Fairchild Republic A-10 Thunderbolt II

A-10 Thunderbolt II, Amerikan Fairchild Republic şirketi tarafından üretilen; kara birliklerine yakın hava desteği sağlama görevi için ABD Hava Kuvvetleri için özel olarak geliştirilmiş bir saldırı uçağıdır. Orijinal takma adı "Warthog" (kısaca Hog) olmasına rağmen II. Dünya Savaşı'nda kara birliklerine yakın hava desteği sağlamış olan P-47 Thunderbolt'a izafeten aynı isimle anılmaktadır.

A-10 Thunderbolt II
Afganistan üzerinde yakıt aldıktan sonra 74. Avcı Filosu'na ait bir A-10 Thunderbolt II (2011)
Türü	Yakın hava desteği saldırı uçağı
Ulusal köken	ABD
Üretici	Fairchild Republic
İlk uçuş	10 Mayıs 1972) (1972-05-10)
Hizmete giriş	Mart 1977
Durumu	Etkin hizmette
Ana kullanıcı	Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri
Üretim sayısı	745 (715 A-10A + 30 A-10B)
Birim maliyeti	$11.7 milyon (Yaklaşık olarak)

A-10 Thunderbolt II, düşük irtifa ve düşük hızda manevra yapabilen, isabetli silah sevk yeteneği olan basit ve etkili, her türlü yer hedefine özellikle de tank ve zırhlı araçlara saldırabilen çift motorlu bir jet uçağıdır. Soğuk Savaş döneminde yapacağı alçak uçuşlarla Sovyet tank ve zırhlılarını imha etmek üzere tasarlanmıştır. "Tank Katili" olarak da bilinir. Savaş alanı üzerinde 300 m altındaki irtifalara inip büyük kanat alanı sayesinde düşük hızlarda yerdeki düşman unsurlarını ateş altına alabilir. Kısa ve ham pistlerden iniş-kalkış yapabilmesi Thunderbolt'a cepheye yakın alanlardan harekât olanağı sağlar. Oldukça dayanıklı bir uçaktır, bu da ona geniş bir savaş yarıçapı ve savaş alanında uzun süre kalabilme yeteneği vermektedir. Sistem ve zırhı sayesinde hayatta kalma olasılığı yüksektir. Hasara karşın pilotun uçağı üsse geri döndürebilecek şekildeki dizaynı ve görev yükü-menzili uçağın dikkat çeken unsurlarıdır. Pilot kabininin etrafı 3.8 cm kalınlığında titanyum zırh ile kaplıdır. Uçağın tümü zırhlı değildir, zırh sadece kokpite ve yakıt deposuna uygulanmıştır. Uçağın dizaynında performanstan çok alçak irtifa (300 m) seyirlerinde yerden açılacak ateşe karşın hedefin imhası ve üsse dönme esas alınmıştır. Bu özellikleri kullanıcı pilotların uçağa güven duymasına ve hedefe giderken konsantrasyonunun korunmasını sağlar. I. Körfez Savaşı'nda bazı A-10 uçaklarında, gövde ve kanatlarda 30 cm civarında uçaksavar mermi delikleri olmasına karşın uçaklar üsse geri dönebilmiştir.

