Elmas Hırsızları
Elmas Hırsızları[1] 1950 ABD yapımı kara filmdir. Özgün adı The Asphalt Jungle olan film Türkiye'de sinemalarda "Elmas Hırsızları" adı ile gösterilmişken, yıllar sonra TRT Televizyonunda Soygun ve Vahşi Yol adlarıyla da gösterime verilmişti.
| The Asphalt Jungle | |
_DVD_kapak.jpg) "Elmas Hırsızları" (The Asphalt Jungle) filminin sinema afişi | |
| Yönetmen | John Huston |
|---|---|
| Yapımcı | Arthur Hornblow Jr. |
| Senarist | Ben Maddow John Huston W.R. Burnett (roman) |
| Oyuncular | Sterling Hayden Louis Calhern Sam Jaffe Marilyn Monroe |
| Müzik | Miklós Rózsa |
| Görüntü yönetmeni | Harold Rosson |
| Kurgu | George Boemler |
| Stüdyo | Metro-Goldwyn-Mayer |
| Dağıtıcı | Metro-Goldwyn-Mayer |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Suç, kara film |
| Renk | Siyah-beyaz Sonradan elektronik ortamda renklendirilmiş bir versiyonu da vardır. |
| Yapım yılı | 1950 |
| Çıkış tarih(ler)i | 23 Mayıs 1950, ABD |
| Süre | 112 dakika |
| Ülke |  ABD |
| Dil | İngilizce, Almanca |
| Diğer adları | Elmas Hırsızları (Türkiye, sinemalar) "Soygun" ve "Vahşi Yol"(Türkiye, TRT TV) Quand la ville dort (Fransa) Giungla d'asfalto (İtalya) La Jungla de asfalto (İspanya) Asphalt-Dschungel (Almanya) Raubmord (Almanya) |
John Huston'un yönettiği film, yönetmenin başyapıtlarından biri sayılmaktadır. Üretken bir yazar olan W.R. Burnett'in 1949 tarihli aynı adlı romanından uyarlanan filmin senaryosunu da W.R. Burnett, Ben Maddow'la birlikte yazmıştır. John Huston da senaryonun yazılmasında onlara yardımcı olmuştu. Ünlülerden oluşan geniş bir oyuncu kadrosu olan bu siyah beyaz filmde Sterling Hayden, Louis Calhern, Sam Jaffe, Jean Hagen, James Whitmore ve John McIntire'dan başka Marilyn Monroe'nun da ikinci dereceden bir rolü vardır. Filmin özgün müziği Miklós Rózsa'ya aittir. Siyah beyaz görüntülerini Harold Rosson'un çektiği, filmin 1980'li yıllarda elektronik ortamda renklendirilmiş bir video versiyonu da mevcuttur.
Bir grup eski suçlunun bir elmas soygununu tasarlayıp gerçekleştirmelerinin ayrıntılı öyküsünü onların bakış açısından anlatan bu gerilim filmi çevrildiği yıl için çok yenilikçi ögeler barındırıyordu ve kendisinden sonra gelen birçok filme de ilham kaynağı olmuştu. Huston o zamana kadar hep yapıldığı gibi ahlakçı ve mesafeli bir "Suç cezasız kalmaz" hikâyesi anlatmak istememişti ve ortaya bir aksiyon filminden ziyade karakter tahlilleri yapan bir kara film çıkmıştı.
Film "en iyi yönetmen", "en iyi senaryo", "en iyi görüntü" ve "en iyi yardımcı erkek oyuncu" (Sam Jaffe) olmak üzere tam 4 dalda Oscar ödülüne aday gösterildi. Bir BAFTA ve üç Altın Küre adaylığından sonra Venedik Film Festivali'nde oyuncu Sam Jaffe'ye Volpi Kupası verildi.
