Greyfurt
Greyfurt veya altıntop (Citrus paradisi), sedef otugiller (Rutaceae) familyasından bugün birçok çeşit ve kültür formları yetiştirilen, yaprak dökmeyen meyve türü.
| Greyfurt | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
Citrus paradisi
Macfad. |
.jpg)
Greyfurt 1750'li yıllarda Jamaika'da ortaya çıkmış doğal hibrid bir türdür zira Jamaika'nın yerli tatlı portakalının yanında yetiştirilmek üzere Kaptan Shaddock tarafından Güney Asya'dan getirilen yine bir turunç cinsi olan pomelo türü bu adada dikildiğinde bu iki türün birbiriyle tozlaşmaya girdiği ve bunun sonunca 3. bir tür olan greyfurt'un ortaya çıktığı görülmüştür. Jamaika'dan dünyaya bu tür yayılmıştır. En çok greyfurt üretimi yapan ülke Çin'dir.
Yaprakları derimsidir. Çiçekleri beyazımsı renkli, meyveleri büyük, toparlak yassı, açık sarı renkli, ince kabuklu, bol usarelidir. Meyvelerinin çekirdekli ve çekirdeksiz cinsleri bulunur. Meyve dilimlerinin kabukları soyulunca acılık kalmaz, rahatlıkla yenebilir.
Meyvelerinden gıda olarak istifade edilir. C vitamini bakımından zengindir. Meyve kabuklarından marmelat yapılır. Hazmı kolaylaştıran ve kabızlığı önleyen greyfurt mikropları öldürme özelliği ile faydalı bir besindir.
Etimoloji
değiştirGreyfurt kelimesi, İngilizce dilinde üzüm ve meyve kelimelerinin birleştirilmesi ile oluşturulmuş "grapefruit" kelimesinden Türkçeye geçmiştir. Meyve, salkım şeklinde yetişen meyvesine atfen bu şekilde adlandırılmıştır. Türkiye'de 2. Dünya Savaşı ertesinde duyulmuş, kısa bir süre greypfrut yazıldıktan sonra greyfurt yazımı yerleşmiştir. Meyveye atıfta bulunan ilk Türkçe kaynak 1949 yılında Cumhuriyet Gazetesi olmuştur.[1]
Greyfurt ismine karşılık altıntop adının kullanımı Özleştirme Kılavuzu adlı kitapta önerilmiştir. Türkolog Muharrem Ergin altıntop kullanımının Çukurova'da kullanılan bir halk deyimi olduğunu öne sürmüştür.[2] Ayrıca, Kıbrıs'ta ve bazı yörelerde kızmemesi de denmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Tıbbi etkileri
değiştirYapılan araştırmalar, greyfurt suyunun veya greyfurtun bazı ilaçlarla birlikte alınmasının zararlı yan etkiler ortaya çıkarabileceğini gösterdi.[3] İlaçlar bağırsaklarda ve karaciğerde bulunan CYP450 enzimiyle parçalanarak vücudumuzdan atılmaktadırlar.[4] Bu enzimin ince bağırsaklarda bulunan P-450 3A4 isimli bir türü, greyfurt suyu içince yok olmakta ve bu nedenle de ilacın parçalanması geciktiğinden kanda birikmekte ve sonuçta ilaç zehirlenmesine neden olabilmektedir.[4] Bu nedenle ilaç kullanan kişilerin greyfurt tüketmeden önce greyfurtun ilaca etkilerini bilmeleri önerilmektedir.[3]
Dünya üretimi
değiştir
| En çok greyfurt üreten 10 ülke — 2012 | ||||
|---|---|---|---|---|
| Ülke | Üretim (ton) | Dipnot | ||
 Çin |
3.800.000 | F | ||
 ABD |
1.046.890 | |||
 Meksika |
415.471 | |||
 Tayland |
328.000 | F | ||
 Güney Afrika |
304.559 | |||
 İsrail |
246.618 | |||
 Türkiye |
243.267 | |||
 Arjantin |
200.000 | F | ||
 Hindistan |
200.000 | F | ||
 Sudan |
196.000 | |||
| Dünya | 5.061.023 | A | ||
| No symbol = official figure, P = official figure, F = FAO estimate, * = Unofficial/Semi-official/mirror data, C = Calculated figure A = Aggregate(may include official, semi-official or estimates); Source: Food And Agricultural Organization of United Nations: Economic And Social Department: The Statistical Devision25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | ||||
Kaynakça
değiştir- ^ "greyfurt". Nişanyan Sözlük. 19 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2019.
- ^ Atatürkʼün yolunda Türk dil devrimi. Türk Dil Kurumu Yayınları. 1981. 29 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2024.
- ^ a b Mitchell, Steve (19 Şubat 2016). "Why Grapefruit and Medication Can Be a Dangerous Mix". Consumer Reports. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2016.
- ^ a b Bailey DG, Dresser G, Arnold JM (Mart 2013). "Grapefruit-medication interactions: forbidden fruit or avoidable consequences?". CMAJ. 185 (4). ss. 309-16. doi:10.1503/cmaj.120951. PMC 3589309 $2. PMID 23184849.
- A possible identification with an actual Captain Chaddock who traded in the West Indies in the 17th century, was suggested by J. Kumamoto, R. W. Scora, H. W. Lawton and W. A. Clerx, "Mystery of the forbidden fruit: Historical epilogue on the origin of the grapefruit, Citrus paradisi (Rutaceae)", Economic Botany, 41.1 (January, 1987:97-107).