Vikipedi

Fındıklı

Rize'nin ilçesi
(Fındıklı, Rize sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Fındıklı (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Fındıklı (Lazca: Vitz'e/Viǯe), Rize iline bağlı ilçe ve aynı adı taşıyan ilçe merkezi. Yüzölçümü 409 km²; ilçe nüfusu 16.100 merkez nüfusu 16.241(2024); köy sayısı 17'dir.

Fındıklı
İlçe
Pokut platosu.Rize dağı üzerindeki bulutlar
Pokut platosu.Rize dağı üzerindeki bulutlar
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlRize
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • KaymakamMurat Çürük
 • Belediye başkanıErcüment Şahin Çervatoğlu (CHP)
Yüzölçümü
 • Toplam409 km²
Rakım20 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam16.902
 • Kır
-
 • Şehir
-
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu464
İl plaka kodu53

Adı

değiştir

Lazca adı Vitz'e (Laz alfabesiyle; Viǯe / ვიწე) olan yerleşimin adı ilk olarak Bizanslı Stephanus tarafından Vizirikos Limni adıyla anılmış olup, Özhan Öztürk'e göre Viçe adını Karadeniz bölgesinin yerli halklarından Bidzerlerden almakta olup bölgede pek çok aile ve köyün adı olan Of ilçesi Visir, Akçaabat Visera, Sürmene Vizera hatta Trakya'da Vize kelimeleriyle ilişkilidir.[2] Yazara göre Viçe'nin de aralarında bulunduğu bu kelimelerin ortak kökü Trak dilinde köy anlamına gelen vis kelimesidir. Özhan Öztürk benzer şekilde komşu ilçe Arhavi kelimesini de Arkha (Yunanca eski) + viçe (köy) forumda Eski köy olarak çözmüştür.[3]

Tarihçe

değiştir

Sırasıyla Roma İmparatorluğu ve Trabzon İmparatorluğu egemenlikleri altında kalan Fındıklı, 1509'da Osmanlı egemenliğine girdi. İlçe, Artvin'e bağlıyken, 1953'te Rize'ye bağlandı. Adını ise zamanında sakinlerinin fındık yetiştirmesinden dolayı alan fakat artık yerini çay yetiştiricilerine bırakmış bir ilçedir. Kıyı şeridi çok geniş olmayan, ancak denizden Kaçkarlara gittikçe genişleyen, Abu ve Pishala derelerinin arasında kalan geniş vadileri ile yarı tropikal bir bölgedir. Fındıklı ilçesi II. Mehmed'in 1461 yılında Trabzon'un fethinden sonra Osmanlı egemenliği altına girmiştir. Önceden bölgede Tiranlılar, [kaynak belirtilmeli] Makedonlar[kaynak belirtilmeli] ve Bizanslılar yaşamıştır.

Osmanlı döneminde Viçe olarak kaydedilmiş olan Fındıklı, Osmanlı idaresi sırasında Trabzon Eyaleti sınırları içinde yer alıyordu. Trabzon Eyaleti 1867'de Trabzon vilayetine dönüştürüldü. Viçe de bu vilayete bağlı Lazistan sancağı içinde bulunuyordu. 1876 Trabzon vilayet salnamesinde Viçe, Atina kazasının Hemşin nahiyesinde Viçe-i Ulya (ویچە علیا) ve Viçe-i Süfla (ویچە سفلا) olmak üzere iki ayrı köy halinde geçer. Yukarı Viçe'de (Viçe-i Ulya) 28 hanede 95 kişi, Aşağı Viçe'de (Viçe-i Süfla) 36 hanede 127 kişi tespit edilmiştir. İki köyde 64 hanede toplam 222 kişinin yaşadığı görülmektedir.[4]

1886 yılına kadar “Karye” (Köy ile Nahiye arasında idari birim) olan Fındıklının eski adı Viçe'dir. Kaynaklara göre Viçe 1887 yılında Hopa ilçesine bağlı bir nahiye oldu. 15 Şubat 1916 tarihinde Rus işgaline uğrayan Viçe, Rusya'da 1917 yılında gerçekleşen Bolşevik ihtilalinden sonra imzalanan Brest Litovsk Barış Antlaşması'ndan sonra 11 Mart 1918 tarihinde işgalden kurtulmuştur.

Kültür tarihçisi Nikolay Marr, 1910 yılında Vitse kasabasının iki dere arasında yer aldığını, her iki dereye de aynı uzaklıkta olduğunu yazmıştır. “Bğeti” olarak da bilinen bu kasabanın batısındaki akarsu Vitse Deresi, doğusundaki ise Abu Deresi olarak adlandırılıyordu. Geniş bir yatağa sahip olan Vitse Deresi üzerinde ayakları taştan bir köprü bulunuyordu. Abu Deresi ise, temiz ve içilebilir suyuyla biliniyordu. Marr ayrıca bu iki dere boyunca yer alan köylerin adlarını saymıştır.[5]