"The Asphalt Jungle" ABD'de "kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli" filmler arasına seçilerek Kongre Kütüphanesi'nin "Ulusal Film Arşivi"nde muhafaza edilmesine karar verilmiştir.[2]
Filmin konusu
değiştirHapisten yeni salıverilmiş ünlü soyguncu, Alman asıllı (ve Alman aksanlı) suç üstadı Doc Erwin Riedenschneider (Sam Jaffe) Cincinnati'ye gelerek vakit kaybetmeden yeni bir soygunun hazırlıklarına başlar. 'İçerde'yken bir mücevher şirketini soymak için kusursuz bir plan yapmıştır, ama bunun için bir ekip toplaması ve para kaynağı bulması gerekir. Para kaynağı için düzenbaz avukat Alonzo D. Emmerich'e (Louis Calhern) başvurur. Ekibin diğer elemanları ise at çiftliği alma hayalleri kuran İrlanda asıllı meteliksiz kabadayı Dix (Sterling Hayden), soygunda şoförlük yapacak olan kafe sahibi kambur Gus (James Whitmore) ve kasa açma uzmanı Louis'dir (Anthony Caruso). Bir de bu kişiler arasında arabuluculuk yapan at yarışı oynatan kumarhane sahibi Cobby (Marc Lawrence) vardır. Soygun planlandığı gibi kusursuz bir şekilde gerçekleşse de, kasanın patlatılması alarm zillerini harekete geçirir ve karşılarına çıkan gece bekçisi ile yapılan kısa boğuşma sırasında bekçinin ateş alan tabancasından çıkan kurşun kasacı Louis'i ağır yaralar ve bu andan itibaren işler ters gitmeye başlar. Zaten aslında kendisi de meteliksiz kalmış olan üçkâğıtçı avukatın planı ortaklarına kazık atarak elmasları alıp yurt dışına kaçmaktır, ama bu planı suya düşer. Polisin sıkı bir çalışması sonucunda ekibin elemanları teker teker safdışı bırakılırlar veya yakalanırlar.
Filmin renkli versiyonu
değiştirBu siyah beyaz filmin bir de elektronik ortamda renklendirilmiş versiyonu mevcut bulunmaktadır. Paris'te bir mahkeme sanatçıların haklarının korunması çerçevesinde renkli versiyonların televizyonlarda gösterilmesini yasaklamıştı, bunu yaparken de yönetmen John Huston'un bu konuda söylediği bir cümleye atıfta bulunmuştu: "Nasıl bir heykeltıraş heykelini yontarken bronz, mermer veya kil arasında kendi değiştirilemez seçimini yapıyorsa, ben de aynı şekilde bu filmi siyah beyaz olarak çektim ve bu şekliyle kalmalıdır.(Huston, bir başka önemli filmi Malta Şahini de (The Maltese Falcon) aynı yöntemle renklendirildiği zaman bu sözleri sarfetmişti)"[3][4]
Bu suni renklendirme işlemini yapan şirket "Turner Entertainment Group", 1980'li yıllarda Malta Şahini (The Maltese Falcon) ve Elmas Hırsızları (The Asphalt Jungle)'nın haricinde "The Seventh Cross", Kahraman Şerif (High Noon) ve İnsanlar Yaşadıkça (From Here to Eternity) gibi daha birçok siyah beyaz klasiği elektronik ortamda renklendirmiş ama bunların orijinalliklerini bozdukları iddiasıyla da hepsi için mahkemelik olmuşlar ve davaları kaybetmişlerdi.
