Faust (Gounod)

**Faust**
	; Faust ve Marguerite Ressam: Ary Scheffer (1795-1858)
Müzik	Charles Gounoud
Libretto	Antonio Piazza ve Temistocle Solera
Gala	19 Mart 1859
İlk gösterim yeri	Theatre Lyrique, Paris, Fransa
Oyuncular	Faust - Filozof ve metafizikci - tenor; Mephistopheles - Lider şeytan - bas bariton; Margeurita - Bir genç kız - soprano; Valentin - Asker; Margeurita'nin kardeşi - bariton; Wagner - Valentin'in arkadaşı -bas; Siebel - Bir genç; Marguerite'ye aşık - mezzo-soprano ya da soprano (Erkek rolünde kadın); Marthe Schwertlein - Marguerite'nin velisi - kontralto; Genç kızlar, işçiler, öğrenciler, askerler, kilise korosu...;

Faust Fransız opera bestecisi Charles Gounod tarafından bestelenmiş 5 perdelik bir "Grand opera" türünde opera eseridir. Eserin librettosu Fransızca olarak "Jules Barbier" ve "Michel Carre" tarafından Care'nin "Faust et Marguerite" adlı tiyatro oyunundan ve bu oyun ise gayet serbest olarak tanınmış Alman yazar Johann Wolfgang von Goethe'nin Faust: I. Kısım'ından uyarlanmıştır. Bu opera eserinin prömiyeri Paris'te Boulevard du Temple üzerinde bulunan "Théâtre Lyrique " tiyatrosunda 19 Mart 1859'da sahnelenmiştir.

Sahnelenme

Gounod'un Faust operasının 1925 tarihli libretto baskısı

Şarkıcı Caroline Miolan-Carvalho Marguerite rolünde (1860)

Faustu hazırlandıktan sonra Gounod eserini Paris Operası'na sunmuştu. Fakat Paris opera-evi bu eseri Paris Opera'sında sahnelenmesi için yeter derecede şaşaalı bulmadığı için refüze etmişti. Diğer taraftan aynı eser "Teatr Lirique"'e sunulduğu zaman bu eser sahnelenmek üzere kabul edildi. Ama baş rolü oynaması planlanmış olan Adolphe Denerry'nin "Porte St Martin Tiyatrosu"'nda diğer bir rol oynamakta olduğu için bu temsiller sona ermesine kadar Faust operası prömiyeri yapılamadı ve opera eserinin ilk temsili bir yıl kadar gecikti. Ayrıca bu tiyatronun menajerinin başrolü oynayacak Adolphe Dennery'ye bazı tavizler vermesi gerekti ve buna uyularak eserde bazı değişiklikler yapıldı. Diğer değişiklikler ise tiyatro menajerinin karısı olan soprano Marie Caroline Miolan-Carvalho'ya başrol verilmesini sağlamak için yapıldı. Ayrıca tiyatro menajeri hazırlanmış olan birkaç parçaların içerikten çıkarılmasını istedi ve bu da yapıldı.

Faust operasının ilk temsilleri seyirciler tarafından iyi karşılanmadı. Bu eserin telif hakkını 10 bin Frank'a satın almış olan girişimci Antoine Choudens yatırımından değer almak için bu operanın bir Avrupa turnesine çıkıp Almanya, Belçika, İtalya ve İngiltere'de sahnelenmesini sağladı ve bu turnede başrolde yine soprano Marie Miolan-Carvalho bulunmaktaydı. Bu telif hakkı sahibi, orijinal metinde sadece konuşma diyaloğu ile temsil edilen kısımları değiştirilip onların yerine resitatifler koydurttu.

1863'da bu opera eseri yeniden Paris'te sahnelenmeye koyuldu. Ama bu sefer seyirci tarafından gayet popüler olarak karşılandı. Bu eser 1869'da Paris Operasında yapımlanmaya alındı. Ama bu yapımlanmada o kurumun "grand-opera" geleneklerine bağlı olarak eserin içine kısaca bir bale de ihtiva edildi. Paris Operası seyircisi tarafından sevildiği için Avrupa'nın diğer operaevlerinde yapımlanmak üzere birçok değişik dile çevrildi. Son bilgilere göre bu eserin yapımlanması için 25 değişik dile çevrildiği kayıt edilmiştir.

