Vikipedi

Grumman F-14 Tomcat

Amerikan yapımı hava üstünlük uçağı

F-14 Tomcat (Erkek Kedi), Northrop Grumman tarafından üretilen süpersonik, çift motorlu ve değişken geometrik kanatlı bir av önleme ve hava üstünlük uçağıdır.

F-14 Tomcat
VF-211'e ait bir F-14A Tomcat Güneyden Keşif Harekatı sırasında Irak üzerinde
VF-211'e ait bir F-14A Tomcat Güneyden Keşif Harekatı sırasında Irak üzerinde
TürüÖnleme Hava Üstünlük Uçağı
Ulusal köken ABD
ÜreticiGrumman
İlk uçuş21 Aralık 1970
Hizmete giriş22 Eylül 1974
Hizmetten çıkış22 Eylül 2006 (Amerika Birleşik Devletleri Donanması)
Ana kullanıcıAmerika Birleşik Devletleri Donanması
Diğer kullanıcılarİran Hava Kuvvetleri
Üretim aralığı1969-1991
Üretim sayısı712

Ana görevi Amerikan Donanmasını düşman süpersonik uçak ve cruise füzelerinden korumaktır. Bu maksatla F-14'e çok güçlü bir atış kontrol radarı (AN/AWG-9) ve uzun menzilli füzeler (AIM-54 Phoenix) entegre edilmiştir. Uçak, AN/AWG-9 radarı sayesinde 100 millik bir alanı tarayabilir, bu mesafe içindeki 24 uçağı aynı anda izleyebilir ve 6 tanesine eş zamanlı olarak AIM-54 Phoenix füzesi ile saldırabilir. Radarının izleme gücü sayesinde Tomcat'ler birer mini AWACS olarak da kullanılabilir. Yüksek optik büyütme özellikli TV kameraları 30 milden daha uzak mesafelerden hedeflerini tanır ve görsel olarak takip edip, hedef tanımlamasına imkân tanır. Uçuş ekibi bir pilota ek olarak bir silah sistem ve radar subayından oluşur. Uçak değişken geometrili kanatlara sahiptir. Uçuş sırasında otomatik olarak ya da pilotun istekleri doğrultusunda 20 ile 68 derece arasında değişebilen bu kanatlar kalkış sırasında öne doğru açılarak havanın kaldırma kuvvetini artırmakta, hız gerektiren uçuşlarda geriye doğru kapanıp kanat alanını küçülterek sürtünmeyi azaltmakta ve hızı artırmaktadır. Bu da uçağa sabit kanatlı uçaklarda sağlanamayacak bir avantaj vermektedir.

F-14 Tomcat, kanatlarını hareket ettirerek kanat yüzeyini genişletebilir ve motor itkisini düşürerek mevcut yakıtı ile daha uzun süre havada kalabilir. Geriye kayan kanatları kısa pistli uçak gemilerinde iniş ve kalkışta da büyük avantaj sağlar. Motorların büyük bir bölümü artyakıcı için egzoz kısmından oluşur. Artyakıcıda iken motor 180 kN güç üretmekte ancak yakıt tüketimi 4 kat artmaktadır. Bu yüzden motorları çabuk yıpranmakta ve bakıma ihtiyaç duymaktadır. Egzoz kısmının genişliği daha fazla sıcağa dayanıklı materyal gereksinimini artırmaktadır. Bakım ve idamesi oldukça pahalı bir uçaktır.

F-14 Tomcat, Amerikan Donanmasınının uçak gemisi gücünü Sovyet süpersonik uçaklarından ve cruise füzelerinden korumak ihtiyacı sonucu doğmuştur. Sovyetlerin ürettiği ses katının 3 katına çıkabilen uçaklar ve süpersonik füzeler karşısında Amerikan uçak yapımcıları Sovyet uçaklarının Donanmaya fazla yaklaşamadan imhasını sağlayacak bir uçak tasarımı üzerinde çalıştılar. 15 Ocak 1960'ta Northrop Grumman firmasının VFX adlı projesi ile bu yarışmayı kazandığı açıklandı. Ortaya konulan prototip ilk uçuşunu 21 Aralık 1970'te gerçekleştirdi. Bu ilk uçak bir uçuş kazasında kaybedildi. Daha sonra proje 24 Mayıs 1971'de ikinci prototip ile yeniden başladı.

