Galaksi merkezi
Gökada merkezi, Samanyolu Gökadası'nın dönüş merkezidir. Dünya'dan[1] uzaklığı, Samanyolu'nun parlak noktası; Yay, Yılancı ve Akrep takımyıldızları yönünde, 25,000 ışık yılı (7.6 kpc)dir. Samanyolu'nun gökada merkezinde, Sagittarius A* süper büyük kütleli kara delik olduğu şüphesi vardır.[2]
Varlığının kanıtı ve yeri
değiştirGörüş hattı boyunca yıldızlararası toz nedeniyle Gökada merkezi, morötesi veya yumuşak X-ışını dalgaboyları ile görülemez. Gökada merkeziyle ilgili bilgiler; gama ışını, katı X-ışını, kızılötesi, alt-milimetre ve radyo dalgaları gözlemleriyle elde edilmektedir.
Gökada merkezinin koordinatlarını ilk bulan, 1918 yılında küresel yıldız kümeleriyle ilgili çalışmaları sırasında Harlow Shapley olmuştur. Ekvatoryal koordinat sistemi içinde bunlar: SA 17s45d40.04sn, DA -29° 00' 28.1" (J2000 dönemi).
Süper büyük kütleli kara delik
değiştir
Samanyolu gökadasının merkezi, Sagittarius A* (Sgr A) olarak bilinmektedir. New Mexico'daki VLA radyo teleskobu ile elde edilen ayrıntılı radyo görüntülerinden Sgr A'nın iki koldan ibaret olduğu görülmüştür. Sgr A Batı ve Sgr A Doğu; SgrA Batı, termik diğeri ise termik olmayan radyasyon yayınlar. Termik kısımda iyonlaşmış hidrojen vardır. Bu iyonlaşmış gazın sebebi anlaşılamamıştır. Bunu açıklayabilen iki mekanizma ileri sürülmüştür. Sıcak O, B yıldızları ve Gökada merkezindeki çok yüksek bir enerji kaynağı. Ayrıca, Sgr A batı kolunun merkezinde termik olmayan çok küçük bir kaynak tespit edilmiştir. Buna Sgr A* denmektedir ve bunun Samanyolu gökadasının merkezi olduğu iddia edilmektedir. Bununla birlikte kızılötesi uydusu (IRAS) ile elde edilen gözlemlerden, IRS16 kaynağının da Samanyolu gökadasının merkezi olduğu ileri sürülmektedir. Sgr A* ile IRS 16 arasındaki açısal uzaklık birkaç yay saniyesi mertebesindedir. Bugün için Gökada merkezinin Sgr A* mı yoksa IRS 16 mı olduğu hala tartışılmaktadır. Bu gözlemlerden, Samanyolu gökadasının merkezinin bir sarmal yapıya sahip olduğu anlaşılmıştır. Merkezdeki bu sarmal yapının Samanyolu gökadasının sarmal yapısı ile bir ilgisi yoktur. Gökada merkezinden itibaren 2 ile 8 pc arasında moleküllerin bulunduğu bir disk bölgesi vardır. Bu bölgeye Molekül diski denir. Merkezden itibaren 700 pc uzaklıktaki ekseni etrafında hızla dönen bir Çekirdek disk vardır.
Gerek merkezdeki sarmal yapının oluşumunu açıklayabilen, gerekse yüksek hızlı gaz ve tozu Gökada merkezi etrafında tutan bir şey olmalı, yapılan dinamik hesaplardan Güneş kütlesindeki bir cisim, bu gazın yıldızlararası uzaya uçup gitmesini engellediği ileri sürülmüştür. Bu da yoğun süper kütleli bir karadeliktir. Diğer birçok Gökadanın çekirdeklerinde de meydana gelen olağanüstü aktiviteyi keşfeden gök bilimciler, bu Gökadaların merkezlerinde süper kütleli bir karadeliğin olabileceğini söylemektedirler.
