'yi öldürmüş ve Don Giovanni kaçmıştır. Bu nedenle Donna Anna nişanlısı olan Don Ottavio'ya nikâh tarihini geçiktirmiştir. Üçüncüsü ise bir köylü kızı olan Zerlinna'dır ve Don Giovanni onu diğer bir köylü nişanlısı Masetto'dan ayırmayı başaramamıştır. Bunlardan hepsi Don Giovanni'den ve onun hayatından bezmiş uşağı Leporello'dan intikam almaya and içmişlerdir. Bunlardan sadece Elvira Don Giovanni'ye karşı tutumunu değiştirmeye hazırdır; çünkü böylece Don Giovanni'nin kendini değiştireceğini sanmaktadır. Commendatore'nin mezarlıktaki heykeli Don Giovanni'nin kendi odasındaki akşam yemeği davetini kabul eder ve orada Don Giovanni'yi yok edip onun cehenneme nakil edilmesini gerçekleştirir.
Bu eser birçok defa sinemaya adapte edilmiştir. En son adaptasyon Kasper Holten yönetmenliğinde 2010'da çevrilmiş Juan adlı filmdir.
Bestelenmesi ve prömiyerleri
değiştirDon Giovanni'nin konusu aslen 1615 veya 1620'de Tirso de Molina'nın yazdığı El burlador de Sevilla y convidado de piedra (Sevil aldatıcısı ve taştan misafir) adlı, Don Juan'ı bir kahraman olarak gösteren, eserinden alınmıştır. Lorenzo Da Ponte'nin Don Giovanni liberettosunun ise, hemen hemen ayni zamanda besteci Giuseppe Gazzaniga için Giovanni Bertati tarafından hazırlanan aynı konuda ve aynı isimde Don Giovanni'den, esinlediği söylenmektedir. Liberetto Haziran 1787de bitirilmiş ve Mozart'a teslim edilmiştir. Mozart'ın bestesi ise 28 Ekim'de hazır olmuştur. Ancak eserin provaları sırasında hem liberetto yazarı hem de besteci provalardaki gelişmeleri yakından takip edip eserinin metininde ve bestesinde devamlı değişiklikler yapmaya devam etmişlerdir. Bu nedenle prömiyerde biraz gecikmiştir. Genel olarak bilinmektedir ki prömiyerde orkestra eserin uvertürünü önceden hiç prova etmeden, hatta nota sayfalarının mürekkebi kurumadan icra etmiştir.
Eser Prag'da 29 Ekim'de tam ismi olan Il Dissoluto Punito ossia il Don Giovanni Dramma giocoso in due atti ile ilk defa oynandı. Mozart'ın her eserinin Prag'da oynanışı da olduğu gibi, bu eser de çok büyük bir ilgi ve sevinçle karşılandı. Prag'da yayınlanan Prager Oberamtszeitung gazetesi "Müzisyenler ve müzikten hoşlanan ve anlayanlar hiç böyle bir eser duymamışlardı. Operadaki parçaların icra edilmesi... gayet zordu." Aynı haberi Viyana'da yayınlanan Provincialnachrichten gazetesi "Herr Mozart orkestra yönetmenliğini yaptı. Birçok toplantıda içten neşe ile sevinçle karşılandı." diye vermiştir.
Mozart bu eserin Viyana prömiyeri için hazırlıkları da denetlemiş; ve eserin Viyana prömiyeri 6 Mayıs 1788 yapılmıştır. Bu prömiyer için Mozart esere ek olarak, içinde yeni resetatifler de bulunan, iki yeni arya bestelemiştir: (30 Nisan'da soprano "Caterina Cavalieri" için bestelenen) Elvira'nin In quali eccessi … Mi tradì quell'alma ingrata aryası (Köchel dizini K.540c) [2] ve (28 Nisan'da bestelenen) Leporello ve Zerlina için Per queste tue manine adlı ikili (Köchel dizini K.540b)..
Bu eser o zamandan beri standart repratuar içinde opera sahnelerinde oynanmakta devam etmektedir. Ancak, özellikle Viyana prömiyerinde yapılan ekler dolayısıyla, değişik zamanlarda eserin değişik kısımları temsil edilmemektedir. 20. yüzyıl ortalarına kadar eserin temsillerinde son ensambl parçası oynanmaktaydı ve 1788'de Viyana'da basılan liberettoda da bu parça yoktur. Mozart bu parçanın biraz daha kısaltılmış şeklini de hazırlamıştı. Ama şimdi bu ensamblin tümünü icra etmek görenek haline gelmiştir. Diğer bir değişiklik de Mozart tarafından Viyana prömiyeri için yapılmış ve Don Ottavio rolündeki tenor Francesco Morello için, Prag prömiyerinde bulunan Il mio tesoro aryası yerine, Della sue pace aryası konulmuştur. O zamandır bu iki değişik aryadan hangisinin icra edileceği eserin yönetmeninin seçimine bağlı kalmıştır. Son olarak, özel olarak Viyana prömiyeri için Mozart tarafından bestelenmiş olan Per queste tue manine ikilisi de çok kere temsil edilmemektedir.