Ekim 1972'den itibaren F-14A uçakları Amerikan Donanmasına teslim edilmeye başlandı. İlk operasyonel uçuş ise Eylül 1974'te gerçekleşti. Ve bununla birlikte F-14'ler resmen hizmete girmiş oldu. 01 Ocak 1977'ye gelindiğinde toplam 259 adet F-14 üretilmiş ve 92.000 saatten fazla uçuş yapılmıştı. Tomcat'ler ABD Donanmasındaki F-4 Phantom II uçaklarının yerini aldı. F-14A modelinde Pratt&Whitney TF30-PW-414A motoru kullanılıyordu. 1987 yılında F-14A üzerinde yapılan değişiklikle PW-414 motoru yerine daha güçlü olan General Electric F110-GE-400 turbofan motoru monte edildi ve böylece F-14A+ Plus ortaya çıktı. Bu modelin seri üretime geçmesiyle de üretilen uçaklar F-14B olarak adlandırıldı. B modeli A modelinden çok daha teknolojik aviyonikler içermekteydi. AN/APG-71 radarı ile donatılan F-14D Super Tomcat, 9 Şubat 1980'de ilk uçuşunu yaptı. Bu varyantta uçağın radar ve kokpit teknolojileri yükseltildi, çift IRST/TV podları eklendi ve havadan havaya mücadele yetenekleri arttırıldı.

F-14 Tomcat'ler üstün muharebe yeteneklerine ilaveten A/B versiyonu iyileştirme programları sayesinde güçlü bir orta menzil saldırı uçağı durumuna da getirilmiştir. Uçaklar 1990'ların ikinci yarısında ciddi bir modernizasyona tabi tutuldu. LANTIRN podları takılarak gece havadan karaya hassas saldırı yeteneğine erişildi. Orijinal F-14, 6.000 uçuş saat ömrüne sahipken yapılan modernizasyonla uçuş ömürleri 7.200 saate çıkartıldı. INS/GPS ile JDAM lazer güdümlü bomba atabilme kabiliyeti ve elektronik karşı önlem sistemleri entegre edildi.

F-14 Tomcat'in en korkutucu mühimmatı AIM-54 Phoenix havadan havaya saldırı füzesidir. Sadece F-14 Tomcat'e özel kullanılan hava-hava füzesi olma özelliği taşıyan AIM-54, ilk olarak 1974 yılında F-14 Tomcat'in hizmete girmesiyle birlikte hizmete girdi. 90 mil mesafeden hedefi bulabilmektedir. F-14'ün AN/AWG-9 atış kontrol radarı ile birlikte çalışır. A, B ve C olmak üzere üç modeli üretildi. AIM-54 Phoenix, 30 Eylül 2004'te ABD Donanma Kuvvetleri envanterinden çıkarılmıştır. Uçağın diğer mühimmatları AIM-7 Sparrow, AIM-9 Sidewinder, R-27 (İran), R-73 (İran) ve F-14D modelinde kullanılabilen LANTIRN podu ile GBU serisi lazer güdümlü hassas bombalar, Mk serisi güdümsüz bombalar ve yakın muharebe için kullanılan 20 mm M61A1 Vulcan makinalı topudur.

F-14 Tomcat'ler günümüzde sadece İran Hava Kuvvetlerinde görev yapmaktadır. İran'ın Şah döneminde aldığı 79 uçaklık F-14 kuvvetinden günümüzde 15-20 civarı uçak kalmıştır ve bu uçaklar etkin radarları sayesinde birer mini AWACS olarak kullanılmaktadır.

Gerek Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle artık filolarına uzun menzillerden Rus hava gücü tehdidinin azalması, gerekse uçağın sahip olduğu teknolojinin modern muharebe sahasının ihtiyaçlarına artık cevap verememesi üzerine ABD Donanması ve Savunma Bakanlığı uçakların tamamını incelemis ve omurgalarında yoğun çatlaklara rastlamıştır. Uçağın yüksek bakım ve işletim maliyetlerini de göz önünde bulundurarak, üretici firmanın Super Tomcat 21 ve Attack Super Tomcat 21 seviyesinde iyileştirme önerisini geri çevirmiş ve F-14 Tomcat'leri yeni nesil F/A-18E/F Super Hornet uçaklarıyla değiştirme kararı almıştır. Top Gun filmiyle ölümsüzleşen F-14 Tomcat av-önleme uçakları son operasyonel uçuşunu 8 Şubat 2006'da USS Theodore Roosevelt (CVN-71) uçak gemisinden kalkarak Irak'ta bombardıman görevi yaparak tamamlamıştır. Son uçuşunu 21 Eylül 2006'da Oceana Deniz Hava İstasyonu'nda gerçekleştirmiş ve ABD Donanmasından 22 Eylül 2006'da resmen emekli edilmiştir. F-14 Tomcat'ler emekli edildikten sonra Feribot ile Long Island daki Davis-Monthan Hava Üssüne götürülmüştür. 4 Ekim 2006'da bir F-14 Tomcat Long Island'a uçmuştur. Bununla birlikte F-14 Tomcat uçuşunu tamamen tamamlamıştır. 2007'de Amerika Birleşik Devletleri Donanması İran'a yedek parça gitmemesi için emekli edilen F-14 Tomcat'leri parçalama kararı almıştır. 2009 yılında çöl deposunda sadece 11 tane F-14 Tomcat kalmıştır.