Samanyolu gökadasının merkezinde 511 Kev ve 1.8 Mev mertebesinde Gama enerjisinin geldiği tespit edilmiştir. Bu 1.8 Mev'lik Gama enerjisi Al26'nın bozulmasına karşılık gelmektedir. Al26 ağır bir elementtir ve süpernova patlaması sırasında meydana gelebilir. O halde Samanyolu gökadasının merkezinde bir süpernova patlaması olmuştur ve büyük bir olasılıkla patlama sonucunda da bir karadelik meydana gelmiştir.
Bununla birlikte son çalışmalara kadar birçok gök bilimci, Samanyolu gökadasının merkezinde süper kütleli bir karadeliğin olabileceği fikri ile uyum içinde değildi. Buna delil olarak, Gökada merkezinin kızılötesi bir görüntüsünü elde eden Avustralyalı gök bilimci Allen, süperkütleli bir karadeliğin varlığını gösteren bir şey görememişti.
2008 yılında Hawaii, Arizona ve Kaliforniya (Çok Uzun Bazlı Enterferometri) radyo teleskop bağlantılı çalışmaları sonucunda, Sagittarius A* çapı 0.3 AU (44 milyon kilometre) olarak hesaplandı.[3][4]
Almanya'da Max Planck Enstitüsü'nden Alman bilim insanları, Şili'deki Avrupa Güney Gözlemevi'ni kullanarak, Gökada merkezindeki süper büyük kütleli kara deliğin varlığını doğruladılar. Bilim insanlarının Samanyolu'nun merkezinde dönen 28 yıldızın hareketini izleyerek yaptıkları gözlemde, kara deliğin Güneş'ten 4 milyon kez daha ağır olduğu tespit edildi.[5]
Galeri
değiştir-
Samanyolu'nun merkezi. -
Spitzer Uzay Teleskobuyla elde edilen kızılötesi görüntü. -
Yay yakınındaki gece gökyüzü. Yay'ın ana yıldızları kırmızı ile işaretlenmiştir. -
Samanyolu merkezindeki genç ve büyük kütleli yıldızları gösteren kızılötesi görüntü.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "SINFONI in the Galactic Center: young stars and IR flares in the central light month". 10 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2009.
- ^ Schödel, R. (2002). "A star in a 15.2-year orbit around the supermassive black hole at the centre of the Milky Way". Nature. Cilt 419 (6908 bas.). ss. 694-696. doi:10.1038/nature01121.
- ^ Doeleman, Sheperd S. (2008). "Event-horizon-scale structure in the supermassive black hole candidate at that Galactic Centre". Nature. Cilt 455 (7209 bas.). ss. 78-80. doi:10.1038/nature07245.
- ^ Reynolds, Christopher S. (2008). "Bringing black holes into focus". Nature. Cilt 455 (7209 bas.). s. 39. doi:10.1038/455039a.
- ^ "Black hole confirmed in Milky Way". BBC. 9 Aralık 2008. 15 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2008.
Konuyla ilgili yayınlar
değiştir- Eckart, A. (2005). The Black Hole at the Center of the Milky Way. Londra: Imperial College Press. ISBN 1860945678.
- Melia, Fulvio (2003). The Black Hole in the Center of Our Galaxy. Princeton: Princeton University Press. ISBN 0691095051.
- Melia, Fulvio (2007). The Galactic Supermassive Black Hole. Princeton: Princeton University Press. ISBN 9780691131290.
Dış bağlantılar
değiştir- UCLA Galactic Center Group26 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Max Planck Institute for Extraterrestrial Physics Galactic Center Group 4 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Galactic Supermassive Black Hole 2 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Black Hole at the Center of the Milky Way
- The dark heart of the Milky Way
- Dramatic Increase in Supernova Explosions Looms
- APOD:
- Journey to the Center of the Galaxy10 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- A Galactic Cloud of Antimatter5 Haziran 1997 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Fast Stars Near the Galactic Center10 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- At the Center of the Milky Way8 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Galactic Centre Starscape 25 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- A simulation of the stars orbiting the Milky Way's central massive black hole
- Galactic Center on arxiv.org 17 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.