Enterkalasyon
Enterkalasyon, bazı takvim yıllarına fazladan bir gün, hafta veya ay ekleyerek, takvimin mevsimler ve ayın dönemlerini izlemesini sağlamaktır. Ay-gün takvimleri (İng. lunisolar calenders) hem gün ve ayların eklenmesini gerektirebilir.
Sözcük, Latince inter ("arasına") ve calare ("resmen ilan etmek")'den gelir, takvime bir gün vb. eklenme ilanına değinmek için kullanılmıştır. Bu anlam sonra genelleşmiş, bir dizinin elemanlarından ikisi arasına bir ekleme yapmak anlamında da kullanılmaya başlamıştır, örneğin DNA enterkalasyonu, jeolojik katman enterkalasyonu gibi.
Güneş yılındaki gün sayısı (yaklaşık 365,24) tam sayı değildir, ama bir takvim yılındaki gün sayısı tam olmak zorundadır. Bu ikisini uzlaştırmanın tek yolu takvim yılındaki gün sayısını değişken yapmaktır.
Güneş takvimlerinde bunun yöntemi, 365 günlük olan normal yıla yaklaşık her dört yılda bir bir ek gün (artık gün) eklemektir. Böylece bir artık yıl 366 gün sürer.
Firavun Ptoleme III tarafından ilan edilen Kanopus Fermanı ilk defa güneş takviminde ekli gün sistemini uygulamaya koymuştur.
Jülyen Takvimi ve onun geliştirilmiş hali olan Gregoryen Takvimi'de, enterkalasyon, ekli yıllarda şubat ayına bir gün eklenerek yapılır. 100'e bölünebilen yıllar, ama 400'e bölünebilenler değil, bu kuralın istisnasıdır, hata oranını azaltmak için. Örneğin 2000 bir ekli yıldı, ama 1700, 1800 ve 1900 değildiler.
Güneş yılı tam sayıda ay ayına (kamerî aya) sahip değildir (yaklaşık 12,37 ay dönmesine karşılık gelir). Dolayısıyla bir ay-gün takvimindeki ay sayısı değişken zorundadır. Genelde 12 ay vardır ama her iki veya üç yılda bir 13. ay eklenir (buna ekli ay denir, Batı dillerinde enterkaler veya embolizmik ay denir). Çin, İbrani ve Hindu takvimlerinde bu uygulama vardır. İslam takvimi de kamerî aya dayalıdır ama takvime ay eklenmesi (Tevbe suresinde) yasaklanmıştır.
ISO 8601, 52 haftalık bir yıl için spesifikasyon içerir. 53 perşembesi olan bir yılın 53 haftası olduğu kabul edilir, bu tanıma göre 53. haftanın enterkaler olduğu söylenebilir.
Bir yılın enterkalasyonlu olup olmadığı hesaplanabilir (Jülyen, Gregoryen ve İbrani takvimlerinde) veya gözlemle belirlenebilir (İran takvimi).
Uluslararası Dünya Dönme ve Referans Sistemleri Servisi yılda en fazla iki kere takvime saniye ekleyebilir veya çıkarabilir. Bu saniyeler enterkaler olarak bazen tarif edilse de,[1] teknik olarak enterkaler terimi 24 saatlik zaman periyodu için geçerlidir.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Merriam-Webster OnLine İngilizce sözlüğünde artık saniye tanımı". 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2009.