Faust'un kritik şöhreti ve özellikle Faust operasının sahnelenme popülerliği 1950'den sonra nispeten azalmaya başladı. Operaevleri tüm eserin yapımı için büyük bir koro; çok çeşit şekilli mizansen setler ve gayet çok ve zengin kostüm gerektiğini bilmekte idiler. Özellikle V. Perde'ye Paris Operasi isteğine uyularak ekden bir bale de konulması ile bu operanın yapım maliyetinin gayet yüksek olacağı açıktı. "Operabase websitesi" dünya opera-evleri verileri istatistiklerine göre en çok temsil edilen opere eserleri arasında 35'ı sırayı almaktadır.^[1]

Roller

Rol	Ses tipi	Prömiyerde Roller, 19 Mart 1859 (Orkestra şefi: Adolphe Deloffre )
Faust - Filozof ve metafizikci	tenör	Joseph-Théodore-Désiré Barbot
Mephistopheles - Lider şeytan	bas bariton	Émile Balanqué
Margeurita - Bir genç kiz	soprano	Marie Caroline Miolan-Carvalho
Valentin - Asker; Margeurita'nin kardeşi	bariton	Osmond Raynal
Wagner - Valentin'in arkadaşı	bas	M.Cibot
Siebel - Bir genç; Marguerite'ye aşık	mezzo-soprano or soprano (erkek rolünde kadın)	Amélie Faivre
Marthe Schwertlein - Marguerite'nin velisi	kontralto	Duclos
Genç kızlar, işçiler, öğrenciler, askerler, kilise korosu, ...

Konu özeti ^[2]

Mekan: Almanya :Zaman: 16. yüzyıl

Prolog

Eser kısa bir giriş orkestra uvertüru ile açılır ve bu parçada eserin ana karakteri olan Faust'u sanki parçalayan birbirine gayet tezatlı büyük amaçları, yani metafiziksel baş dönmesi ve bilgiye susamışlık ve insancıl itici güç, uygun bir şekilde ifade edilmeye çalışılmaktadır.

I. Perde

Faust'un çalışma kabinesi

Mefistofeles'ın Faust'a Marguirete'nin görüntüsünü göstermesi. 1864 Covent Garden Operaevi yapımından resim ve gravür

Yaşlanmakta olan bir alim olan Faust yaptığı çalışmaların hiçbir sonuç vermediğine karar verir. Bu çalışmaları ona hayatın ve aşkın zevklerlni tatmasını önlemiştir. (Arya: Rien! En vain j'interroge). İki kere bir kadeh zehirle kendini öldürmek için girişim yapar fakat iki kez de bir şarkı söyleyen koro duyup intihardan vazgeçer. Bilime ve inanca küfür eder ve yeraltından kendine bir kılavuz gönderilmesi için yalvarır. Birden Mefistofeles ortaya çıkar (İkili:Me voici) Ona bir iplik iğme tezgâhı önünde iplik yapmakta olan Marguerite'nin görüntüsünü Faust'a gösterir. Böylece Mefistofeles Faust'u gerçek dünyada kendi hizmetlerinden yararlanmaya ikna eder. Ama buna karşılık Faust bir kontrat imzalayarek kendi ruhunun cehennemde Mefistofeles'ın yardımcısı olmasını kabul eder. Faust'un elinde bulunan zehir dolu kadeh birden gençlik iksirine dönüşür ve yaşlı doktor bu aşk iksirini içince yakışıklı bir genç adama dönüşür. Gençleşmiş Faust ve Mefistofeles gerçek dünyaya giderler.

II. Perde

Şehir kapısında

Bir öğrenciler, askerler ve köylüler korosu bir içki içmeyi öven şarkı söylemektedirler (Koro: Vin ou Bière). Asker olan Valentin yanında yine asker olan arkadaşı Wagner ile savaşa gitmektedir. Valentin kardeşi Marguerite'yi daha genç bir arkadaşı olan Siebel'in korumasına bırakmaktadır. (Arya: O sainte médaille ... Avant de quitter ces lieux). Mefistafoles gelir; oradaki herkese bedava şarap dağıttırır ve "Altın Dana" konulu saygısız ama heyecan uyarıcı bir şarkıyı (Arya: Le veau d'or) söylemeye başlar. Mefistofoles Marguerite'e hakaret etmeye başlar. Valentin buna kızıp kılıcını çekip kaldırıp Mefistofeles'e indirmeye dener ama kılıcı havada paramparça olur. Valentin ve arkadaşları Mefistofeles'ın karanlık yeraltından geldiğini anlamışlardır. Bunun için kılıçlarının istavroz şekline olan kabzalarını ona göstererek kendilerini bu karanlık yeraltı gücünden savunmaya çalışırlar. (koro: De l'enfer) Mefistofeles kendine katılan Faust ve ondan korkan köylüler ile bir vals söylemeye başlarlar. (Vals:Ainsi que la brise légère) Marguerite kendini gösterir. Faust onu güzelliği için övmeye başlar. Fakat Faust onun koluna girmeyi teklif edince Marguerite utangaç olduğu için bunu reddeder.