Roller
değiştir| Rol | Ses türü | 29 Ekim,1787 Prag Dünya Prömiyeri Orkestra yönetmeni: Wolfgang Amadeus Mozart |
7 Mayıs,1788 Viyana Prömiyeri Orkestra yönetmeni: Wolfgang Amadeus Mozart |
|---|---|---|---|
| Don Giovanni, Aşırı çapkın soylu bir genç | Bariton veya bas-bariton | Luigi Bassi | Francesco Albertarelli |
| Commendatore (Don Pedro) | Bas | Giuseppe Lolli | Francesco Busani |
| Donna Anna, kızı, Don Ottavio'nun nişanlısı | Soprano | Teresa Saporiti | Aloysia Weber |
| Don Ottavio | Tenor | Antonio Baglioni | Francesco Morella |
| Donna Elvira, Don Giovanni tarafından terk edilmiş Burgos'lu bir kadın | Soprano veya mezzo soprano | Katherina Micelli | Caterina Cavalieri |
| Leporello, Don Giovanni'nin uşağı | Bas veya bas-bariton | Felice Ponziani | Francesco Benucci |
| Masetto, Zerlina'nın sevgilisi | Bas | Giuseppe Lolli | Francesco Busani |
| Zerlina, bir köylü kız | Soprano | Teresa Bondini (doğum ismi: Saporiti) | Luisa Mombelli |
| Koro: köylüler, hizmetkarlar, genç kızlar, müzisyenler | |||
Donna Elvira rolünde olan Cavalieri Saraydan Kız Kaçırma operası prömiyerinde Konstanze rolünü almış; Leporello rolünü alan Benucci ise Figaro'nun Düğünü prömiyerinde Figaro rolünü oynamıştır. Donna Anna rolündeki Aloysia Weber ise Mozart'ın karısının kızkardeşi olup Mozart'ın birçok operasında rol almıştır.
Enstrümantasyon
değiştirMozart prömiyerlerde orkestra yönetmenliği yapmıştır. Bu klasik şekildeki orkestra 2 flut, 2 obua, 2 klarinet ve 2 fagot'dan oluşan üflemeli sazlar kısmı; 2 korno, 2 trompet, 3 trombon, bir timpani, reçitatifler için basso continue ve yaylı sazlar kısmından oluşmaktadır. Ancak besteci bazı özel müziksel enstrümanlar da kullanılmasını istemiştir. Perde 1'de Sahne 1 sonundaki balo için ana karakterlerin dansına eşlik etmek için üç değişik ensemble müziği bestelemiştir ve bunların üç değişik ölçüde çalınması gerekmektedir. Perde II'de Don Giovanni'nin mandolin çalması gerekmekte ve bu mandoline yaylı sazlar pizzicato çalarak eşlik etmektedirler. Ayni perde de sonradan Commandatore heykeli ilk defa konuşmaya başlayınca buna üç trombonun eşlik etmesi gerekmektedir.
Konu özeti
değiştirEserin mekanı tam olarak belirtilmemiş; sadece İspanya'da bir şehir olarak verilmiştir. Ama genellikle olayın Sevil şehrinde geçtiği kabul edilmektedir.[3]
I. Perde
değiştirCommendatore'nin bahçesi.
Leporello Donna Anna'nin evi dışında evi gözü önünde tutmaktadır. Leporello'nun patronu Don Giovanni Danan Anna'yi bastan çıkarmak için gizlice eve girmiştir. (arya: Leporello Notte e giorno' faticar — "Sabah aksam çalışırım."). Donna Anna gorunur; maske giymiş Don Giovanni'yi kovalamaktadır. Bu maskeli adamın kim olduğunu öğrenmek istemektedir ve herkesi kendine yardıma çağırır (Üçlü: Non sperar, se non m'uccidi — "Eger beni öldürmezsen, kaçamayacaksın.". Anna'nin babası, Commandatore, girer ve Donna Anna yardim getirmek için koşarak kaçmakta iken Giovanni'yi düelloya cağırır. Giovanni Commandatore'nin vücuduna kılıcını saplar ve onu öldürür; bu curum yerinden kaçmayı da başarır. Anna nişanlısını olan Don Ottavio ile birlikte geri döner. Fakat babasının ölüsünü görürler. Don Ottavio bundan çok dehşete düşmüştür; nişanlısının babasının intikamını almaya and içer. (İkili: Fuggi, crudele fuggi — "Kaç, ah zalim kaç.")
Don Giovanni'nin sarayı dışında bir şehir meydanı
Giovanni ve Leporello birlikte meydana girerler. Orada etrafında bir kalabalık toplamış olan çok yakın bir zaman önce sevgilisi tarafından bırakılmış olduğu için bağıra çağıra durumunu anlatan ve intikam alacağına and içen bir kadın görürler; bu, Donna Elvira'dir. (Arya: Elvira Ah, chi mi dice mai — "Ah, kim bana söyleyebilir.". Giovanni bu kadınla flört etmeye başlar. Ama Elvira başını kendisine çevirip bakınca onun yakın bir zaman içinde baştan çıkardığı bir kadın olduğunu birden anlar. Bunun üzerine Leporello'yu ileri sürer, ona Elvira'ya gerçekleri söylemesini emreder ve sonra da oradan ayrılıp kaybolur.
Leporello Elvira'yi teselli etmeye çalışırken Don Giovanni'nin sevgililerinin asıllarının, sayılarının ve karakterlerinin bir listesini şarkıyla sıralar: 640 tane İtalya'da, 231 tane Almanya'da, 100 tane Fransa'da, 91 tane Türkiye'de ve 1.003 tane Ispanya'da. (Arya: Leporello Madamina, il catalogo è questo — "Küçük hanim, bu verdiğim bir katalog"). Sahnenin sonunda çok kere eserin oynadığı zamanlip kesilip temsilden atılan bir resitatifle Elvira intikam almaya and içer.
Elvira sahneden ayrıldığı zaman Mesetto ve Zerlina ile birlikte bir düğün alayı sahneye girer. Don Giovanni ve Leporello hemen arkalarından girerler. Giovanni Elvira'yi çok çekici bulur. Kıskanç olan Masetto'yu nişanlısından ayırmak için düğün eğlencelerinin kendi şatosunda yapılmasını teklif eder. Masetto bunun Giovanni'nin Zerlina ile birlikte geride kalacağı anlamına geleceğini fark edince bu teklife kızar (Arya Masetto: Ho capito! Signor si. — "Evet sayın efendi, anlıyorum.") Giovanni ve Zerlina sonunda yalnız kalırlar ve Giovanni hemen kızı kandırma oyunlarını uygulamaya başlar (İkili: Là ci darem la mano — "Haydi elini ver ve el ele tutuşalım.").
Bu sırada Elvira girer ve Giovanni'nin kandırma oyununu bozar (Arya Elvira: Ah, fuggi il traditor — "Kaç, o hainden kaç!"). Hemen Anna ve Ottavio sahneye girerler. Anna'nin babasını öldüren ve maskeli olduğu için daha tanıyıp bilemedikleri katili yakalamak için nasıl intikam alabileceklerini düşünmektedirler. Bu sırada Don Giovanni'ye rastlarlar. Anna'nın babasının katiline hitap ettiğini bilmeyerek ondan kendilerine yardımda bulunmasını isterler. Giovanni hiç tereddüt etmeden yardıma hazır olduğunu belirtir. Don Giovanni hâlâ Anna'yı ayartma şansı olduğunu düşünmektedir. Güya büyük bir ilgi göstererek, nasıl olur da böyle bir insafsız adamın Anna'nın hayatını altüst edebileceğinden yakınır. Fakat Giovanni'nin bu sefer de şansı yaver gitmez; Elvira sahneye girer ve Giovanni'nin kendini nasıl ayartıp kendine ihanet ettiğini açıklar. (Dortlu: "Non ti fidar, o misera &mdash "Yaşlı hanım, ona hiç inanma.") Giovanni Elvira'nın bu ithamlarına karşılık olarak Ottavio ve Anna'ya, durumdan çok etkilenip Elvira'nin aklını yitirdiğidir. Giovanni Commendatore'nin katilini yakalamaya söz verip ayrılır. Tam o sırada birden Anna Giovanni'nin kendine tecavüz etmeye çalışan ve babasını öldüren kişinin Giovanni olduğunu anlar. (Arya Anna: "Or sai chi l'onore — "Benim şerefime tecavüze yeltenen odur.") Ottavio'ya bunu inandırıcı bulmaz fakat arkadaşına gözkulak olmaya kararlıdır, (Arya Ottavio: "Dalla sua pace — "Onun huzur duymasi için.")
Don Giovanni'nin uşağı olmaktan ayrılmaya daha tam karar veremeyen Leporello, Giovanni'ye köylü düğünü için bütün çağrılan misafirlerin Giovanni'nin şatosunda olduğunu, Masetto'yi başka şeylere yönelterek kıskançlığını unutturduğunu ama bütün bu uygun gelişmelerin Zerlina'nın baştan çıkarıldıktan sonra geri dönüşüyle boşa gittiğini bildirir. Fakat Don Giovanni hiç keyfini bozmamıştır ve Leporello'ya yeni bir yemek partisi için hazırlık yapması emrini verir. (Arya Giovanni" —Sonuda şarapla"). Sonra şatosuna gitmek üzere sahneden ayrılır.
Zerlina kıskanç Masetto'yu takip eder ve onu kendine inandırıp sakinleştirmeye çalışır (Arya Zerlina: Batti, batti o bel Masetto — "Döv beni sevgili Masetto"). Fakat tam kendinin suçsuz olduğuna inandırmayı başarmış iken Don Giovanni'nin sesi duyulur ve bu onu şaşırtıp kaçmak istemesine neden olur. Birden Maseto'nun güvenci kaybolur ve kıskanç damat Giovanni gelince Zerlina'nin ne yapacağını kendi görmek isteğiyle onu göremeyecekleri bir yere saklanır. Zerlina'da Don Giovanni'den saklanmak istemektedir ama bunda başarılı olamaz. Don Giovanni Masetto'ya yeniden rastlamadan Zerlina'yi bastan çıkartma oyununa devam eder. Fakat tam o sırada Masetto'yu saklandığı yerde bulur. Buna biraz şaşırmıştır; ama bu durumdan kendini toplayan Giovanni Zerlina'ya Masetto'nun yanında olmadığı için üzüntülü olduğunu fakat onun artık geri geldiğini söyler. Sonra ikisini de birlikte şatoda gerdek odası olarak gayet iyi süslenmiş olan odaya götürür.
Leporello eğer mümkünse Giovanni'yi tam cürüm işlerken yakalatmak için düğün balosuna üç maskeli davetli de çağırmıştır. Bunlar değişik elbiselerle Elvira, Ottavio ve Anna'dir.
Balo salonu.
Balo salonda düğün eğlenceleri baslar. Leporello Masetto'nun dikkatini başka yere çekmeyi başarırken Don Giovanni yalnız olarak Zerlina'yi odadan dışarı çıkarır. Zerlina'nin yardım isteyen çığlıkları duyulmaya başlayınca Leporello patronunu ikaz etmek için dışarı koşar. Don Giovanni bu çığlıkları duyan misafirleri kandırmak ister ve uşağını kılıcı önünde balo odasına getirir ve onu Zerlina'ya tecavüz etmek üzereyken yakaladığını iddia eder. Elvira, Ottavio ve Anna maskelerini çıkarırlar ve nelerin olduğunu simdi iyi anladıklarını açıklarlar. Misafirler Don Giovanni'nin dediklerine inanmazlar ve ona karşı hücuma geçerler. Fakat kılıcı elinde Giovanni kendini korur ve karışıklıktan istifade ederek kaçmayı başarır.
II. Perde
değiştirElvira'nin evinin dışında.
Leporello, Giovanni yanında artık çalışmak istemediğini bildirmiştir; fakat patronu daha yüksek ücret teklif ederek onu bu fikrinden caydırır. (İkili: "Eh via buffone — "Gel buraya soytarı"), Giovanni Elvira'nın hizmetçi kızını baştan çıkartmak istediğini söyler; bunun için Leporello'yu kandırıp onunla şapka ve pelerin değiştokuşu yapar. Elvira pencereye gelmiştir. (Üçlü: "Ah taci, ingiusto core — "Ah, hakkın yok kalbim, sesini kes"). Bunu bir oyun yapmak için fırsat bilen Giovanni kendi saklanır ve kendi giysileri içinde olan Leporello'yu ortaya çıkartır. Saklandığı yerden söylediği bir şarki ile Elvira'ya yaptıklarına pişman olduğunu ve tekrar ona dönmeye hazır olduğunu ifade eder. Elvira buna inanır ve sokağa iner. Patronunun pelerini içinde bulunan Leoparello'yu Giovanni ve uşağının giysileri içinde olan Giovanni'yi uşağı sanır. Böylece Leporello Elvira'yı alıp götürüp onu evinden uzaklaştır. Giovanni ise Elvira'nin genç kız hizmetçisini ayartmak niyetiyle elindeki mandolini çalarak ona serenad yapmaya koyulur. (Arya Giovanni: "Deh vieni alla finestra — "Pencereye gelir misin.").
Fakat hizmetçi kızı tam baştan çıkartmakta iken Masetto ve arkadaşları oraya gelirler. Giovanni'yi aramaktadırlar. Leporello'nun giysileri içinde bulunan Giovanni bu intikam alma grubuna kendisinin de Giovanni'nin öldürülmesini istediğine inandırır ve onlarla birlikte Giovanni'yi aramaya devam ederler. Leporello kılığındaki Giovanni grubu ikiye ayırmayı başarır. (Arya Giovanna: Metà di voi qua vadano— "Yarınız şuraya diğerleri buraya") Sonra kendi grubunda olan ateşli silahları eline geçirir ve silahsız olan Masetto'ya bir dayak atar. Sonra kahkahalar atarak oradan ayrılır. Zerlina gelir ve Masetto'yu teselli eder (Arya Zerlina:Vedrai carino — "Haydi gel sevgilim")
Karanlık bir avlu.
