Güzide Taranoğlu
Fatma Güzide Gülpınar Taranoğlu (d. 29 Ocak 1922, İstanbul - ö. 30 Aralık 2013, Ankara), Türk yazar ve şair. Şiirlerini hem serbest tarzda hem hece ölçüsü kullanarak yazdı. Güzide Taranoğlu 1960'dan sonra ortaya çıkan toplumsal gerçekçi yazarların aksine şiirin ve sanatın ideolojilerin gölgesinde olmasını kabul etmemiştir.Toplumun acılarını ve sorunlarını işlemesi yönüyle toplumsal gerçekçilerden esinlenmiştir. Balkan Savaşları sonrasında İstanbul'a yerleşen Üsküplü bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. İlköğrenimini Ilgın'da, ortaöğrenimini İstanbul'da tamamlamıştır. Güzide Sultan, Toprak Ana, Sultan Şaire gibi lakaplarla da anılır.
Güzide Taranoğlu | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Fatma Güzide Gülpınar 28 Ocak 1922 İstanbul |
| Ölüm | 30 Aralık 2013 Ankara |
| Evlilik | Bilal Taranoğlu |
| Çocuk(lar) | Osman Şanser, Ayşe Serpil, Ender Sevil |
| Ebeveyn(ler) | Rıfat Bey, Nevres Hanım |
Hayatı
değiştirBabası Üsküp Kalkandelenli Hacı Kamberoğullarından Tahir Efendi'nin oğlu Rıfat Bey'dir. Rıfat Bey, İstanbul Tıp Fakültesi'nde dördüncü sınıftayken doktorluk yerine kimyager-eczacılığı seçti. Dört dil bilen Rıfat Bey, mezun olduktan sonra tekrar memleketi Üsküp'e dönerek bir dükkân açtı. Balkan Savaşları sırasında dükkânı işgal edildi ve esir düştü. Savaş sonunda serbest bırakılarak İstanbul'a yerleşti. Orada bir mahalle arkadaşının kız kardeşi ve saray kökenli bir aileye sahip olan Zübeyde Nevres Hanım ile evlendi. Nevres Hanım'ın babası Darülfünun hocası ünlü hattat Abdurrahman Zihni Bey, annesi ise Ayşe Hanım'dır.[1]
Rıfat Bey ve Nevres Hanım, evliliklerinin dördüncü yılındayken dünyaya gelen kızlarına Fatma Güzide ismini verdiler. Güzide doğduktan sonra Rıfat Bey'in mesleğinden dolayı önce Adana'ya daha sonra Kozan'a taşındılar. Orada bir süre geçirdikten sonra Ereğli'ye ve son olarak da Ilgın'a yerleştiler. Taranoğlu, Ilgın'da iken beş yaşındaydı ve yaşı büyütülerek ilkokula gönderilmişti. 7 Mart 1932 tarihinde beşinci sınıftayken zatürre sebebiyle babasını kaybetti.[2]
Taranoğlu bir süre sonra annesi ve kardeşiyle İstanbul'a göç etti. İstanbul'da ortaokulu tamamladı ve liseye geçti. Şiir denemelerine henüz lise yıllarındayken başlamıştı ancak şiir defterini herkesten saklamıştı. Liseyi bitirdikten sonra Emlak ve Eytam Bankası'nın İstanbul şubesinde çalışmaya başladı. Güzide Taranoğlu'nun bankadaki çalışma arkadaşlarından biri Ziya Osman Saba'ydı. Saba'ya şiirlerini gösterdi ve onun teşvikiyle yazmaya devam etti. Bankada çalıştığı süre içerisinde Saba'yı ziyarete gelen Yahya Kemal Beyatlı, Melih Cevdet Anday, Cahit Sıtkı Tarancı, Faruk Nafiz Çamlıbel ve Yaşar Nabi Nayır gibi önemli isimlerle tanışma fırsatı buldu. Faruk Nafiz Çamlıbel hece ölçüsüyle yazmaya devam etmesini tavsiye ederek kendisine Sultan Şaire lakabını verdi.[3]
O yıllarda hem çalışmak hem okumak istiyordu ancak Bilal Taranoğlu ile tanıştıktan sonra öğrenimine devam etmedi. 1940 yılında Bilal Taranoğlu ile dünya evine girdi. Oğulları Osman Şanser'in doğduğu 1945 yılında Bilal Taranoğlu İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun oldu. Eşinin görevi dolayısıyla Van, Giresun, Ağrı, Ordu, Samsun gibi şehirlerde bulunan şair, 1961 yılında Ankara'ya taşındı. Orada Türkiye Yardımseverler Derneği, Türkiye Aile Planlaması Derneği, İLESAM, MESAM, Kadınlar Birliği, Çocuk Esirgeme Kurumu, Folklor Araştırmaları Kurumu gibi kurum ve kuruluşlarda gönüllü olarak çalıştı. Evinde sanat toplantıları düzenledi.[4]
1961 yılında ilk şiirleri Çaba, Hayat, Yeni Hayat dergilerinde yayımlandı. 1967 yılında ilk kitabı "Merhaba Dostum"u yayımladı. Yeni Tanin gazetesinde sanat sayfalarını düzenledi. Yeni Zafer gazetesinde köşe yazarlığı yaptı. 1973 yılında eşi Bilal Taranoğlu, Adalet Partisi'nden Ordu milletvekili seçildi. 1974 yılında ilk şiir sergisini açtı. 1976 yılında Gülpınar adıyla bir yayınevi kurdu; aynı adlı aylık fikir, kültür, sanat, edebiyat dergisini yayımlamaya başladı. Pek çok genç şairin yetişmesine olanak sağlayan dergisi, Mayıs 1976 - Mayıs 2005 tarihleri arasında toplam 349 sayı yayımladı. Şiirleri kendi dergisi Gülpınar başta olmak üzere birçok dergide basıldı. Şiirlerinin bir bölümü birçok ünlü besteci tarafından bestelendi ve TRT repertuvarına girdi.
1996 yılında Folklor Araştırmaları Kurumu tarafından "Türk Folkloruna Hizmet Ödülü"ne layık görüldü. 2003 yılında özel kitaplığını Gülyalı'da bir halk kütüphanesi kurulmak üzere Kültür ve Turizm Bakanlığına bağışladı. İlçede Güzide Taranoğlu Halk Kütüphanesi açıldı. Evindeki bütün mektup, belge, kitap ve dergi yayınlarının telif haklarını Türkiye Emlak Bankalılar Sağlık ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı'na bağışladı.[5]
30 Aralık 2013'te Ankara'da vefat etti ve vasiyeti üzerine eşi Bilal Taranoğlu'nun Karşıyaka Mezarlığı'ndaki kabrine gömüldü.
Eserleri
değiştir| Eser adı | Yıl | Tür |
|---|---|---|
| Merhaba Dostum | 1967 | Şiir |
| Mutlu Acı | 1968 | Şiir |
| Tozpembe | 1969 | Şiir |
| İnsanlar Mutlu Yaşasın | 1972 | Şiir |
| Ve Mutluluk Çiçek Açar | 1975 | Şiir |
| Diyorum ki | 1976 | Özdeyiş |
| Aldanışlar Geçidi | 1978 | Antoloji |
| Huzur Çağı | 1981 | Şiir |
| Umutlar Canda Çiçek | 1984 | Şiir |
| Aşk Yıllara Yenilmez | 1989 | Şiir |
| Can Parçamız Çocuklar | 1993 | Şiir |
| Selâmlarım | 1996 | Deneme |
| Şiiristanda Hecelerin Dili | 1997 | Şiir |
| Şiirlerimin Demeti Bir Dalda Bin Çiçek (Toplu Şiirler) | 1997 | Şiir |
| Aşk Şiir= Hayat | 2002 | Şiir |
| Sevgi Yağmur Aşk Güneş | 2003 | Şiir |
| Bu Kitap Onun İçin | 2006 | Şiir |
| Onu Andıkça Yaşıyorum | 2007 | Şiir |
| Duygu Harmanım | 2009 | Şiir |
| Akşamlar Yaklaştıkça | 2011 | Şiir |
| Duygular Karmaşası | 2012 | Şiir |
| Aşkım Benimle Biter | 2013 | Şiir |
Kaynakça
değiştir- ^ Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi - Cilt II (PDF). Yapı Kredi Yayınları. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Mart 2021.
- ^ TONGA, Necati (15 Mart 2018). "Güzide Taranoğlu". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2021.
- ^ "Yitirdiklerimiz: Güzide Taranoğlu" (PDF). Türk Dili, 746. TDK. Şubat 2014. Erişim tarihi: 10 Mart 2021.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Güzide Taranoğlu - Biyografya". www.biyografya.com. 25 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2021.
- ^ OKUMUŞ, Salih & BAYRAM, Sabit. "GÜZİDE TARANOĞLU'NUN HAYATI, SANATI VE ESERLERİ" (PDF). Erişim tarihi: 10 Mart 2021.