İİİ. Perde

Marguerite'in bahçesi

Orijinal yapımda III. Perde'de Marguerite'in bahçesi, mizansen deirektörleri Charles-Antoine Cambon ve Joseph Thierry

Genç Siebel de Marguerite'ye âşıktır ve onun için onun kapısı önüne' bir gül buketi bırakır (arya:Faites-lui mes aveux). Faust Mefistofeles'ı Margueririte'ye layık olacak bir hediye arayıp getirmesi için yanından gönderir. Faust Marguerite'i bir saf doğa çocuğu olarak idealize eden bir "cavatına" söylemeye başlar. (Cavatina: 'Salut, demeure chaste et püre) Mefistofeles elinde Marguerite'ye bir hediye olarak gayet zarif bir süslü el aynası ve içinde çok değerli mücevheratla dolu kutusu ile gelir. Bunları Merguerite'nin ev kapısının eşiğine; Siegel'in getirdiği gül buketnin yanına bırakır.

Marguerite sahneye girer. Aklında hep şehrin kale kapısında Faust ile karşılaşması bulunmaktadır. Kral Thule ('Der König in Thule') hakkında bir melankolik balad şarkısı söylemeye başlar. (Arya:İl était un roi de Thulé). Marguerite'nin komşusu Marthe kapı önündeki mücevherleri görür ve bunların onu çok beğenen bir kişi tarafından verilmiş olduğunu belirtir. Marguerita mücevheratı takınır ve bunların kendi güzelliğini katlarca arttırdığı kabul eder. Bu sırada "Mücevher Şarkısı (Bijou Aryası)" adı ile bilinen çok tanınmış arya söyler (arya:Ah! je ris de me voir si belle en ce miroir). Mefistofeles'le ve Faust bahçede bulunan kadınların yanlarına gelirler ve onlarla flört etmeye başlarlar. Margueririte, Faust'un kendisine bir öpücük vermesine izin verir (arya:Laisse-moi, laisse-moi contempler ton visage); ama hemen sonra ona yanından uzaklaşmasını ister. Faust gidince Marguerite penceresinden bakarak onun hemen çabuk geri dönmesini beklediğini bir şarkı ile söyler. Faust bunu duyunca geri döner ve Mefistofeles'ın gayet keskin gözleri ve sırıtırcasına gülmesi ile anlaşılır ki Faust Marguerite'yi baştan çıkartmayı başaracaktır.

IV. Perde

Marguerite'in bahçesi/ Evinin önünde bir halka açık meydanı/ Bir katedral

Orijinal yapımda IV. Perde'de Marguerite'in dua ettiği katedral, Gravür: Charles-Antoine Cambon

Feodor Chaliapin Mefistofeles rolünde, 1915

[Not: IV. Perde ve V. Perde'de sahneler değişik yapımlarda değişik olarak sıralanabilmektedir. Hangi sıralamanin kullanılacağı, yapımcının bu operanın gerçek süresinin ortalama süre olan 3 saatten daha uzun veya daha kısa sürmesini istemesine bağlıdır..]^[3]

Faust tarafından kandırılan Marguerite ondan gebe kalmış; bir çocuk doğurmuş ve Faust onu bıraktığı için nikahsız bir anne olarak cemiyetten dışarı atılmıştır. Tekerlekli iplik iğne makinası başında yalnızlığını ifade eden bir arya söyler: (Arya:İl ne revient pas). Fakat Siebel onu unutmamıştır ve onu tek başına bırakmak istememetedir.