Leporello Elvira'yı bir karanlık avluya getirip bırakır (Altılı: Sola, sola in buio loco — "Bu karanlık yerde tek başıma"). Leporello tam kaçmakta iken oraya Anna ile Ottavio da gelirler. Ottavio Anna'yi teselli etmeye çalışmaktadır. Tam Leporello zorla bulduğu kapıyı açıp oradan ayrılmak üzereyken, Zerlina ve Mesetto kapıyı açarlar. Giovanni'nin pelerinin giydiği onu Giovanni sanıp kıskıvrak yakalarlar. Anna ve Ottavio ne olduğunu izlemişlerdir ve yakalanmış olan Leperollo'nun etrafını sararlar ve niyetleri onu öldürmektir. Elvira Giovanni olduğunu sandığı kişiyi korumaya çalışır. Onun kocası olduğunu ve ona merhamet etmeleri gerektiğini söyler; ama bu diğer dört kişinin niyetlerinin değişmesine neden olmaz. Bu sırada Leporello üstünde bulunan Giovanni'nin pelerinini çıkartıp yere atar ve kendi hüviyeti ortaya çıkar. (Arya Leporello: Ah pietà signori miei — "Ah efendiler bana acıyın"). Buna herkesin şaşkınlığından faydalanan Leporello hemen oradan kaçar. Artık iyice aklı başına gelmiş olan Ottavio Giovanni'nin suçlu olduğuna iyice inanmıştır ve ondan intikam almaya and içer. (Arya Ottavio: "Il mio tesoro — "Benim varlığım"). Elvira da Giovanni'nin kendine ihanet ettiğine kızgındır. (Arya Elvira: Mi tradì quell'alma ingrata &mdsh; "Bu nankör aşağılık bana ihanet etti.")[4]
Commendatore'nin heykelinin bulunduğu bir mezarlık.
Leporello Don Giovanni'ye kendini sanki ölmüş de tekrar dirilmiş gibi hissettiğini anlatır. Giovanni onu alaya alır ve bunun Leperollo'ya âşık olan bir kadınla yarım kalan baştan çıkarma macerasına benzediğini söyler. Fakat uşak bu benzetmeden hoşlanmaz. Çünkü şimdiki gibi bekar olacağına, başarılı olsaydı şimdi o kadınla evli olacağını söyler. Don Giovanni uşağının bu yanıtına kahkahalarla gülmeye başlar. Bu sırada mezar heykeli Giovanni'ye seslenir ve onun bu kahkahalarının akşam sonunda sona ereceğini ikaz eder. Bunun üzerine Leporello heykelin altına kazılmış olan kitabeyi okur: "Katilimi burada intikamım bekliyor." yazılıdır. Uşak korkudan titremeye başlar; Giovanni ise vurdumduymazdır. Uşağına heykeli evinde akşam yemeğine davet etmesini emreder ve bunu başarmazsa onu öldürmekle tehdit eder. Leporello birkaç defa heykeli akşam yemeğine davet eder ama korkudan bu daveti tam açıklayamaz ve heykelden hiç yanıt gelmez (İkili: "Oh, statua gentilissima — O çok nazik heykel beyim") Sonunda bu daveti Don Giovanni kendisi tekrarlar ve heykel başını sallayarak daveti kabul ettiğini bildirir. Böylece Don Giovanni kendi kötü kısmetini kendisi çağırmış olmaktadır.
Donna Anna'nın odası.
Ottavio Anna'yi kendisiyle hemen evlenmek için zorlamaktadır. Fakat Anna babasının ölümünden hemen sonra bu nikâhın doğru olmayacağına ısrar eder. Ottavio onu merhametsiz olmakla suçlar; fakat Anna onu sevdiğine ve ona sadik kalacağına inandırmayı başarır (Arya Anna: Non mi dir — "Söyleme bana")
Don Giovanni'nin dairesi.
Giovanni kendi şatosunda guael bir yemek yer ve bu sırada orkestrası zamanının popüler parçalarını çalar. (Bunlar arasında Mozart'ın bir önceki opera eseri olan Figaro'nun Düğünü'nden Non più andrai aryası da bulunur.) Leporello garsonluk yapmaktadır. (Finale: Già la mensa preparata — Yemek şimdiden hazır), Elvira girer ve artık Giovanni'ye içerlemekten vazgeçtiği sadece ona karşı acıma hisleri olduğunu belirtir. (Arya Elvira:'L'ultima prova dell'amor mio — "Aşkımın en son delili"). Kendine hic nefret hissi olmadığına şaşıran Don Giovanni ona tekrar bunun kendi isteği mi olduğunu sorar. Elvira buna yanıt olarak hiç ümitsiz olarak son defa Giovanni'den hayat hedefini ve hayatını değiştirmesini isteğini anlatır. Buna Giovanni sadece "Bravo" diye cevap verir. Giovanni şarap ve kadınlarına düşkünlüğün insanlığın asil ozonu ve şerefini oluşturduklarını açıklayıp Elvira'yi alaya alır. Bundan incinen ve kendine kızan Elvira girişiminin boşa gittiğini anlar ve ayrılır.
