Eliezer Ben-Yehuda
Eliezer Ben-Yehuda (İbranice: אֱלִיעֶזֶר בֶּן־יְהוּדָה; [ʔeli'ʕezer ben jehu'da]; doğum Eliezer Yitzhak Perlman, 7 Ocak 1858 – 16 Aralık 1922),[1] İbranice için sözlükbilimciliği yapmış ve Modern İbranicenin gelişmesinde en büyük katkıyı sağlamış olan Yahudi gazete editörü. Modern çağda, İbranicenin yeniden canlanmasının arkasındaki en büyük figür oldu.
Eliezer Ben-Yehuda אֱלִיעֶזֶר בֶּן־יְהוּדָה | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 7 Ocak 1858 Luzhky, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 16 Aralık 1922 (64 yaşında) Kudüs, Filistin Mandası |
| Milliyet | Yahudi |
Ben-Yehuda Siyonizm ile İbranicenin bir arada olabileceğini savunup şunu demiştir: "İbrani dili sadece ulusumuzu canlandırıp anavatanımıza döndüğümüz sürece canlı kalabilir." [2]
İlk yılları
değiştirEliezer Ben-Yehuda Rus İmparatorluğu'nun Luzhky şehrinde (bugün Belarus'un Vitsebsk Voblast şehridir) Eliezer Yitzhak Perlman ismiyle dünyaya geldi. Üç yaşında birçok Doğu Avrupa Yahudisi gibi o da geleneksel Yahudi eğitimi veren okula gidip Tevrat ve İbranice üzerine eğitim almaya başladı. On iki yaşına geldiğinde, dokuz yıllık İbranice birikimiyle Tevrat, Mişna ve Talmud'un büyük bir kısmını okuyabildiğinden ebeveyni onu haham olma arzusuyla Yeshiva'ya (Musevi dini üzerine eğitim veren okul) kayıt ettirdi. Eğitimi süresince dini ve dini olmayan birçok İbranice yazılarla karşılaştı. Daha sonraları Fransızca, Almanca ve Rusça öğrendi ve eğitimini Letonya'nın Dünaburg şehrinde devam ettirdi. İbranice basım yapan HaShahar gazetesini takip edince Siyonizm ile tanıştı ve İsrail topraklarında İbraniceyi tekrar hayata geçirmenin tüm dünya Yahudilerini bir araya getireceği sonucuna vardı. İlk eşi Devora Jonas 1891 yılında veremden hayatını kaybedince beş çocuğuyla yalnız kaldı. Kısa bir süre sonra 10 gün zarfında üç çocuğu difteriye yenik düştü. Altı ay sonra Devora'nın kız kardeşi Paula Beila Jonas [3] ile evlendi ve yeni eşi İbranice bir isim olan "Hemda" adını aldı.[4] İlk eşi Devora'nın ölüm döşeğindeki son isteği kocasının kardeşi Paula ile evlenmesiydi.
Paris'teki Eğitimi
değiştirMezuniyetinin akabinde Paris'e Sorbonne Üniversitesinde eğitim görmeye gitti. Çalıştığı konular arasında Tarih, Ortadoğu Siyaseti gibi dersler bulunurken onda en çok iz bırakan ders (önceden bilgi birikimi bulunduğundan) İbranice olmuştur. Bu eğitimi sırasında bir ulusu canlandırmak için ortak bir dilin varlığının bir gereklilik olduğuna ikna oldu. Ben-Yehuda Paris'te dört yıl yaşadı.[3]
Kudüs'e yolculuk
değiştirBen-Yehuda, 1881'de Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı olan Filistin'e yerleşti. Alliance Israelite Universelle okulunda öğretmenliğe başladı.[2] Yiddish'in ve dünyanın değişik yerlerinden gelen Yahudilerin yöresel dillerinin yerine geçecek ortak bir dil yaratmak için işe koyuldu.
Ben-Yehuda, oğlu Ben-Zion Ben-Yehuda'yı sadece İbranice konuşarak yetiştirdi ve diğer dillerden uzak tuttu. Rivayete göre, oğluna Rusça ninni söyleyen karısını azarlamıştır. Ben-Zion Ben-Yehuda anadili modern İbranice olan ilk kişidir ve Itamar Ben-Avi (Avi, Eliezer Ben-Yehuda'nın İbranicede kısaltılmış şeklidir) takma adıyla yazdığı otobiyografisi hâlen İsrail'de en çok okunan kitaplar arasındadır.
Gazetecilik kariyeri
değiştirBen-Yehuda HaZvi, Hashkafa ve HaOr isimli gazetelerde editörlük yapmıştır. HaZvi gazetesi, İbranicenin kutsal bir dil olup günlük hayatta kullanılmasına karşı çıkan Kudüs'un aşırı muhafazakâr Yahudi cemaatinin baskıları sonucunda bir yıl süreyle kapanmıştır.[3]
Sözlük yapımcılığı
değiştirBen-Yehuda'nın görüşleri hâlen varlığını sürdüren İbrani Dili Akademisi (Academy of the Hebrew Language) için itici bir güç olmuştur. İlk modern İbranice sözlüğün yazarıdır. Her ne kadar kendisi sözlüğe yeni kelimeler eklemiş olsa da "İbraniceyi tekrar hayata geçiren kişi" olarak tanımlanır.[3]
Ölümü
değiştirAralık 1922'de 64 yaşında hayata verem yüzünden veda eden Ben-Yehuda ömrünün büyük bir bölümünü hastalığı yüzünden acı içinde geçirmiştir. Mezarı Kudüs'teki Har HaZeitim'de bulunur. Cenazesine 30,000 kişi katılmıştır.[2]
Bibliyografi
değiştir
- Fellman, Jack (1973). The revival of a classical tongue: Eliezer Ben Yehuda and the modern Hebrew language. The Hague, Netherlands: Mouton ISBN 90-279-2495-3
- Robert St. John. Tongue of the Prophets, Doubleday & Company, Inc. Garden City, New York, 1952. ISBN 0-8371-2631-2
- Yosef Lang. The Life of Eliezer Ben Yehuda. Yad Yitzhak Ben Zvi, 2 volumes, (Hebrew)
- Ilan Stavans, Resurrecting Hebrew (2008)[2]
Kaynakça
değiştir- ^ Green, David B. (7 Ocak 2013). "This Day in Jewish History – 1858: Hebrew's Reviver Is Born". Haaretz. 5 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2019.
- ^ a b c d http://www.haaretz.com/hasen/spages/1040214.html 14 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Confessions of a polyglot
- ^ a b c d http://www.haaretz.com/hasen/spages/1019876.html 2 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Flesh-and-Blood Prophet
- ^ "Eliezer Ben-Yehuda (1858-1922)". 22 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2009.