Vikipedi

Giotto (uzay aracı)

Giotto, Avrupa Uzay Ajansı'nın bir robotik uzay aracı göreviydi. Uzay aracı, Halley kuyruklu yıldızı'na uğradı ve incelemeler yaptı, bu sayede bir kuyruklu yıldızın yakın gözlemlerini yapabilen ilk uzay aracı oldu.[3] 13 Mart 1986'da Halley'in çekirdeğine 596 kilometre mesafeden yaklaşmayı başardı. Uzay aracı, İtalyan Rönesansı'nın erken dönem ressamı Giotto di Bondone'nin adını taşıyordu. Giotto di Bondone, 1301 yılında Halley kuyruklu yıldızı'nı gözlemlemiş ve Scrovegni Şapeli'ndeki Bilgelerin Tapınması adlı tablosunda "Beytüllahim Yıldızı" olarak tasvir etmek için ilham almıştı.[4]

Giotto
Giotto uzay aracının sanatsal bir tasviri
UygulayıcıAvrupa Uzay Ajansı
COSPAR kimliği1985-056A Bunu Vikiveri'de düzenleyin
SATCAT no.15875
Web sitesiESA.int'deki Resmi Sitesi
Görev süresi7 yıl 1 ay (fırlatıştan devre dışı kalmaya)
Uzay aracı özellikleri
Fırlatma ağırlığı960 kg[1]
Güç196 W
Görev başlangıcı
Fırlatma tarihi11:23:00, 2 Temmuz 1985 (UTC) (1985-07-02T11:23:00Z)
RoketAriane 1
Fırlatma yeriGuyana Uzay Merkezi
Görev sonu
Devre dışı kalma23 Temmuz 1992 (1992-07-23)
Yörünge parametreleri
Referans sistemiGüneş merkezli[2]
Dış merkezlik0,17334
Perihelion yüksekliği0,73 AU
Apohelion yüksekliği1,04 AU
Eğiklik2,09°
Süre304,6 gün
Devir10 Temmuz 1992, 15:18:43 UTC
Halley kuyruklu yıldızı uçuşu
En yakın yaklaşım14 Mart 1986
Mesafe596 km (370 mi)
Dünya uçuşu
En yakın yaklaşım2 Temmuz 1990
Mesafe22.730 km (14.120 mi)
26P/Grigg–Skjellerup uçuşu
En yakın yaklaşım10 Temmuz 1992
Mesafe200 km (120 mi)
 

Görev

değiştir

Başlangıçta Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte bir uzay sondası yapılacağı plânlandı. Fakat NASA'nın bütçe kesintileri nedeniyle bu ortaklıktan dönüldü.[4]

Tasarım

değiştir

Bilim aygıtları

değiştir

Giotto'nun 10 bilim aygıtı vardı.[5][6]

  • MAG: manyetometre
  • HMC (Halley Multicolour Camera): 16 cm'lik bir teleskop ve kamera
  • DID (Dust Impactor Detector System): aygıta çarpan toz parçacıklarının kütlesini ölçtü
  • RPA (Rème Plasma Analyser): güneş rüzgarını ve yüklü parçacıkları inceledi
  • JPA (Johnstone Plasma Analyser): ayrıca güneş rüzgarını ve yüklü parçacıkları ölçtü
  • PIA (Particulate Impact Analyser): parçacıkların boyutunu ve kimyasını inceledi
  • OPE (Optical Probe Experiment): uzay aracının arkasındaki gaz ve toz emisyonunu inceledi
  • EPA (Energetic Particle Analyser): alfa parçacıkları, elektronlar ve nötronları analiz etti
  • NMS (Neutral Mass Spectrometer): kuyruklu yıldızın etrafındaki parçacıkların bileşimini ölçtü
  • IMS (Ion Mass Spectrometer): güneşten ve kuyruklu yıldızdan gelen iyon miktarını ölçtü
  • GRE (Giotto Radio Experiment): Giotto'nun radyo sinyallerini kullanarak Halley kuyruklu yıldızı'nı inceledi

Zaman çizelgesi

değiştir

Fırlatış

değiştir

ESA tarafından 1980 yılında görev hakkında planlamalar yapıldı. 2 Temmuz 1985 tarihinde Korou'da Ariane 1 roketi tarafından uzaya fırlatıldı.[7]

Halley ile karşılaşma

değiştir

Venüs'e doğru giden Sovyet Vega 1 sondası ilk kez 4 Mart 1986 tarihinde Halley'den görüntüler almaya başladı ve çekirdeğinin ilk görüntülerini gönderdi, ardından 6 Mart'ta uçuşunu gerçekleştirdi. Vega 1'in Halley'e en yakın yaklaşımı 8.889 km idi. Vega 2 ise 9 Mart'ta uçuşunu gerçekleştirdi. Daha sonra Japon uyduları Suisei ve Sakigake tarafından 151 bin kilometre ve 7 milyon kilometre uzaktan gözlemlenmiştir.