Biraz sonra Elvira'nin çığlıkları şatonun duvarlarından akis etmeye başlar ve sanki bir şeyden kaçarmışçasına Elvira kapıdan girer ve hızla koşup diğer kapıdan çıkar. Giovanni Leporello'ya gidip Elvira'yi korkutanın ne olduğunu araştırması için emir verir. Dışarıya bakan Leporello da çığlık atmaya baslar ve odaya geri gelip mezar heykelin davet edildiği gibi şatoya gelmiş olduğu haberini Giovanni'ye verir. Kapı ağır ağır çalınır; korkudan sanki kendine felç inmiş olan Leporello kapıyı açamaz; sonunda Don Giovanni kapıyı açar ve Commendatore'nin heykeli kapının önündedir. (Arya Heykel:Don Giovanni! a cenar teco m'invitasti — "Don Giovanni beni akşam yemeğine davet etmiştir.") Heykel sonra suçlu kötü adamdan eski kötü hayatını bırakıp tövbe etmesi gereğini bildiri; fakat bunu Giovanni büyük bir inatçılıkla reddeder. Heykel yerin derinliğine çökmeye başlar ve Don Giovanni'yi de yerin dibine birlikte götürür. Birlikte yerin dibine ta cehenneme kadar çöküp orada Don Giovanni cehennem ateşi içinde yanmaya başlar.
Donna Anna, Don Ottavio, Donna Elvira, Zerlina ve Masetto suçluyu yakalamak niyetiyle sahneye girerler. Fakat sadece bir masa altında saklanıp hala görgü şahidi olduğu korkulu olaylardan titremekte olan Leporello'yu bulurlar. Leporello korkulu olayları onlara anlatır. Artık çelişkiler sona ermiştir. Anna ve Ottavio, babasının ölümünün acısı geçinceye kadar bir yıl yas çekmesine karar verip evlenmelerini ertelerler. Elvira bir manastıra çekilip orada hayatinin sonuna kadar rahibe kalmayı tercih eder. Zerlina ve Masetto en sonunda kendi aile evlerine giderler. Leporello ise yeni bir patron bulmak için bir hana gider.
Operanın son korosunda eserin incelediği ana konu ortaya çıkarılır (Koro: Questo è il fin — "Kötülük yapanın sonu kötü olur.") 20.yüzyıla kadar bu eserin temsillerinde bu ensambl koro parçası eserin bir uygun bir parçası olmadığı iddiasıyla operanın temsillerinde kesilip atılmaktaydı. Fakat 20. yüzyılın ortalarından itibaren yönetmenler bu parçayı besteci Mozart'ın isteği gibi eserin sonuna koymaktadırlar.
Ünlü müziksel parçalar
değiştirI. Perde
değiştir- "Notte e giorno faticar" — Leporello: 1. Sahne
- "Ah! chi mi dice mai" — Donna Elvira: 5. Sahne
- "Madamina, il catalogo è questo" — Leporello: 5. Sahne
- "Ho capito, signor, sì" — Masetto: 8. Sahne
- "Là ci darem la mano" — Don Giovanni ve Zerlina: 9. Sahne
- "Ah, fuggi il traditor" — Donna Elvira: 10. Sahne
- "Don Ottavio... Or sai chi l'onore" — Donna Anna: 12. Sahne
- "Dalla sua pace" — Don Ottavio: 14. Sahne
- "Fin ch'han dal vino" — Don Giovanni: 15. Sahne
- "Batti, batti, o bel Masetto" — Zerlina: 16. Sahne
II. Perde
değiştir- "Deh, vieni alla finestra" — Don Giovanni: 3. Sahne
- "Metà di voi qua vadano" — Don Giovanni: 4. Sahne
- "Vedrai, carino" — Zerlina: 6. Sahne
- "Ah, pietà! Signori miei!" — Leporello:: 9. Sahne
- "Il mio tesoro" — Don Ottavio: 10. Sahne
- "In quali... Mi tradì quell'alma ingrata" — Donna Elvira: 10. Sahne
- "Troppo mi... Non mi dir" — Donna Anna: 12. Sahne
- "Don Giovanni, a cenar teco m'invitasti" — Don Giovanni, Leporello ve Commendatore: 15. Sahne
Don Giovanni ve diğer besteciler
değiştirDon Giovanni eserinin devamlı popülerliği dolayısıyla Mozart'ın bu eseri çok geniş şekilde rearranjman olarak ve kısımlar ödünç alınarak başka yazar ve besteciler tarafından yenilenmiştir. Perde I Finale'deki minuet parçası Franz Lizst'in Mozart'in "Figaro'nu Düğünü"nde bulunan iki motif üzerine Fantazi adlı eserinde bulunur. Aynı minueti ve Deh vieni alla finestra aryasını Sigismund Thalberg Don Juan'daki serenad ve minuet uzerine Grand Fantezi Op.42 adlı eserinde kullanmıştır. Busoni "Mozart ardından bir varyasyon" adlı bir parçayı Klavieruburg eserinde bulunmaktadır.Beethoven, Danzi ve Chopin ayrı ayrı Don Giovanni ile Zerlina'nin Là ci darem la mano adlı ikilisini çok andıran varyasyonlar bestelemişlerdir. Beethoven'in Diabelli Variations'larındakı Varyasyon 22, Leporello'nun "Notte e giorno faticar" isimli aryasını andırır.
