Güzelyurt, Ulubey
Güzelyurt, Ordu ili, Ulubey ilçesine bağlı bir mahalle. Ulubey ilçe merkezine 21 km, Ordu il merkezine ise 37 km mesafesi vardır.[1]
| Güzelyurt | |
|---|---|
 | |
 | |
 Ordu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ordu |
| İlçe | Ulubey |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Nüfus (2000) | |
| • Toplam | 1.623 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0452 |
| Posta kodu | 52400 |
Tarihçe
değiştirGüzelyurt'un eski adı Şayib’tir. 1960 yılına kadar mahallenin ismi Şuayip olarak anılmaktaydı.[1]
Şayib, Oğuzlar'ın büyük boylarından biri olan Afşar boyuna bağlı bir oymak adıdır ve Türkçedir. Şayib kelimesi, Eski Türkçede "ak saçlı" anlamına tekabül etmektedir. Birçok kaynakta[2] Şayib'in, bu yöreyi yerleşim yerine çeviren Türk oymağına liderlik eden ak saçlı bir bey olduğu belirtilir. İlk dönemde; Osmanlı'nın 1450'li yıllarda kayıt altına aldığı tahrir defterinde yöre halkından; "Şayibli (Şayiblü)" cemaati, yerleşim yeri olarak "Bayramlu Kazası (Karahisar-ı Şarki Sancağı)" ve bağlı olduğu topluluk adına da "Yörükan Taifesi" olarak bahsedip, sınıflandırmıştır.[3] İçişleri Bakanlığınca 1960 yılında "Şuayip" adı değiştirilerek "Güzelyurt" adını almıştır. Şayib, bölge halkı tarafından yıllarca Şuayp Peygamberden ötürü isminin "Şuayip" olduğunu düşünüp, nitelendirse de; aslında kelime kökeni olarak Türkçede "ak saçlı" anlamına tekabül eden Şayib, yörenin esas ismidir.[4] Aynı zamanda 1450 yılındaki Osmanlı kayıtlarında köyün adının "Şayiblü" olarak geçmesi, bunu kanıtlar niteliktedir.[5] Aslında bu yöre bir köy de değil; bir idari merkez, bugünkü adıyla Nahiye merkezidir. 17-18 köyün bağlı olduğu Osmanlı döneminin Ordu Vilayeti'ndeki "Ordu Kazası" içerisinde bir idari bölümdür. "Niyabet-i Geriş-i Şayiblü" olarak da geçmektedir.[3]
Ordu’nun, Büyükşehir statüsü almasıyla birlikte Ulubey ilçesine bağlı Güzelyurt (Şayib) köyden mahalleye dönüşmüştür. 1455 tarihli tahrir defterinde “Niyabet-i Geriş-i Şayiblü” olarak kaydedilen Şayib, “Vilayet-i Bayramlu”ya yani Ordu Vilayeti’ne bağlı bir niyabet durumundadır. Şayib Niyabeti’ne bu yıllarda 16 köy (2'si mezra) bağlıdır. Tahrir defterinde Niyabet-i Geriş-i Şayiblü’nün yanına yazılan “Ez-Takrir-i İsmail Kethüda” notundan ise; Şayib nahiyesinin yazıcısının ve yöneticisinin "İsmail Kethüda" olduğu belirtilmektedir.[5] 1455 tarihinde bu mahallede; 14 köyü, 2 mezrası olan "Şayiblü Nahiyesi" adıyla, Ordu-Bayramlı Kazası'nın bir Nahiyesi bulunmaktaydı. Şayiblü Nahiye'sinin, günümüzde birkaçı Ulubey ilçesine bağlanmış olan köy ve mezralarının adları şunlardır: "Aksaklu, Bekirbeğlü Bevancıya, Dolmalu, Esenbeğlü, Eymür, Fındıklu, İlikmenlü, Kadılu, Gazilü, Kumlulu (Kumrulu) Kuzköy, Onurga, Sağırlı, Bayramgazilü, Uluoba" köyleriyle, "Menteşebeğlü ve Salilü (Salihli)" mezraları. Bunlardan "Esenebeğlü, Eymür, Kumlulu ve Fındıklı" Ulubey ilçesi toprakları içerisindedir. Ancak Şayiblü Nahiyesi'nin diğer köy ve mezralarının yerleri günümüzde de kesin olarak tespit edilememiştir. 1950 yılında da Ulubey, ilçe yapıldıktan sonra bu yerleşim yeri Güzelyurt adıyla Ulubey ilçesine bağlanmıştır.[5][6]