Sahne Marguerite'nin evinin önünde bulunan halka açık meydana kayar. Valentin'in askerî birliği savaştan dönmektedir ve birlik askeri marş söylerek askeri düzenle meydana gelir. (Askeri marş:Deposons les armes) ve "Askerler Korusu" olarak tanınmış koro şarkısı: (koro: Gloire immortelle de nos aïeux)

Siebel Valentin'e kızkardeşi olan Marguirite'yi affetmesini söyler. Valentin koşarak Marguerite'nin yaşadığı kulübe gibi küçük eve gider. O kızkardeşiyle içeride iken Faust ve Mefistofeles kulübenin önüne gelirler. Evde sadece Marguirete bulunduğunu sanan Mefistofoles evin penceresi altına giderek alaycı bir tonla alaycı içerikli bir seranad şöyleymeye başlar. (Serenad:Vous qui faites l'endormie) Valentin evden çıkarak ve kızkardeşini kandırıp gebe yapıp bırakan Faust'a kılıcını çekip saldırır. Üç erkek kılıçları ile çatışmaya tutulurlar. Mefistofeles kılıcı ile Valetin'in kılıcını durdurur. Bu sırada savunmasız kalan Valentin'e Faust kılıcını saplar ve onu ölümcül yaralar. Son nefesini vermekte iken Valentin ölümüne kabahatin Marguerite'de de olduğunu etrafında toplanmış olan şehir halkının açıkça duyacağı şekilde belirtir ve ona beddua ederek Marguerite'in ebediyen cehennem ateşinde yanmasını istediğini söyler (Arya:Ecoute-moi bien Marguerite)

Marguerite dua etmek için şehrin katedraline gider. Fakat orada dua etmeye başlamadan önce Mefistofoles ve sonra da şeytanlarının korosu tarafından dua etmesi önlenmeye çalışılır. Ama duasını bitirmeye başarır. Ama Mefistofeles tarafından tekrar lanetlenince yere düşüp bayılır.

V. Perde

Mefistofeles ve Faust'un etrafı büyücüler tarafından sarılmıştır. (Koro: Un, deux et trois). Faust eski kraliçelerin ve zenginleri ayartan fahişelerin dolu olduğu bir mağaraya nakledilirler. Mefistofeles Faust'ta tarihte en iyi bilinen en güzel kadınlar tarafından sevileceği yeminini vermiştir ve bunu gerçekleştirmektedir. Faust ile bu mağaradaki kadinlar birbirleriyle sevişmeye başlarlar ve bu sefahat dolu eğlence sabaha kadar devam eder. Bu safahat eğlencesi yapılan bir bale gösterisi ile temsil edilir.

Şafak vakti yaklaşınca Faust Marguerite'nin hayalini görür ve onun yanına gitmeyi çok arzuılar. Mefistofeles Faust'a yardım eder ve ikisi şehir hapishanesine giderler. Marguerite bu hapishanede çocuğunu öldürmesi suçuna sanıklık ile tutuklu olarak kalmaktadır. Faust ve Marguerite bir aşk ikili şarkısı söylerler (İkili:Oui, c'est toi que j'aime). Mefistofeles Marguirete'nin sonucunun asılıp idam edilmek olacağını açıklar ve onu idamdan kurtarabilecek tek bir ölümlü el bulunduğunu bildirir. Faust Marguerite'yi idamdan kurtarmaya gönüllü olarak razıdır. Fakat Marguerite onun bu kurtarma teklifini reddeder ve kaderini Tanrıya ve onun meleklerine bağlamaya tercih ettiğini belirtir. (Arya: Anges purs, anges radieux). Bu şarkı sonunda Faust ellerine bakınca ellerinin kana bulanmış olduğunu görür. Marguerite'yi yanından iter ve kendisi de yer düşüp hiç hareketsiz yere yığılır. Yukarılardan "Sauve! (kurtuldu)" diye bağıran bir ses duyulur. Mefistofeles gayet kızgınlıkla küfürler etmeye başlar. Katedral çanları gayet sesli olarak çalmaya başlarlar ve melekler korosu kilise "mass ayinı" şarkısı soylemeye başlarlar. (Koro:Christ est ressuscité! (İsa dirildi!) Hapishanenin duvarları yıkılıp kaybolur ve Marguerite'nin ruhu gökyüzü cennetine çıkar. Faust gayet büyük umutsuzluk içinde bütün bu olanları gözleri ile takip eder ve dizleri üzerine çökerek dua etmaye başlar. Mefistofeles ıse Jebrail meleğin parlayan kılıcı ile yeraltına geri döndürülür.