Don Giovanni eserinden alınan birçok müzik parçaları birçok filmde müzik olarak kullanılmıştır. İngiliz yapımı Ealing komedileri arasında Kind Hearts and Coronets filminin ana teması 'Il mio tesoro aryasıdır. Babette's Feast adlı filmde kahramanlar arasındaki romantik kararsızlığın fon müziği aynı durumu anlatan Là ci darem la mano aryası müziğini kapsar. Ayrıca özellikle Amadeus, Brooklyn'de oldu, Parting Glances, Some Girls, Madagascar Skin, Il Cermonie ve The Bonfire of the Vanities adlı filmlerde Don Giovanninin müziğini önemli olarak içlerinde bulundururlar.
Seçilmiş ses kayıtları
değiştirDon Giovanni operasının Figaro'nun Düğünü operası kadar çok sayıda ses kaydı (plak, teyp, CD) bulunmamakla beraber, bu eser için birçok defa ses kaydına geçmiş bulunmaktadır. Burada ancak seçilmiş bir ufak liste verilebilmektedir.[5]
| Yıl | Roller (Don Giovanni, Leporello, Don Ottavio, Masetto, Commendatore, Donna Anna, Donna Elvira, Zerlina |
Opera evi ve Orkestra, Orkestra şefi |
Marka |
|---|---|---|---|
| 1934 | "Ezio Pinza", "Virgilio Lazzari", "Tito Schipa", "Louis D’Angelo", "Emanuel List", "Rosa Ponselle", "Maria Müller", "Editha Fleischer" |
New York Metropolitan Opera orkestra ve korosu. Yönetmen: "Tullio Serafin". |
|
| 1936 | - "John Brownlee", "Salvatore Baccaloni", "Koloman von Pataky", "Roy Henderson", "David Franklin", "Ina Souez", "Luise Helletsgruber", "Audrey Mildmay". |
İngiltere "Glyndebourne Festivali" orkestra ve korosu. Yönetmen: "Fritz Busch" |
HMV |
| 1937 | "Ezio Pinza", "Virgilio Lazzari", "Dino Borgioli", "Karl Ettl", "Herbert Alsen", "Elisabeth Rethberg", "Luise Helletsgruber", "Margit Bokor". |
Viyana Staatsoper orkestra ve korosu. Yönetmen: "Bruno Walter" |
|
| 1954 | "Cesare Siepi", "Otto Edelmann", "Anton Dermota", "Walter Berry", "Dezsö Ernster", "Elisabeth Grümmer", "Elisabeth Schwarzkopf", "Erna Berger" |
Viyana Staatsoper korosu ve "Viyana Filarmonik" Orkestrası. Yönetmen: "Wilhelm Furtwängler" |
EMI (live) |
| 1959 | "Eberhard Wächter", "Giuseppe Taddei", "Luigi Alva", "Piero Cappuccilli", "Gottlob Frick", "Joan Sutherland", "Elisabeth Schwarzkopf", "Graziella Sciutti". |
Filarmonia orkestra ve korosu. Yönetmen: "Carlo Maria Giulini" | EMI Classics (2002) |
| 1960 | "Eberhard Wächter", "Walter Berry", "Cesare Valletti", "Rolando Panerai", "Nicola Zaccaria", "Leontyne Price", "Elisabeth Schwarzkopf" , "Graziella Sciutti". |
Viyana Staatsoper korosu, Viyana Filarmonika Orkestrası, Yönetmen:, "Herbert von Karajan" |
|
| 1966 | "Nicolai Ghiaurov", "Walter Berry", "Nicolai Gedda", "Paolo Montarsolo", "Franz Crass", "Chester Watson", "Christa Ludwig", "Mirella Freni". | Viyana Staatsoper korosu ve Viyana Filarmonika orkestrası. Yönetmen: "Otto Klemperer" |
EMI |
| 1968 | "Gabriel Bacquier", "Werner Krenn", "Donald Gramm", "Leonardo Monreale", "Clifford Grant", "Joan Sutherland", "Pilar Lorengar", "Marilyn Horne". |
"İngiliz Oda Orkestrası", "Ambrosian Şarkıcıları" korosu. Yönetmen: "Richard Bonynge" |
|
| 1970 | "Nicolai Ghiaurov", "Sesto Bruscantini", "Alfredo Kraus", "Walter Monachesi", "Dimiter Petkov", "Gundula Janowitz", "Sena Jurinac", "Olivera Miljakovich". |
Roma RAI orkestra ve korosu. Yönetmen: Carlo Maria Giulini |
|
| 1978 | "Ruggero Raimondi", "José van Dam", "Kenneth Riegel", .. .. "Edda Moser", "Kiri Te Kanawa", "Teresa Berganza" |
Orchestre de l'Opéra de Paris Yönetmen:Lorin Maazel |
Sony Video Yapim direktoru Joseph Losey) |
| 1990 | "Thomas Allen", "Simone Alaimo", "Francisco Araiza", "Claudio Otelli", "Robert Lloyd", "Sharon Sweet", "Karita Mattila", "Marie McLaughlin" |
Waltham Assembly Hall, İngiltere. Yönetmen: "Neville Marriner" |
Universal |