Viçe, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesindeyse, Rize vilayetine bağlı Hopa kazasının nahiyelerinden biriydi. Viçe nahiyesi, Ab-ı Ulya, Ab-ı Süfla, Pishala-yı Ulya, Pishala-yı Süfla, Derbend, Zuğu-yı Ulya, Zuğu-yı Süfla gibi 18 köyü kapsıyordu. Bu köylerden biri de Viçe köyüydü. Yukarı Viçe ve Aşağı Viçe köylerinin bu listede tek olarak kaydedildiği görülmektedir.[6] 1935 genel nüfus sayımında "Viceiulya" olarak kaydedilmiş olan Yukarı Viçe'de 279 kişi, "Viceisüflâ" olarak kaydedilmiş olan Aşağı Viçe'de de 394 kişi yaşıyordu. Bu tarihte bu iki köy, Rize ve Artvin vilayetlerine yerine kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Pazar kazasının Hemşin nahiyesine bağlıydı.[7]

Viçe, 11 Haziran 1947 tarihinde Fındıklı adıyla Çoruh (Artvin) iline bağlı bir ilçe olmuş ve 1948 yılında belediye teşkilatı kurulmuştur. Fındıklı 27 Kasım 1953 yılında Artvin ilinden ayrılıp Rize iline bağlanmıştır.

Nüfus

değiştir

İlçe nüfusunun çoğunluğunu Lazlar oluşturur.[8]

Yıl Toplam Şehir Kır
Fındıklı ilçesi (Artvin)
1950[9] 11.260 2.289 8.971
Fındıklı ilçesi (Rize)
1955[10] 11.467 2.988 8.479
1960[11] 13.002 3.701 9.301
1965[12] 13.771 3.928 9.843
1970[13] 14.085 4.120 9.965
1975[14] 15.214 5.008 10.206
1980[15] 15.773 5.463 10.310
1985[16] 16.194 6.102 10.092
1990[17] 16.129 7.022 9.107
2000[18] 16.740 11.043 5.697
2007[19] 15.556 9.909 5.647
2008[20] 15.801 9.803 5.998
2009[21] 16.037 10.066 5.971
2010[22] 15.985 9.929 6.056
2011[23] 15.927 9.843 6.084
2012[24] 15.860 10.779 5.081
2013[25] 16.225 9.896 6.329
2014[26] 16.241 10.948 5.293
2015[27] 16.163 10.541 5.622
2016[27] 15.972 10.572 5.400
2017[27] 16.008 10.555 5.453
2018[27] 16.902 10.867 6.035
2019[27] 16.678 10.813 5.865
2020[27] 16.850 10.977 5.873

Coğrafi yapısı

değiştir
 
Fındıklı'dan bir görünüm

Yüzölçümü 409 km² olan ilçenin doğusunda Arhavi, batısında Ardeşen, Güneyinde Yusufeli ilçeleri ve kuzeyinde ise Karadeniz ile çevrili olup, 13 km kıyı şeridi vardır. Kıyıda çok az olan düzlük alanlar Kaçkarlara doğru, tepeler ve dağlar şeklinde yükselir. Vadiler arasında yer yer düzlükler mevcuttur. İlçe topraklarını Sümer, Arılı ve Çağlayan derelerinin etrafındaki vadiler oluşturur. Bu dereler boyunca otlaklar ve yaylalara rastlanır. Kaçkar eteklerine doğru yükseldikçe daimi kar sınırları ile karşılaşılır.

İklim

değiştir

Tipik Karadeniz arazi yapısı ve iklimine sahip olan ilçede yılın 6 ayı kapalı, 4 ayı çok bulutlu, 1,5 ayı bulutlu, 19 gün açık hava bulunmakta ve 365 günün yarısı yağışlı geçmektedir. Yıllık yağış miktarı 2500 mm'den 3000 mm'ye çıkmakta olup, en yüksek nem oranı % 95, en düşük nem oranı % 40 civarıdır. En yüksek sıcaklık 30 °C, en düşüğü ise –4 °C civarındadır. Fındıklı'da Ilıman dönencealtı iklimi (Köppen: Cfa) görülmektedir.


  Fındıklı iklimi  
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
Ortalama sıcaklık (°C) 6,8 7,2 8,4 12,2 15,6 19,6 21,9 22,1 19,5 15,8 12,3 9 14,2
Ortalama yağış (mm) 198 145 122 90 80 143 125 163 206 254 223 231 165
Kaynak: Climate-Data.org[28]


Ekonomi

değiştir

Yöre halkının bölge şartlarına göre geçim kaynağı, başta çay ve fındık olmak üzere kısmen meyvecilik, su ürünleri, arıcılık ve hayvancılıktır.

İlçede yaklaşık 2500 çiftçi ailesi tarımsal gelir ekonomik refahı sağlamada yeterli olmadığından çalışır nüfusun büyük çoğunluğu işçi, memur ve esnaf gibi tarım dışı alanlarda çalışmaktadır. İlçede tarımsal faaliyetlerden yılda yaklaşık 70 bin ton yaş çay, 750 ton kuru kabuklu fındık, 1350 ton süt, 60 ton et, 200.000 adet yumurta, 10 ton bal ve kıyı balıkçılığında yaklaşık 40 ton çeşitli cins balık avlanmaktadır.