Güzelyurt Mahallesi, tarihi Dereyolu üzerinde "Şayib Tepesi" adıyla anılan bir zamanlar şifalı suyu ile meşhur olan tepenin kuzey eteklerinde kurulmuştur. Şayib Tepesi, 1950'li yıllarda her türlü hastalığa şifalı olduğu söylenen suyuna gelen ziyaretçilerle tanınmış; tepenin eteklerinde kurulan çadırlarda şifa arayanlar, günlerce burada kalmıştır. Güzelyurt, bugün itibarıyla de Ordu şehrinin önemli mahallelerinden biridir.[3]
1450'li yıllardan itibaren Şayib, bir köy olarak Osmanlı kayıtlarına girmiştir. 1644 yılında yapılan ilk caminin kitabesi de bugün köyde muhafaza altında tutulmaktadır. Ayrıca mahallede; 1640 yılına ait bir camii kitabesi de bulunmaktadır. Genel anlam itibarıyla bu köy, Türkler bu bölgeye geldikten sonra onların (oymak) lideri konumundaki "Şayib" isimli bir beyin önderliğinde oraya yerleşen Oğuz Türkleri'nin kurduğu bir yerleşim yeridir.[1]
Nüfus, Coğrafya, İklim
değiştir
Son nüfus sayımına göre toplam olarak 330'u erkek, 167'si kadın olmak üzere; 497 kişilik nüfusa sahiptir. Köyün bir camisi bir de mezarlığı vardır. Bölgede Karadeniz İklimi hakimdir. Bölge; yıl boyunca yağış almakta, yaz mevsiminin Temmuz ve Ağustos aylarında sıcaklık yoğunlaşır, kış mevsiminde ise soğukluk hafif sertlik gösterir. Yol durumu asfalt, arazi durumu ise yoğun engebelidir. Uzun yıllar boyu açık kalan ilköğretim okulu; 2009'da kapanmış olup, öğrenciler taşımalı sistemle Aydınlar mahallesinde bulunan ilk ve orta okulunda eğitim-öğretim görmektedir. Atıl kalan okul binası ise bir süre önce Gençlik Spor Müdürlüğü tarafından "İzcilik evi" olarak tanzim edilmiştir. Köyün çok büyük bir kısmı İstanbul'a; kalan kısım ise 1960'lı yıllarda Almanya, Hollanda ve Fransa gibi Avrupa ülkelerine göç etmiştir.[7]
Fındık, yörenin başlıca gelir ürünüdür. Bölgede yaklaşık olarak 10.864 dönümlük fındık bahçesi mevcuttur. Arıcılık da fazla gelişmiş bir meslek olup; köyde toplam olarak 501 fenni kovan bulunmaktadır. Kışları köyün halkı tarafından kovanlarda yetiştirilen arılar, bahar mevsimi geldiğinde Sivas, Erzincan yaylalarına götürülerek tarımı gerçekleştirilmektedir. Köyde hayvan yetiştiriciliği ise epey azalmıştır.[7] Coğrafi ve tabiat özellikleri itibarıyla öne çıkan bir mahalle olması hasebiyle eko-turizm köyü olarak tasarlanmıştır. Aynı zamanda bölgeden Melet Irmağı geçmektedir. Güzelyurt Tepesi'nin (Şayib Tepesi) neredeyse tamamı bu mahalle sınırları içindedir. Bu tepe aynı zamanda etrafı ile birlikte çok önemli bir ormanlık ve eteklerinde fındık bahçe alanları mevcuttur. Mahallenin meydanında, önceleri fındık serilip kurutulması için yerli halkın müşterek olarak kullandığı geniş düzlüğe; 2017 yazında Ordu Büyükşehir Belediyesi tarafından sosyal tesis inşa edilmiştir.