| 1994 | "Rodney Gilfry", "Ildebrando d'Arcangelo", "Christoph Prégardien", .., .., "Luba Orgonasova", "Charlotte Margiono", "Eirian James" |
English Baroque Soloists Yönetmen: "John Eliot Gardiner" |
Archiv Prod. (Universal) |
| 1997 | "Simon Keenlyside", "Bryn Terfel", "Uwe Heilmann", "Ildebrando D'Arcangelo", "Matti Salminen", "Carmela Remigio", "Soile Isokoski", "Patrizia Pace". |
Ferrara Musica korosu, "Avrupa Oda Orkestrası". Yönetmen: "Claudio Abbado" |
|
| 2007 | "Johannes Weisser", "Lorenzo Regazzo", "Alexandrina Pendatchanska", "Olga Pasichnyk", "Kenneth Tarver" (Don Ottavio). |
Freiburg Barok Orkestrası. Yönetmen "René Jacobs". |
"Harmonia Mundi" |
Don Giovanni İtalyanca dışında diğer dillerde seslendirilip kayda alınmıştır. Örneğin, 2000'de Filarmoniya Orkestrası Yönetmen David Parry tarafından, Don Giovanni başrolünde Gary Magee ile, İngilizce sesli olarak hazırlanan eser, Chandos ses kayıt şirketi tarafından satışa arzedilmiştir.
Medya
değiştir
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ [1] 22 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. OPERA America'nın en çok sahnelenen operalar için "The Top 20" listesi
- ^ [2] 12 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. OperaGlass Opera.Stanford.Edu Internet sitesinde
- ^ Konu özeti kaynağı: Melitz, Leo, (1921)The Opera Goer's Complete Guide
- ^ Bu aralığa Viyana'da yapılan ikinci prömiyerde bazı ekler yapilmıştır. Zerlina kendinin hiçbir suçu olmadığını iddia edip kaçmaya çalışan Leporello'yu saçlarından tutup yakalayarak Masetto'yu çağırır. Elini kolunu iyice bağlayıp bir tabureye oturtur. Bir ustura ile boğazını kesmeye hazır olduğunu belirtir. Bu sırada Leporello ona yalvararak kendinin suçsuz olduğunu söylemektedir. (İkili: "Per queste tue manine— "Senin bu ellerin") Zerlina onu bağlı bırakarak Mesetto ve diğerlerini bulup getirmeye gider. Leporello bağlarını çözerek Zerlina geri dönmeden tekrar kaçmayı başarır. Fakat bu ek sahne hemen operanın hiçbir yeni temsilinde tekrarlanmamaktır.
- ^ Matthew Boyden, Nick Kimberley ve Joe Staines, (2002) The Rough Guide to Opera. New York: Rough Guides. 103
Dış kaynaklar
değiştir- Anderson, James,(1993) The Complete Dictionary of Opera and Operetta, Wings Books, ISBN 0-517-09156-9. (İngilizce) (Erişim:21.12.2008)
- Deutsch, Otto Erich, (1965) Mozart: A Documentary Biography. Stanford: Stanford University Press.(İngilizce)
Dış bağlantılar
değiştir
- IMSLP Petrucci Music Library websitesi "Don_Giovanni,_K.527_(Mozart,_Wolfgang_Amadeus)" maddesinde partisyon notaları ve libretto [5][ölü/kırık bağlantı] (İngilizce) (Erişim:21.12.2008)
- [6] Opera kılavuzu: konu özeti — libretto — önemli parçalar(İngilizce) (Erişim:21.12.2008)
- [7]: Orijinal İtalyanca libretto metni (İtalyanca) (Erişim:21.12.2008)
- [8][ölü/kırık bağlantı]: İngilizce libretto metni (İngilizce)(Erişme:21.12.2008)
- [9] 26 Kasım 2001 tarihinde Library of Congress sitesinde arşivlendi : Don Giovanni için piyano ve sesler için partisyon, Indiana Üniversitesi (Erişme tarihi:21.12.2008)
- [10] 9 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1979'da yapılan film için IMDB'deki madde. (Erişim :21.12.2008)
- YouTube websitesinde 1954 Salzburg Festivali'nde "Don Giovanni, Furtwängler, Salzburg 1954 (English subtitles)" maddesinde orkestra şefi Kurt Furtwangler idaresindeki yapım ve temsilin İngilizce altyazılı tümünun video kaydı . Online:[11] 25 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim :25.08.2017)
- YouTube websitesinde "Don Giovanni - complete (English Subtitles) (1080 HD)" maddesinde 2001 Zurih Operaevi ve orkestra şefi Niklaus Harnacourt idaresindeki yapimi ve temsilin İngilizce altyazılı tümünun video kaydı. Online:[12] 3 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim :25.08.2017)