Yapılan değerlendirme ve hesaplamalara göre ilçenin gayrisafi yıllık tarımsal geliri aile başına ortalama 1.500 TL'dir. İlçede çoğunluğu Jersey melezi 1500 baş sığır, 700 baş yerli sığır, 1600 küçükbaş hayvan, 3000 adet Tavuk, 3500 adet fenni ve 500 adet ilkel arı kovanı mevcuttur. İlçede tarımsal amaçlı bir Fındık Tarım Satış Kooperatifi, bir Tarım Kredi Kooperatifi ve 3 adet Çay Ekicileri Kooperatifi ve 10 adet Yapı Kooperatifi mevcuttur.

İlçede son yıllarda yeni bir ürün olan kivinin üretimi alternatif ürün olarak yaygınlaşmaktadır.

İlçede Ziraat bankasının şubesi bulunmaktadır. Fuar, sergi ve panayır bulunmamakla birlikte haftanın perşembe günleri yöre halkı tarafından üretilen ürünler ile çevre ilçe esnafının sattığı mallardan oluşan pazar kurulmaktadır.

İlçede küçük sanayii ve zanaatkârlık (Ustalık – Çıraklık) alanlarına ilgi duyulmamakta olup, çalışan kesimin büyük çoğunluğu memur ve işçidir. Genç nüfusun büyük çoğunluğu işsiz olduğundan ilçe sürekli göç vermektedir.

Politika

değiştir

Yerel seçimler

değiştir
Fındıklı Belediye Başkanları ve Partileri[29]
Dönem Belediye Başkanı
1948-1960 İrfan Ataç (CHP)
1963-1968 Halim Şahinler (CHP)
1968-1973 Rasim Selimoğlu
1973-1980 Necmettin Mahmutyazıcıoğlu (CHP)
1984-1989 Erdoğan Sankur Sarı (HP)
1989-1992 Hayati Aykut (SHP)
1992-1994 Ali Fikri Saatçi (SHP)
1994-2004 Gürhan Süleymanağaoğlu (ANAP)
2004-2019 Adnan Özbalaban (AKP)
2019- Ercüment Şahin Çervatoğlu (CHP)

Yaşam

değiştir

Lazca ismi Vitze'dir. vitza, vitza is. Çalı parçası, ağaç dalı (Çayeli Raşot), “Bundan başka çocuklar büyük ağaçlarda viça adı verilen tuzakla kışın karatavuk avlarlar” SK1 259, RŞ 204 (Rize), “Karabaş denilen kuşları yakalamak için yapılmış, iki çatallı uzun sopa” RK 116, “geçmişte bu kuş viça ile tutulurdu. Viça çatallı bir sopadır. Bu sopanın çatalları arasına çubuktan bir köprü yerleştirilirdi. Bu köprü, inek kuyruğu kılından yapılan ilmeklerle tuzaklanırdı. Sopanın çatalları yukarıdan bir iple birbirine bağlanır bu ipte de canlı bir çekirge sallandırılırdı” RM 40; viçalamak “Sopa ile çalı ile döğmek” RŞ 204

Kardeş şehirler

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2012. 
  2. ^ Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ'dan Günümüze Karadeniz'in Etnik ve Siyasi Tarihi 1 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Genesis Yayınları. Ankara, 2011. 2. Baskı s. 347, 859. ISBN 978-605-54-1017-9
  3. ^ Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ'dan Günümüze Karadeniz'in Etnik ve Siyasi Tarihi 1 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Genesis Yayınları. Ankara, 2011. 2. Baskı s. 869. ISBN 978-605-54-1017-9
  4. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 376-377, ISBN 9789157871117.
  5. ^ Nikolay Marr, Lazistan'a Yolculuk (Çeviri: Yulva Muhurcişi), İstanbul, 2016, s. 76, ISBN 9786055753634.
  6. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 622.
  7. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 280" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  8. ^ "Fındıklı etnik yapı". nisanyanmap.com. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019. 
  9. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  12. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  25. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  26. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  27. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Fındıklı Nüfusu - Rize". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Rize Fındıklı Nüfusu". nufusune.com. 
  28. ^ "Climate: Fındıklı". Climate-Data.org. 9 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2018. 
  29. ^ "Eski Başkanlar, Fındıklı". 1 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2022. 
  30. ^ "Efeler Belediyesi ile Fındıklı Belediyesi arasında "kardeş şehir" protokolü imzalandı - Haberler - Fındıklı Belediyesi". findikli.bel.tr. 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2019. 
  31. ^ Belediyesi, Fındıklı (20 Temmuz 2019). "Belediye Başkanımız Ercüment Şahin Çervatoğlu, kardeş belediyemiz Çaycuma Belediyesi'nin 75. yılı nedeniyle düzenlemiş olduğu"Çaycuma Günleri" etkinliklerine katıldı.pic.twitter.com/Agnge3Nm6A". twitter.com. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2019. 
  32. ^ GAZETESİ, PUSULA. "Çaycuma ile Fındıklı kardeş şehir ilan edildi - Çaycuma Haberler". pusulagazetesi.com.tr. 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2019. 

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fındıklı&oldid=33593986" sayfasından alınmıştır