Giotto, 14 Mart 1986'da Halley'i başarıyla geçti ve bazı küçük parçacıklar tarafından vurulmasına rağmen şaşırtıcı bir şekilde hayatta kaldı. Aldığı bir darbe uzay aracını stabilize dönme ekseninden saptırdı, bu yüzden anteni artık Dünya'ya yönelik değildi ve toz kalkanı cihazlarını korumuyordu. 32 dakika sonra Giotto kendini yeniden dengeledi ve bilimsel verileri toplamaya devam etti.

Başka bir çarpışma "Halley Çok Renkli Kamera"yı (Halley Multicolor Camera) tahrip etti, fakat en yakın yaklaşım esnasında çekirdekten fotoğraflar elde edilmişti.

Birinci Dünya uçuşu

değiştir

Giotto'nun Halley ile karşılaşmasından sonra bile hala 60 kg yakıtı kalmıştı. Üç tane küçük yörünge düzeltmesiyle 5 yıl içinde Dünya'ya dönmesi planlandı ve bilim aygıtları 15 Mart 1986 02:00 UTC'de kapatıldı. Kapatıldıktan 1.419 gün sonra Şubat 1990'da başka bir kuyruklu yıldıza gönderilmek için tekrar uyandırıldı. 2 Temmuz 1990'da Dünya'nın etrafından, bulutların 22.730 km üzerinden geçerek yer çekimi sayesinde hız kazandı ve bu sırada Dünya'nın manyetik alanını ve yüksek enerji parçacıklı alanını ölçtü.[3]

Grigg-Skjellerup ile karşılaşma

değiştir

Giotto, bir sonraki kuyruklu yıldız buluşması için çekim etkili manevra amacıyla Dünya'nın yanından geçerken 2 Temmuz 1990 tarihinde uyanması için komut aldı.

Uzun bir uykudan daha sonra 9 Temmuz 1992'de Giotto tekrar çalıştırıldı. 10 Temmuz 1992 tarihinde Dünya'dan 215 milyon kilometre uzaklıktaki Grigg-Skjellerup kuyruklu yıldızı'na doğru uçtu ve yaklaşık 200 km'lik bir mesafeye yaklaştı. Ardından, 23 Temmuz 1992 tarihinde tekrar kapatıldı.[3]

İkinci Dünya uçuşu

değiştir

Giotto 1999 yılında bir kez daha Dünya'ya yakın geçiş yaptı, fakat tekrar aktifleştirilmedi.

Araştırma sonuçları

değiştir
 
Halley kuyruklu yıldızı, Giotto uzay aracının en yakın yaklaşımında

Görüntüler, Halley'in çekirdeğinin 15 km uzunluğunda ve 7 ila 10 km genişliğinde koyu, fıstık biçiminde bir cisim olduğunu gösterdi. Yüzeyin sadece %10'u aktifti ve güneşe maruz kalan tarafında en az üç gaz çıkışı görülüyordu. Analizler, kuyruklu yıldızın 4,5 milyar yıl önce yıldızlararası toz parçacıkları üzerinde yoğunlaşan uçucu maddelerden (çoğunlukla buz) oluştuğunu gösterdi. Oluşumundan bu yana neredeyse hiç değişmeden kalmıştır.

Halley tarafından fırlatılan malzemenin ölçülen miktarı:

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Giotto" (PDF). NASA. 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022. 
  2. ^ "NSSDCA Master Catalog- Giotto - Trajectory Details". nssdc.gsfc.nasa.gov. NASA. 19 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2016. 
  3. ^ a b c "Giotto overview". www.esa.int (İngilizce). 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021. 
  4. ^ a b "ESA Science & Technology - ESA remembers the night of the comet". sci.esa.int. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021. 
  5. ^ "Giotto - PSA - Cosmos". www.cosmos.esa.int. 9 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  6. ^ "ESA Science & Technology - Instruments". sci.esa.int. 30 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  7. ^ "History of cometary missions". www.esa.int (İngilizce). 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021. 
  8. ^ "What Have We Learned About Halley's Comet?". Astronomical Society of the Pacific. 1986. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021. 

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Giotto_(uzay_aracı)&oldid=33364662" sayfasından alınmıştır