Geliştirilmesi

ABD, Vietnam Savaşı'nda yakın hava desteği için çok değişik tipte farklı uçaklar kullandı. Fakat hiçbirinden beklediği verimi alamadı. Vietnam deneyimleri neticesine, Soğuk Savaşta farklı coğrafyalarda yakın hava desteği sağlayabilecek bir uçak ihtiyacı olduğu saptandı. Northrop Grumman YA-9 ve Fairchild Republic A-10 arasından A-10 seçildi ve 715 adetlik sipariş verildi. Tek kişilik olan A modeli 10 Mayıs 1972'de, iki kişilik eğitim amaçlı olan B modeli de Mayıs 1974'te ilk uçuşunu gerçekleştirdi. İlk servis A-10 uçağı Eylül 1975'te Arizona/Davis-Monthan Hava Üssü'nde göreve başladı. Mart 1984'te son A-10'un teslimatı da tamamlandı. 1978'de FAC (İleri Hava Kontrolü) için bazı A-10 uçakları OA-10 standardına getirildi. Makinalı top kaldı ancak hedef için beyaz dumanlı roketler ve daha sonra da lazer işaretleyiciler takıldı. A-10 ile OA-10 arasındaki temel fark OA-10'un kendini hava tehdidine karşı korumak için AIM-9 Sidewinder havadan-havaya füze taşıyabilmesidir. A-10'un A, B ve C versiyonları vardır. B modeli eğitim versiyonudur ve az sayıda (30) üretilmiştir. Modernizasyon sonrası ortaya çıkan C modeli ilk uçuşunu 20 Şubat 2005'te gerçekleştirmiştir. A-10C geliştirilmiş nişan alma teknolojileri sayesinde JDAM (Müşterek Doğrudan Taarruz Mühimmatı) ve rüzgar etkisi düzeltilmiş mühimmat dağıtıcılar gibi önceki versiyonlarda bulunmayan akıllı silah sistemlerini kullanma yeteneğine sahiptir. Datalink ve glass (dijital) kokpite sahip olan A-10C geliştirilen yetenekleri sayesinde hem her türlü hava koşulunda daha etkin silah donanımı ile yakın hava desteği (CAS) görevlerinde daha etkin olabilecek, hem de daha değerli hedeflerin vurulmasında görev yapabilecektir. En güncel modernizasyon paketini oluşturan Hassas Angajman Programı Aralık 2006'da Arizona Davis-Monthan Hava Kuvvetleri Üssü'nde tanıtılmıştır. Bu program dahilinde sensörlerin tam entegrasyonu, veri bağlantısı ve hedefleme podu başta olmak üzere, birçok geliştirmeye tabi tutulacak olan yeni nesil A-10'lar, bu çalışmaların sonucunda, daha yüksek irtifalardan ve daha uzun menzilden taarruz yapabilecek. Program çerçevesinde uçağın kokpiti de iki adet yeni çok-fonksiyonlu renkli gösterge ve yeni bir HOTAS arayüzünün sisteme eklenmesi ile geliştirilecek. Bu yenilikler pilotun durumsal farkındalığını ve görev performansını arttıracaktır.

Ağır uçaksavar yaralarına rağmen üssüne geri dönmeyi başaran bir A-10

A-10, iki adet General Electric TF34-GE-100 turbofan motoru taşımaktadır. Bu motorların her biri 9.565 libre gücündedir. Motorlar gövde üstündedir ve birbirinden ayrılmıştır. Böylece yerden gelebilecek saldırılarda hasar görmemesi amaçlanmıştır. Motorlardan birisi isabet alsa dahi diğer motor göreve devam edebilir. Motor sesi çok değişiktir, hafif bir ıslık sesini andırır. Bu da uçağın saldırı anında erken fark edilmemesini sağlar. Motorlar düşük sıcaklık yaydıklarından stinger gibi yerden atılan ısıya duyarlı füzelerin takibini zorlaştırır. Uçağın radar izi oldukça yüksektir, radar emici malzeme kullanılmamıştır.

Soğuk Savaş döneminde T-62 tanklarının zırhlarını orta irtifadan imha etmek için geliştirilen 30 mm'lik GAU-8/A Gatling Makinalı Topu uçağın en etkili silahıdır. Top, 7 namluludur ve 0.43 kg-0.75 kg ağırlığında 1.350 adet mermi kullanır. 6500 metreden tank imhası yapabilir, pilotun seçimine göre dakikada 2100-4200 mermi atabilir. Gatling topunda seyreltilmiş uranyumlu mermiler kullanılır, mermi çekirdeklerinin içinde seyreltilmiş radyasyonlu uranyum çubuklar bulunmaktadır. Bu uranyum çubuklar merminin ateşlenmesi ile ısınarak kimyasal ve atomik bir reaksiyona girer. Hedefi vuran mermi bir bomba etkisi yaparak patlar. Dakikada 3900 mermi havadan yağan bomba yağmuru gibidir. Uçak, dahili top cephanesi ve 11 adet harici silah istasyonunda azami 16.000 libre (7.260 kg), tam dahili yakıtla 12.000 libre azami harici silah yükü taşıyabilmektedir. Uçakta kullanılan diğer mühimmatlar; AGM-65 Maverick, AIM-9L Sidewinder (Sadece OA-10 modelinde), GBU-10 Paveway II, GBU-12 Paveway II, GBU-16 Paveway II ve GBU-24 Paveway III Lazer güdümlü bombalar, Mk-20 Rockeye, BLU-1, BLU-27/B Rockeye II, BL-755, CBU-52/58/71/87/89/97 Demet bombaları, Mk-82/83/84 Genel maksat bombaları, Mk-77 Yangın bombası (Napalm), JDAM (Sadece A-10C modelinde), CBU-105 WCMD (Sadece A-10C modelinde), LAU-68 Hydra 70 mm (2.76 inç) ve 127 mm (5.0 inç) Roket podları taşıyabilmektedir. A-10 ayrıca ALQ-131 elektronik önlem (ECM) podu ve LITENING AT/Sniper XR hedefleme podları (Sadece A-10C modelinde) da taşıyabilmektedir. NVIS (Gece Görüş Sistemi) de Thunderbolt'un sahip olduğu sistemlerden biridir. Bu sistemle uçaklar gece karanlığında da yer hedeflerine saldırı düzenleyebilmektedir.

A-10, I. Körfez, Kosova, Afganistan ve II. Körfez Savaşlarında görev yapmıştır. En büyük başarısı deniz seviyesindeki düz arazide gerçekleşen I. Körfez Savaşı'dır. Uçağın üretim amaçlarına uygunluk gösteren bir coğrafya olan Irak'ta 144 adet A-10 uçağı toplam 8.100 sorti yaptı. % 95.7 göreve hazırlık oranıyla bu filo, tüm savaşta harcanan AGM-65 Maverick'lerin % 90'ını ateşledi. Hedefleri arasında; zırhlı araçlar, personel taşıyıcılar, ikmal konvoyları, Scud lançerleri yer aldı. A-10'lar 987 Irak tankını, 1.200 topçu bataryasını, 9 SAM lançerini, 96 radar istasyonunu ve 2.000 kadar kamyon & taşıyıcı vs aracı tahrip ettiler. Ayrıca Kuveyt sınırında iki adet Mi serisi Irak helikopteri 30 mm Gatling topu ile düşürüldü. I. Körfez Savaşında bir A-10 sağ motoruna 45 adet, sol motoruna ise 20 adet 20 mm lik uçak savar mermisi isabet etmesine rağmen, patlamış iniş takımlarıyla üssüne dönebilmiş ve sorunsuz bir iniş gerçekleştirmiştir.

USAF A-10A Thunderbolt II.

I. Körfez Savaşı'ndan sonra ABD Hava Kuvvetleri kuvvet yapısında standartlaşma istemekteydi. A-10 uçaklarının bir kısmının müttefik devletlere transferleri ve yerlerine yakın hava desteği için düzenlenmiş F-16 (A-16) uçaklarının hizmete girmesi planlandı. Türkiye'ye de NATO Güney Kanat Yardımı kapsamında 50 adet A-10 uçağının satışı teklif edildi. Türk tarafının yaptığı incelemeler sonunda bu uçakların yaş ve açık depolama sonucu kullanılabilir hale getirilebilmesinin zor ve pahalı olduğu ve standartların dışında (30 mm makinalı top, motorlar) parçalarının olması gerekçesiyle teklif kabul görmedi. Teklifin kabulü durumunda hizmet ömrünü yarılamış 2 filoluk bir kuvvet için Türkiye'de büyük bir altyapı yatırımı yapılması gerekecekti. Ayrıca, uçakların Hava Kuvvetlerinde mi yoksa Kara Kuvvetlerinde mi görev yapacağı tartışması da yaşanmıştı.