Filmin diğer versiyonları
değiştirW.R. Burnett'in romanı "The Asphalt Jungle" sonraki yıllarda 3 kez daha sinemaya uyarlandı. Bunlar:
- 1958 - The Badlanders. (Western) Yönetmen: Delmer Daves. Oyuncular: Alan Ladd, Ernest Borgnine, Katy Jurado
- 1963 - Cairo. Yönetmen: Wolf Rilla. Oyuncular: George Sanders, Richard Johnson
- 1973 - Cool Breeze. Yönetmen: Barry Pollack, Oyuncular: Thalmus Rasulala, Judy Pace
Oyuncu kadrosu
değiştir| Aktör/Aktris | Rolü |
|---|---|
| Sterling Hayden | Dix Handley |
| Louis Calhern | Alonzo D. Emmerich |
| Jean Hagen | Doll Conovan |
| James Whitmore | Gus Minissi |
| Sam Jaffe | Doc Erwin Riedenschneider |
| John McIntire | Polis Komiseri Hardy |
| Marc Lawrence | Cobby |
| Barry Kelley | Teğmen Ditrich |
| Anthony Caruso | Louis Ciavelli |
| Teresa Celli | Maria Ciavelli |
| Marilyn Monroe | Angela Phinlay |
| William 'Wee Willie' Davis | Timmons |
| Dorothy Tree | May Emmerich |
| Brad Dexter | Bob Brannom |
| John Maxwell | Dr. Swanson |
Film hakkında notlar
değiştir- Filmin yan rollerinden birinde, henüz 3 yıldır sinemada olan ve o zamana kadar filmlerde hep figüran olarak rol almış olan Marilyn Monroe da oynamaktadır. O zamana kadar rol aldığı filmlerin çoğunda yazılarda adı bile geçmeyen Monroe "Elmas Hırsızları"nda düzenbaz avukatın (Louis Calhern) genç metresini oynamaktadır ve bu kısa rolü ile göz doldurmaktadır. Yine de filmdeki rolü ikinci derecede bir roldür ama, Marilyn Monroe birkaç yıl sonra ünlenecektir ve "Elmas Hırsızları" her seferinde yeniden sinemalara verildikçe, bir pazarlama taktiği olarak yeni basılan afişlere sanki filmin başrol oyuncusuymuş gibi onun resimleri basılacak ve ismi daha büyük harflerle yazılacaktır.[5]
- İleriki yılların iki ünlü karakter oyuncusu Jack Warden ve Strother Martin ilk kez bu filmle sinemaya geçmişlerdir. Her ikisi de filmde çok küçük bir rolde oynuyorlar ve her ikisinin de yazılarda adı geçmiyor.
Filmin ödülleri
değiştirKazandıkları
değiştir- 1950 - Venedik Film Festvali - En iyi aktör Volpi Kupası - Sam Jaffe
- 1950 - ABD Ulusal Film Eleştirmenleri Birliği - En iyi yönetmen NBR ödülü - John Huston
- 1951 - Edgar Allan Poe Ödülleri - En İyi Film Edgar Ödülü
Adaylıkları
değiştir- 1950 Venedik Film Festvali - Altın Aslan - John Huston
- 1951 Oscar - En İyi Yönetmen Akademi Ödülü - John Huston
- 1951 Oscar - En İyi Uyarlama Senaryo Akademi Ödülü - Ben Maddow, John Huston
- 1951 Oscar - En İyi Sinematografi Akademi Ödülü - Harold Rosson
- 1951 Oscar - En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü - Sam Jaffe
- 1951 BAFTA - BAFTA En İyi Film Ödülü
- 1951 Altın Küre - En İyi Yönetmen Altın Küre Ödülü - John Huston
- 1951 Altın Küre - En İyi Senaryo Altın Küre Ödülü - Ben Maddow, John Huston
- 1951 Altın Küre - En İyi Sinematografi Altın Küre Ödülü - Harold Rosson
Kaynakça
değiştir- ^ http://www.imdb.com/title/tt0042208/releaseinfo 19 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkçe isim için referans
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2008.
- ^ http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=940DE1DE1139F937A35751C1A96E948260 [yalın URL]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2008.
Dış bağlantılar
değiştir- IMDb'de Elmas Hırsızları
- movieposterdb.com 15 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'da fİlmin çeşitli afişleri