Versiyonları

değiştir

F-14A Tomcat

değiştir

F-14A, ABD Donanması için ilk iki koltuklu, çift motorlu, her türlü hava koşuluna uygun önleme avcı uçağı çeşidiydi. İlk olarak 21 Aralık 1970'te uçtu. İlk 12 F-14A, prototip versiyonlardı. Hizmet ömrünün sonlarında yapılan değişiklikler, silahlarına hassas vuruş mühimmatları ekledi. ABD Donanması 478 F-14A uçağı aldı ve 79 tanesi İran tarafından teslim alındı. Son 102 tane F-14A, geliştirilmiş Pratt & Whitney TF30-P-414A motorlarıyla teslim edildi. Ayrıca, 80 tane F- 14A, İran için üretildi, ancak ABD Donanmasına teslim edildi.

F-14B Tomcat

değiştir
 
GE F110 motorunun ayırt edici afterburner yapraklarının yakından görünümü

F-14, birçok büyük modernizenin ilkini Mart 1987'de F-14A Plus (veya F-14A+) ile aldı. F-14A+ ayrıca son teknoloji ürünü ALR-67 Radar Homing ve Warning (RHAW) sistemini de aldı. Aviyonik bileşenlerin çoğu ve AWG-9 radarı muhafaza edildi. F-14A+ daha sonra 1 Mayıs 1991'de F-14B olarak yeniden adlandırıldı. Toplam 38 yeni uçak üretildi ve 43 F-14A, B varyantlarına yükseltildi. 1990'ların sonlarında, 81 F-14B, gövde ömrünü uzatmak ve saldırı ve savunma aviyonik sistemlerini iyileştirmek için yükseltildi. Değiştirilen uçak F-14B (Yükseltme) olarak tanındı.

F-14D Super Tomcat

değiştir
 
Arka planda USS Theodore Roosevelt ile daire içine alınmış ROVER iletim antenine sahip modernize edilmiş bir F-14D(R) Tomcat

F-14'ün son çeşidi, ilk olarak 1991'de teslim edilen F-14D Super Tomcat idi. F-14B'de olduğu gibi, F-14D de F110-GE-400 motorlarla donatılmıştı. Ayrıca bir cam kokpit dahil olmak üzere daha yeni dijital aviyonik sistemleri içeriyordu ve AWG-9'u daha yeni AN/APG-71 radarıyla değiştirdi. Diğer sistemler arasında Havadan Kendini Koruma Karıştırıcı (ASPJ), Ortak Taktik Bilgi Dağıtım Sistemi (JTIDS), SJU-17(V) Donanma Hava Mürettebatı Ortak Fırlatma Koltukları (NACES) ve Kızılötesi arama ve izleme (IRST) yer almaktadır. Toplam 37 yeni uçak tamamlandı ve 18 F-14A modeli, yeniden inşa edilmek üzere F-14D(R) olarak adlandırılan D modellerine yükseltildi. 2005'ten başlayarak, bazı F-14D'ler ROVER III modernizasyonunu aldı.

Teknik özellikleri

değiştir

Kullanan Ülkeler

değiştir

  ABD

22 Eylül 2006'da Emekli Edildi.

  İran

  • İran Hava Kuvvetleri
    • 72. TFS: F-14A, 1976–1985
    • 73. TFS: F-14A, 1977–1985
    • 81. TFS: F-14A, 1977–günümüz
    • 82. TFS: F-14A, 1978–günümüz
    • 83. Tomcat Uçuş Okulu: F-14A, 1978–1979
    • 83. TFS: F-14A, eski adıyla 62. TFS[2]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "F-14A motor". 21 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2023. 
  2. ^ Taghvaee, Babak. Aviation News Monthly, UK: Key Publishing, March 2012.

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Grumman F-14 Tomcat ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Grumman_F-14_Tomcat&oldid=33759974" sayfasından alınmıştır