Eski Norsça
Eski Nors dili (dǫnsk tunga, dansk tunga ya da norrœnt mál), Vikingler döneminde, yaklaşık 1300'lere kadar, İskandinavya'da ve Vikinglerin kontrol ettiği deniz aşırı yerleşim birimlerinde konuşulmuş Kuzey Cermen dili. 8. yüzyılda kullanılan Proto Norsçadan türemiştir. Bu dönemlerden kalan belgelerin çoğu, Orta Çağ İzlandacasına ait olduğundan dilin kabul edilen standart hali Eski Batı Nors dili olarak geçen lehçedir. Bu lehçe Eski İzlandaca ve Eski Norveççeyi içerir. Fakat Eski Nors dilini konuşanların çoğu aslında Danimarka ve İsveç yerleşimlerinde konuşulan Eski Doğu Nors dili lehçesini kullanmaktaydılar.
| Eski Norsça | |
|---|---|
| dǫnsk tunga ("Dan dili") norrœnt mál ("kuzey dili") | |
| Bölge | İskandinavya, İzlanda, Faroe Adaları ve diğer Viking yerleşimleri |
| Etnisite | Kuzey Cermenleri |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa
|
| Önceki formlar | Proto Norsça
|
| Yazı sistemi | Runik yazı, daha sonra Latin alfabesi |
| Dil kodları | |
| ISO 639-2 | non |
| ISO 639-3 | non |
Coğrafi dağılım
değiştir
Eski İzlandaca, Eski Norveççe ile yakından ilişkiliydi ve birlikte Eski Batı Norsçasını oluşturuyorlardı. Bu dil, aynı zamanda İrlanda, Man Adası, İskoçya ve Kuzey İngiltere'nin belli yerleşim bölgelerinin yanı sıra Normandiya'nın bazı kesimlerinde de konuşuluyordu.[1] Eski Doğu Norsçası, Danimarka ve İsveç'in yanı sıra Kiev Knezliği'nde,[2] Doğu İngiltere'de ve Normandiya'daki Dan yerleşkelerinde konuşuluyordu. Eski Gutniş diyalekti ise Gotland'da ve doğuda başka yerleşim yerlerinde konuşuluyordu.
11'inci yüzyılda Eski Nors dili, batıda Vinland'dan başlayıp, doğuda Volga'ya kadar uzanan bir coğrafyada konuşuluyor ve en çok konuşulan Avrupa dili olma özelliğini taşıyordu. Dil, Kiev Knezliği'nin Velikiy Novgorod şehrinde geç 13. yüzyıla kadar kullanılmaya devam edilmiştir.[2]
Modern zamanlar
değiştirEski Batı Norsçası, Batı İskandinav dilleri olan İzlandaca, Faroece, Norveççe ve tükenmiş olan Nornca ile bu dilin Shetland Adaları'nda konuşulmuş lehçesine evrimleşmiştir. Eski Doğu Nors dili ise Danca ve İsveççeye evrimleşmiştir. Norveççe, temelde bir Eski Batı Nors dili olmasına rağmen, yüzyıllar boyu, ama özellikle de Danimarka-Norveç ittifakı sırasında, Doğu Nors'un etkisi altında kalmıştır. Norveççe, Danca ve İsveççe arasında önemli ölçüde karşılıklı anlaşılabilirlik gözlemlenmektedir.[3]
Bu dillerin arasında gramer açısından en muhafazakar olanlarını İzlandaca ve ona yakından bağlı olan Faroece oluşturur, ancak bu iki dilde de önemli sesbilimsel değişimler meydana gelmiştir. Faroe Adaları'nın Danimarka egemenliğinde geçirdiği yüzyıllar nedeniyle, bu dil Dancadan da yoğun olarak etkilenmiştir.[4]
Eski Nors dili, bir İngiliz dili olan Scots gibi bazı değişkeleri etkilemiş, ayrıca Fransa'nın Normandiya bölgesi kökenli Normanca gibi Latin dilleri üzerinde etkiler bırakmıştır.
Ayrıca bakınız
değiştir- Normanca, Norsçadan etkilenmiş Romen dili
- Vikingler
- Kuzey Cermenleri
Kaynakça
değiştir- ^ Adams 1899, "Scandinavian Languages", pp. 336–338
- ^ a b "Nordiska språk", Nationalencyklopedin (İsveççe), § Historia, §§ Omkring 800–1100, 1994
- ^ Moberg et al. 2007.
- ^ van der Auwera & König 1994, "Faroese" (Barnes & Weyhe), p. 217.
- Harbert, Wayne (2007), "The Germanic Languages", Cambridge Language Surveys, Cambridge: Cambridge University Press
- Haugan, Jens (1998), "Right Dislocated 'Subjects' in Old Norse", Working Papers in Scandinavian Syntax (62), ss. 37-60
- Haugen, Einar (1950), "First Grammatical Treatise. The Earliest Germanic Phonology", Language, 26 (4), ss. 4-64, doi:10.2307/522272, JSTOR 522272
- Haugen, Odd Einar, (Ed.) (2008) [2004], The Menota handbook: Guidelines for the electronic encoding of Medieval Nordic primary sources, Version 2.0, Bergen: Medieval Nordic Text Archive, ISBN 978-82-8088-400-8, 24 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 16 Temmuz 2020, "The Menota handbook 2.0"
- Lass, Roger (1993), Old English: A Historical Linguistic Companion, Cambridge: Cambridge University Press
- Adams, Charles Kendall, (Ed.) (1899) [1876], Johnson's Universal Cyclopedia: A New Edition, 7 (Raleigh-Tananarivo), D. Appleton, A. J. Johnson
- van der Auwera, J.; König, E., (Ed.) (1994), The Germanic Languages
- Moberg, J.; Gooskens, C.; Nerbonne, J.; Vaillette, N. (2007), "4. Conditional Entropy Measures Intelligibility among Related Languages", Proceedings of the 17th Meeting of Computational Linguistics in the Netherlands, 7 (LOT Occasional series), ss. 51-66, hdl:1874/296747
- Moberg, J.; Gooskens, C.; Nerbonne, J.; Vaillette, N. (2007), Conditional Entropy Measures Intelligibility among Related Languages (PDF), ss. 1-15, 12 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 16 Temmuz 2020
- Bandle, Oskar; Braunmüller, Kurt; Jahr, Ernst Hakon; Karker, Allan; Naumann, Hans-Peter; Teleman, Ulf; Elmevik, Lennart; Widmark, Gun, (Ed.) (2002), The Nordic Languages, An International Handbook on the History of the North Germanic Languages, Walter de Gruyter, Berlin
- Volume 2, 2005
- O'Donoghue, Heather (2004), Old Norse-Icelandic Literature: A Short Introduction, Blackwell Introductions to Literature, Blackwell Publishing Ltd.
- Torp, Arne; Vikør, Lars S (2014) [1993], Hovuddrag i norsk språkhistorie [The main features of Norse language history], 4th (Norveççe), Gyldendal Norsk Forlag, ISBN 978-8205464025