Atatürk çiçeği
Euphorbia pulcherrima veya Atatürk çiçeği, Euphorbia cinsine bağlı Meksika ve Guatemala'ya özgü bir bitki türüdür.[2]
| Euphorbia pulcherrima | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[1] | |||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||
| Euphorbia pulcherrima Willd. ex Klotzsch | |||||||||||||||||||
Özellikleri
değiştirÇalı veya küçük ağaç formundadır. Yaklaşık 0,6-4 m (2,0-13,1 ft) yüksekliğe erişebilir. Koyu yeşil yaprakları 6-16 santimetre (2,4-6,3 in) uzunluğundadır. Normalde ateş kırmızısı olan brakteleri, turuncu, soluk yeşil, krem rengi, pembe veya beyaz kültivarlarının olması ve grup halinde durmaları sebebiyle genelde taç yapraklarıyla karıştırılır.[3] Brakte renkleri fotoperiyodizm ile oluşturulur. Canlı ve parlak renkli olabilmesi için gün içinde yüksek oranda ışığa maruz kalması gerekir.[4]
Sınıflandırma
değiştirEtimoloji
değiştir"Atatürk çiçeği" adı bir süs bitkisi olarak Türkiye'de tanınması ve yetiştirilmesine önayak olan Mustafa Kemal Atatürk'ten gelir. Yetiştirilmesi sırasında görev alan bitki bilimcilerden gelen öneri üzerine bitkiye bu isim takıldı. 8 Temmuz 1935 tarihli Cumhuriyet Gazetesi'nin birinci sayfasındaki tek sütunluk "Atatürk çiçeği" üst ve "Amerika'da yeni sarı bir çiçeğe Büyük Önderimizin adı verildi" alt başlıklı, Şikago kaynaklı özel haberde "Geçenlerde Vanderbild Üniversitesi profesörlerinden Kırklend laboratuvarında muhtelif operasyonlar neticesinde sarışın renkte yeni bir çiçek elde etmeye muvaffak oldu. Profesör bu yeni çiçeğe isim ararken Kayseri'de Amerikan Koleji'ni ziyareti esnasında Atatürk'ü gören diğer bir profesör yeni elde edilen çiçeğe "Gazi Atatürk" adının verilmesini teklif etti. Bu teklif memnuniyetle kabul edildi ve tescil edilmek üzere bu isim nebatat dairesine gönderildi..." denilmektedir.[5]
Günümüzde Meksika ve Guatemala'da flor de nochebuena veya kısaca nochebuena (Noel çiçeği), İspanya'da flor de Pascua veya Pascua (Paskalya) olarak geçer.[3]
Tarihi
değiştir1834'te Alman bilim insanı Johann Friedrich Klotzsch tarafından tanımlandı.[6] Klotzsch türü pulcherrima olarak adlandırarak Carl Ludwig Willdenow'a atıfta bulundu ve Willd. ex Klotzsch olarak kayıtlara geçti. Holotip, 1803-1804 yıllarında Alexander von Humboldt ve Aimé Bonpland'ın keşif gezisinde Meksika'da toplandı.[7]
Kullanımı
değiştirPulcherrol ve pulcherryl asetat, lateksin bileşenleri arasındadır.[8][9] Euphorbia pulcherrimanın yaprak ve latekslerinde Triterpene bulunur.[10][11][12][13] Karbon iskeletli triterpenoidleri Alzheimer hastalığı biyoaktivitesine karşı araştırmalarda incelenmiştir.[13]
Kültür
değiştirAztekler kırmızı boya yapımında ve antipiretik ilaç olarak kullanmıştır.[3]
Konuyla ilgili yayınlar
değiştir- Paul Ecke III; James E. Faust; Jack A. Williams; Andy Higgins (2004). The Ecke Poinsettia Manual. Chicago Review Press. ISBN 978-1883052416.
- Allg. Gartenzeitung (Otto & Dietrich),2: 27,1834
- Bernal, R., S.R. Gradstein & Celis, M. (eds.). (2015). Catálogo de plantas y líquenes de Colombia. Instituto de Ciencias Naturales, Universidad Nacional de Colombia, Bogotá, D.C. Disponible en http://catalogoplantasdecolombia.unal.edu.co
- Willd. ex Klotzsch (1834) In: Allg. Gartenzeitung 2: 27
- Parlakova Karagöz F. (2018). Bitki büyümeyi teşvik edici rizobakteri izolatları ile kimyasal gübre kombinasyonlarının Atatürk çiçeği (Euphorbia pulcherrima L.)'nde bitki gelişim parametrelerine etkisi
- Kübra YAZICI. İç Mekân Süs Bitkilerinin Önemi ve Tüketici Eğilimlerinin Belirlenmesi: Tokat Kenti Örneği. Bartın Orman Fakultesi Dergisi, 22 (3): 738-747; 15 Aralık/December, 2020
- Karakoca, E.M. 2001. Atatürk Çiçeği (Euphorbia pulcherrima) Çeliklerinin Köklenmesi Üzerine İndol Bütirik Asit ve Fosforun Etkisi. Ankara Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (Yayımlanmamış), Ankara.
- C. KÜTÜK, B. TOPCUOĞLU. Atatürk Çiçeği (Euphorbia pulcherrima)'nin Kalite Parametreleri ile Gelişimi ve Mineral Madde Kapsamı Üzerine Değişik Düzeylerde Uygulanan Fosforun Etkisi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22002, 15(1). 37-42.
Kaynakça
değiştir- ^ "IUCN". 1 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024.
- ^ "GBIF". 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024.
- ^ a b c Seltzer, Erica D.; Spinner, MaryAnne. "Poinsettia Facts". The Poinsettia Pages. University of Illinois Extension. 4 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2017.
- ^ Graper, David (4 Aralık 2018). "Are you Photoperiodic? Poinsettias Are". SDSU Extension. South Dakota State University. 27 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2021.
- ^ "Atatürk çiçeği". Cumhuriyet Gazetesi. 8 Temmuz 1935. 31 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2022.
- ^ Klotzsch, J. F. (1834). "Beschreibung zweier neuen Euphorbien aus Mexico" [Description of two new Euphorbia from Mexico]. Allgemeine Gartenzeitung (Almanca). 2: 27. 3 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024.
- ^ Lack, H. Walter (2011). "The discovery, naming and typification of Euphorbia pulcherrima (Euphorbiaceae)". Willdenowia. 41 (2): 301-309. doi:10.3372/wi.41.41212. JSTOR 41548995.
- ^ Singh SK, Yadav RP, Singh A (January 2010). "Molluscicides from some common medicinal plants of eastern Uttar Pradesh, India". Journal of Applied Toxicology. 30 (1): 1-7. doi:10.1002/jat.1498. PMID 19943357.
- ^ Dominguez XA, Garcia Delgado J, De Lourdes Maffey M, Mares JG, Rombold C (September 1967). "Chemical study of the latex, stems, bracts, and flowers of "Christmas Flower" (Euphorbia pulcherrima) I". Journal of Pharmaceutical Sciences. 56 (9): 1184-5 contd. doi:10.1002/jps.2600560931. PMID 6049711.
- ^ Baas WJ (August 1977). "Triterpenes in latex of Euphorbia pulcherrima". Planta Medica. 32 (1): 1-8. doi:10.1055/s-0028-1097550. PMID 905409.
- ^ Smith-Kielland I, Dornish JM, Malterud KE, Hvistendahl G, Rømming C, Bøckman OC, Kolsaker P, Stenstrøm Y, Nordal A (August 1996). "Cytotoxic triterpenoids from the leaves of Euphorbia pulcherrima". Planta Medica. 62 (4): 322-5. doi:10.1055/s-2006-957893. PMID 8792663.
- ^ Dai Y, Liu S, Xu J, Zhao C, Gu Q (April 2019). "Triterpenoids from Euphorbia pulcherrima with inhibitory effects on osteoclastogenesis". Fitoterapia. 134: 355-361. doi:10.1016/j.fitote.2019.02.028. PMID 30858048.
- ^ a b Yu CX, Wang RY, Qi FM, Su PJ, Yu YF, Li B, Zhao Y, Zhi DJ, Zhang ZX, Fei DQ (December 2019). "Eupulcherol A, a triterpenoid with a new carbon skeleton from Euphorbia pulcherrima, and its anti-Alzheimer's disease bioactivity". Organic & Biomolecular Chemistry. 18 (1): 76-80. doi:10.1039/c9ob02334h. PMID 31773124.
Dış bağlantılar
değiştir
Euphorbia pulcherrima at Wikibooks
Wikimedia Commons'ta Atatürk çiçeği ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Atatürk çiçeği ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