[3] 50 sene öncesine kadar bu yöre; Karakucak Güreşleri'nin yapıldığı en önemli köylerden birisiydi. Bu gelenek; köye Orta Asya'dan gelip yerleşen halk tarafından asırlardır devam ettirilmektedir. Kültür varlıkları olarak; köyün eski sakinlerinden Kuloğlu Hacı Osman Ağa tarafından yaptırılan "Hacı Çeşmesi" (Kuloğlu Çeşmesi) ve kaya mezarı önemlidir.[5] Sultan II. Abdülhamit tarafından yaptırılan Karadeniz-Akdeniz Yolu (Tarihi Dereyolu) buradan geçmekteydi, ancak çok sonradan yapılan değişiklikle yolun güzergâhı buradan kaldırılarak, hemen komşu mahalleye (Eymür) alınmıştır. Mahallenin içme suyu ihtiyacı hem kaynak ve hem de şebeke suyundan temin edilmektedir. Mahalle merkezinde, ilk iskan edilen kişiler tarafından açılmış tarihi bir kuyu da mevcuttur. Bu kuyu, Büyükşehir Belediyesi tarafından korumaya alınmıştır. Ayrıca mahallenin ilk yerleşimcilerinden Kuloğulları (Özkul) sülalesi, burada hala yaşamaktadır.[3]
Şayib Tepesi
değiştirGüzelyurt mahallesi, bu tepenin eteklerine kurulmuştur. Hakkında tarih boyunca birçok efsane anlatılmıştır ve özellikle de bu tepenin zirvesindeki kaynaktan çıkan suyun şifalı olduğu çok yaygın bir rivayettir. Bu tepe, Ordu ilinin en yüksek coğrafi oluşumlarının başında gelmektedir. Dağın zirve noktasına çıkıldığında; tüm ilçe ve hatta şehre kadar geniş bir alan görüntülenebilmektedir. Bu tepenin eteklerinde yoğun fındık bahçeleri mevcuttur ve yerli halk, geleneksel biçimde ekonomik kazancının neredeyse tamamını asırlardır bu meslekle sağlamaktadır.[3]
Karakucak Güreşleri
değiştirBurada yerleşik hayata geçen Türk Boyları, ilk yıllardan beridir bir Türk spor geleneği olan Karakucak Güreşi'ni, günümüzde dahi devam ettirmektedir. Bugün bu sportif faaliyet, Ordu ilinin kültürel miras listesindedir ve her yaz, "Şayib Düzü" adı verilen yörenin merkezinde bulunan çayırda müsabakalar düzenlenmektedir.[5]
Kaynakça
değiştir- ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 6 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2019.
- ^ Başbakanlık Arşivi Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğu'nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler Kitabı, Cevdet Türkay, İşaret Yayınları, Sayfa: 593 ISBN 975-350-094-7 - 2001 Baskısı
- ^ a b c d e f Pala, Hikmet (2017), Ordu Şayib (Güzelyurt) Köyü Tarihi, Gece Kitaplığı, Ankara 2017.
- ^ Anadolu'da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar (1453-1650) - Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu Cild I, Sayfa 46, 228 Cild II, Sayfa 680, 773 Cild III, Sayfa 1083, 1014, 1264 Cild IV, Sayfa 1476 Cild V, Sayfa 1495, 2893,1725, 1673, 1982, 2617.
- ^ a b c d e “Ulubey’de İki Köyün Tarihî Arka Planı: Şâyib (Güzelyurt) ve Meşâyih (Aydınlar)”, Hikmet Pala, Ordu Şayib (Güzelyurt) Köyü Tarihi, Gece Kitaplığı, Ankara 2017, Ek. s. 71-82
- ^ (Yediyıldız 1985: 38-40; BOA, Nfs-d-01041, s.61).
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 6 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2019.
 | Türkiye'deki bir mahalle ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |