Güneş fiziği
Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Mayıs 2016) |
Güneş fiziği, Güneş'in incelenmesine odaklanan bir astrofizik dalıdır. Teorik fizik ve astrofiziğin birçok disipliniyle kesişir.
Güneş, yakın mesafeden gözlemlenebilen benzersiz bir konumda bulunduğundan (diğer yıldızlar, Güneş'in sahip olduğu uzaysal veya zamansal çözünürlükte gözlemlenememektedir), uzak yıldızların gözlemsel astrofiziği ile gözlemsel Güneş fiziği arasında bir ayrım vardır.
Güneş fiziği çalışmaları, aynı zamanda plazma fiziği çalışmalarında bir "fiziksel laboratuvar" işlevi gördüğü için de önemlidir.[1]
Tarihçe
değiştirAntik dönemler
değiştirBabiller antik çağda Ugarit olarak bilinen şimdiki adıyla Suriye'den en eski kayıtlarda güneş tutulmasının bir kaydını aldığı görülür. Bu kayıt 1300 BC'ye denk gelir. Eski çinli gök bilimciler güneş ve ayla ilgili döngüleri temel alan takvimleri tutmak amacıyla güneş tutulması ve görünen güneş lekesi gibi güneş olaylarını inceliyordu. Maalesef, 702 BC'den önce tutulan kayıtlar belirsiz, anlaşılmaz ve kullanışlı bilgiye sahip değildir. Ancak, 720 BC'den sonra 240 yıllık gidişatta, 37 güneş tutulması not edildi.[2]
Ortaçağ dönemi
değiştirOrta Çağ sırasında islam dünyasında gök bilimsel bilgi gelişti. Detaylı gök bilimsel araştırmanın yapıldığı şehirler olduğu yerlerde Şam'dan Bağdat'a birçok gözlem evi inşa edildi. Belirgin bir şekilde, birkaç güneş değişkenleri ölçüldü ve Güneş'le ilgili detaylı incelemeler yapıldı. Güneş incelemeleri yön belirleme amacıyla yapıldı ama çoğunlukla zaman belirlemek için yapıldı. Islama bağlı olanlar gökyüzündeki Güneş'in özel vakitlerinde günde 5 defa namaz kılmaya ihtiyaç duyar. Aslında, güneşin ve onun gökyüzündeki yolunun kesin incelemelerine ihtiyaç duyulurdu. 10.yüzyılın sonunda, İranlı gök bilimci Abu-Mahmud-Khojandi Tahran yakınlarında bir nesne gözlemevi inşa etti. Orada, o ekliptiğin sapmasını hesaplamak için daha sonra kullandığı Güneş'in meridyen geçişlerinin bir serisinin kesin ölçümlerini yaptı. Batı Roma imparatorluğu ve Batı Avrupa'nın takip eden çöküşü sonucunda tüm eski bilimsel kaynaklar yok edildi. Özellikle, Yunanistan'da yazılan kaynaklar. Bu, kentleşmeyi artırma ve kara ölüm gibi hastalıklar Orta Çağ Avrupasında bilimsel bilgisinde bir azalmaya neden oldu. Özellikle, Orta Çağ'ın başlarında. Bu dönem sırasında, güneşin incelemeleri kilise ya da katedral gibi tapınakların bulunduğu yerlerde yardımcı olmak ya da zodyakla ilişkisini bulmak için yapılırdı.[3]
Rönesans dönemi
değiştirAstronomide rönesans dönemi Nikolas Kopernik'in çalışmalarıyla başlamıştır. Kopernik, gezegenlerin Dünya etrafında değil, Güneş etrafında döndüğünü öne sürerek o dönemde kabul edilen görüşe karşı güneş merkezli modeli savunmuştur.[4] Bu model, daha sonra Johannes Kepler ve Galileo Galilei tarafından geliştirilmiştir. Özellikle Galilei, yeni teleskobunu kullanarak Güneş'i gözlemlemiş ve 1610'da Güneş'in yüzeyindeki güneş lekelerini keşfetmiştir. 1611 sonbaharında ise Johannes Fabricius, güneş lekeleri üzerine De Maculis in Sole Observatis ("Güneş'te Gözlemlenen Lekeler Üzerine") adlı ilk kitabını yazmıştır. [5]
Modern zamanlar
değiştirGünümüz güneş fizik modern teleskoplar ve uydular yardımıyla gözlenen birçok olayları anlamaya yönelik odaklanmıştır. Belirli faiz yapısı güneş fotosfer, Korona ısı sorunu ve güneş lekeleri.[6]
Araştırma
değiştirAmerikan Astronomi Topluluğu'nun Güneş Fiziği Bölümü, ana kuruluşundaki birkaç bin üyeye kıyasla (Mayıs 2007 itibarıyla) 555 üyeye sahiptir.[7]
Güneş fiziği alanındaki mevcut (2009) çabaların temel odak noktası Güneş ve onun etkilerinin helyosfer içindeki gezegenler ve gezegen atmosferleri üzerindeki etkileriyle birlikte, Güneş Sistemi'nin tamamına dair entegre bir anlayış geliştirmektir. Helyosferdeki birden fazla sistemi etkileyen veya helyosferik bir bağlama uyduğu düşünülen fenomenlerin incelenmesine helyofizik denir. Bu terim, mevcut binyılın başlarında kullanılmaya başlanmış olan yeni bir kavramdır.
Uzay tabanlı
değiştirSDO
değiştir
Güneş Dinamikleri Gözlemevi (Solar Dynamics Observatory - SDO), Şubat 2010'da NASA tarafından Cape Canaveral'dan fırlatılmıştır. Görevin ana hedefleri, Güneş'in manyetik alanının nasıl oluştuğunu ve yapılandığını, depolanan manyetik enerjinin nasıl dönüştürülüp uzaya salındığını belirleyerek Güneş aktivitesinin nasıl ortaya çıktığını ve Dünya üzerindeki yaşamı nasıl etkilediğini anlamaktır.[8]
SOHO
değiştir
Güneş ve Heliosferik Gözlemevi (Solar and Heliospheric Observatory - SOHO), NASA ve ESA'nın ortak projesi olarak Aralık 1995'te fırlatılmıştır. Görevi, Güneş'in iç yapısını incelemek, güneş rüzgarını ve onunla ilişkili fenomenleri gözlemlemek ve Güneş'in dış katmanlarını araştırmaktır.[9]
HINODE
değiştirJaponya Uzay Araştırma Ajansı (JAXA) tarafından yürütülen ve kamu fonlarıyla desteklenen bir görev olan HINODE uydusu 2006 yılında fırlatılmıştır. Uydu, Güneş tacı ile Güneş'in manyetik alanı arasındaki etkileşimi araştıran bir dizi koordineli optik, aşırı morötesi ve X-ışını cihazından oluşmaktadır.[10][11]
Yer tabanlı
değiştirATST
değiştirİleri Teknoloji Güneş Teleskobu (Advanced Technology Solar Telescope - ATST), Maui'de yapımı devam eden bir güneş teleskobu tesisidir. Yirmi iki kurum ATST projesinde iş birliği yapmaktadır ve projenin ana finansman kaynağı Ulusal Bilim Vakfı'dır (National Science Foundation).[12]
Diğerleri
değiştirEUNIS
değiştirAşırı Morötesi Dik Açılı Spektrograf (Extreme Ultraviolet Normal Incidence Spectrograph - EUNIS), ilk kez 2006 yılında kullanılan iki kanallı bir görüntüleme spektrografıdır. Yüksek spektral çözünürlükle Güneş tacını gözlemlemektedir. Şimdiye kadar koronal parlak noktaların, soğuk geçici olayların ve koronal döngü kemerlerinin doğası hakkında bilgi sağlamıştır. Ayrıca, SOHO ve birkaç diğer teleskobun kalibrasyonunda da önemli bir rol oynamıştır.[13]
Ayrıca bakınız
değiştir- Aeronomi
- Güneş sismografisi
- Güneş Fiziği Enstitüsü (La Palma Kanarya Adaları)
Konuyla ilgili yayınlar
değiştir- Mullan, Dermott J. (2009). Physics of the Sun: A First Course. Taylor & Francis. ISBN 978-1-4200-8307-1.
- Zirin, Harold (1988). Astrophysics of the Sun. Cambridge University Press. ISBN 0-521-30268-4.
Dış bağlantılar
değiştir- Güneş Fizik oturma Yorumları 29 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- NASA, Güneş Fizik Sayfa8 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- SUPARCO Güneş fizik Sayfa20 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
değiştir- ^ Solar Physics, Marshall Space Flight Center. "Why we study the Sun". NASA. 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.
- ^ Sten, Odenwald. "Ancient eclipses in China". NASA Goddard Space Flight Center. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2014.
- ^ Portal to the heritage of astronomy. "Theme: medieval astronomy in Europe". UNESCO. 2 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014.
- ^ Taylor Redd, Nola. "Nicolaus Copernicus biography: facts & discoveries". Space.com. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014.
- ^ "Sunspots". The Galileo Project. 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014.
- ^ Wang, Pinghzi (2008). Solar physics research trends. Nova Science Publishers. 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2016.
- ^ Solar Physics Division. "Membership". American Astronomical Society. 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.
- ^ SDO, Solar Dynamics Observatory. "About the SDO mission". NASA Goddard Space Flight Centre. 26 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2014.
- ^ SOHO, Solar and Heliospheric Observatory. "About the SOHO mission". ESA; NASA. 3 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2014.
- ^ Solar Physics Laboratory, Code 671. "HINODE". NASA Goddard Space Flight Centre. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2014.
- ^ "Hinode". NASA Marshall Space Flight Centre. 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2014.
- ^ "Welcome to the ATST". NSO. 10 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2014.
- ^ Sciences and Exploration Directorate, Code 600. "Extreme Ultraviolet Normal Incidence Spectrograph". NASA Goddard Space Flight Centre. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2014.