Yakın Hava Desteği uçağının önemini iyi kavrayan ABD Hava Kuvvetlerini, A-10'ların yerine F-16'ları zırhlı hedeflere saldırı ve yakın hava desteği öncelik alınarak modernize edip "A-16" adıyla göreve katmayı planlıyordu. Fakat 1990'ların ikinci yarısında gövde altında 30 mm Gatling toplu F-16 uçaklarıyla yapılan denemelerde problemlerle karşılaşıldı. F-16'nın serbest uçuşlu bomba atışında isabet yüzdesi A-10'dan daha yüksekti fakat yakın hava desteği için yapması gereken düşük irtifa/düşük hızda manevraların uçağın kritik aksamında yüksek oranda yıpranma yaptığı belirlendi. Böylece bu plandan vazgeçildi ve A-10'un modernize edilmesi kararlaştırıldı. Modernizasyon sonucu bu uçakların 2040'a kadar hizmette kalması planlandı. Modernize edilmeyen uçakların Güney Kore, Japonya, Suudi Arabistan gibi müttefik devletlere yardım kapsamında transferi düşünüldü fakat bu ülkeler saldırı helikopteri tedarikini tercih ettiler.

A-10'un tek kullanıcısı ABD'dir. ABD Hava Kuvvetleri (USAF) ve Ulusal Hava Muhafızları (ANG) birliklerine bağlı 150+ A-10A, 100+ OA-10A ve 95 A-10C (Ocak 2008 yılı tahmini verileri) aktif olarak görev yapmaktadır. Çeşitli modernizasyon programları ile bu uçakların 2040'lı yıllara kadar hizmette tutulması planlanmaktadır.

Teknik özellikler

• Boyut Doneleri
  • Uzunluk : 16.26 m (53.33 ft)
  • Kanat Genişliği : 17.53 m (57.50 ft)
  • Yükseklik : 4.47 m (14.67 ft)
  • Kanat alanı: 47.02 m² (506 ft²)
• Ağırlık Doneleri
  • Boş Ağırlık : 9.183 kg (20.246 lb)
  • Azami Kalkış Ağırlığı : 23.585 kg (52.000 lb)
  • Yakıt Kapasitesi : Dahili : 4.885 kg (10.700 lb), Harici : 3 x 600 galon (2.270 lt) yakıt tankı
  • Azami Faydalı Yük : 7.260 kg (16.000 lb)
• Güç Kaynağı
  • Motor : 2 x General Electric TF-34-GE-100 turbofan
  • Motor Gücü : 2 x 9.565 lbf (40.32 kN)
• Performans
  • Azami Hız : 705 km/s (440 mph) (Deniz seviyesinde)
  • Seyrüsefer Hızı : 555 km/s (345 mph) (Deniz seviyesinde)
  • Servis Tavanı : 41.200 ft (12.550 m)
  • Tırmanma Hızı : 6.000 ft (1.800 m) / dakika
  • Menzil : Azami yakıt ile 3.950 km (2.130 nm), Tipik yükleme ile 2.000 km (1.080 nm)
  • G Limiti : + 5.5

Silah donanımı

GAU-8 Avenger makinalı top

Tam mühimmati yükü ile A-10 Thunderbolt II

• Top
  • 1 x 30 mm GAU-8/A Gatling (7 namlu, 1.350 mermi)
• Havadan Havaya Muharebe Füzeleri
  • AIM-9L Sidewinder (Sadece OA-10 versiyonunda)
• Havadan Karaya Taarruz Füzeleri
  • AGM-65B/D/G Maverick
• Bombalar
  • GBU-10 Paveway II, GBU-12 Paveway II, GBU-16 Paveway II, GBU-24 Paveway III Lazer güdümlü bombalar
  • Mk-20 Rockeye, BLU-1, BLU-27/B Rockeye II, BL-755, CBU-52/58/71/87/89/97 Demet bombaları
  • Mk-82/83/84 Genel maksat bombaları
  • Mk-77 Yangın bombası (Napalm)
  • JDAM (A-10C)
  • CBU-105 WCMD (A-10C)
  • LAU-68 Hydra 70 ;mm (2.76 inç) ve 127 mm (5.0 inç) Roket podları
• Elektronik Muharebe Destek Donanımları
  • ALQ-131 ECM podu
  • LITENING AT/Sniper XR hedefleme podları (A-10C)