Hafız Esad
Hafız Esad veya Hafız Esed (Arapça: حافظ الأسد, 6 Ekim 1930; Kardaha, Lazkiye - 10 Haziran 2000, Şam), Suriyeli asker ve devlet görevlisidir. 1971'den 2000 yılına kadar Suriye devlet başkanı olarak görev yaptı.[1]
| Hafız Esad | |
|---|---|
| |
| Hafız Esad, 1987 | |
| Suriye Devlet Başkanı | |
| Görev süresi 12 Mart 1971 - 10 Haziran 2000 | |
| Başbakan | Abdül Rahman Kleifawi Mahmud el Eyyübi Muhammed Ali el Halebi Abdül Rauf el Kasım Mahmud Zuabi Muhammed Mustafa Mero |
| Yerine geldiği | Ahmed el Hatib |
| Yerine gelen | Beşşar Esad |
| Suriye Başbakanı | |
| Görev süresi 21 Kasım 1970 - 3 Nisan 1971 | |
| Başkan | Ahmed el Hatib |
| Yerine geldiği | Nureddin el-Attasi |
| Yerine gelen | Abdül Rahman Kleifawi |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 6 Ekim 1930 Kardaha, Lazkiye, Fransız Suriye Mandası |
| Ölüm | 10 Haziran 2000 (69 yaşında) Şam, Suriye |
| Partisi | Arap Baas Hareketi (1946–1947) Arap Sosyalist Baas Partisi (1947–1966) Şam merkezli Baas Partisi (1966–2000) |
| Evlilik(ler) | Enise Mahluf
(e. 1957; ö. 2000) |
| İlişkiler | Ali Süleyman Esad (babası) Naisa Esad (annesi) |
| Akraba(lar) | (kardeşleri) |
| Çocuk(lar) | Büşra (d. 1960) Basil (d. 1962 - ö. 1994) Beşşar (d. 1965) Mecd (d. 1966 - ö. 2009) Mahir (d. 1967) |
| Bitirdiği okul | Humus Askerî Akademisi |
| Dini | Nusayri İslam |
| İmzası | 
|
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Suriye
|
| Branşı | Suriye Hava Kuvvetleri Suriye Silahlı Kuvvetleri |
| Hizmet yılları | 1952-2000 |
| Rütbesi | General |
| Komutası | Suriye Hava Kuvvetleri Suriye Silahlı Kuvvetleri |
| Çatışma/savaşları | Altı Gün Savaşı Yıpratma Savaşı Kara Eylül Olayları Yom Kippur Savaşı |
Hayatı
değiştir1930 yılında Lazkiye'de Alevi Arap bir ailede dünyaya gelmiştir.[2]
Askeri kariyeri
değiştir1955 yılında Humus Askeri Akademisini pilot subay olarak bitirdi. 1958'de havacılık eğitimini geliştirmek için Sovyetler Birliği'ne gönderildi. Daha sonra bir hava filosunun komutanlığına getirildi. Suriye'nin 1961 yılında askeri bir darbe sonucunda Birleşik Arap Cumhuriyeti'nden çekilmesine karşı çıktığı için, Suriye Silahlı Kuvvetleri'nden ihraç edildi. Baas Partisi'nin askerî kanadında kilit bir görev üstlendi ve 1963 yılında gerçekleştirilen darbede önemli rol oynayarak binbaşı rütbesiyle Suriye Silahlı Kuvvetleri'ne geri döndü. 1965 yılında Hava Kuvvetleri Komutanlığı'na getirildi, ardından Şubat 1966'daki askeri darbeden sonra savunma bakanı oldu. 1969-1970 yılları arasında Baas Partisi'nin sivil ve askerî kanatları arasında baş gösteren iktidar mücadelesinde etkin biçimde yer aldı. Bu çatışmayı doruğa çıkaran Ürdün'deki iç savaşa müdahalenin ardından, 13 Kasım 1970 tarihinde kansız bir askerî darbeyle iktidarı ele geçirdi. Mart 1971'de yapılan halk oylamasıyla da devlet başkanı seçildi.
Siyasi hayatı
değiştirEsad'ın ülke yönetiminde başa geçtiği dönem Orta Doğu'nun en hareketli yılları idi.[3] Baas Partisi Genel Başkanlığını da üstlenen Esad, öteki Arap devletleriyle ilişkilerini geliştirerek Suriye'yi Arap dünyası içinde itildiği yalnızlıktan kurtarma yönünde adımlar attı.[4] İsrail karşıtı sıkı politikalarıyla bölgesel bir siyasi lider olarak öne çıktı.[5][6] Bununla birlikte Irak'taki Baas yönetimiyle çatışma politikasını sürdürdü. Ekim 1973'te İsrail'e savaş açan Mısır'ın yanında yer aldı ama savaştan sonra izlenecek politikalar konusunda Mısır yönetimiyle de görüş ayrılığına düştü.[7]
Sonraki yıllarda SSCB ile ilişkilerini geliştirdi.[8][9] 1980'de SSCB ile imzalanan yirmi yıllık dostluk ve iş birliği antlaşmasını, 1982'de SSCB'den silah ve teknik yardım almayı öngören bir başka antlaşma izledi.[10] 1984'te bu ülkeye yaptığı geziyle ikili ilişkileri daha da ileriye götürdü.[11]
Filistin Kurtuluş Örgütü'ne geniş destek verdi ancak FKÖ yönetimiyle ortaya çıkan anlaşmazlık üzerine, bu örgüt içinde Suriye'ye bağlı yeni örgütler oluşturmaya çalıştı. 1991'de FKÖ lideri Yaser Arafat'la ilişkilerini düzeltti.[12]
1976'da birçok Arap ülkesinin muhalefetine karşın, Lübnan'daki iç savaşı sona erdirmek amacıyla askerî müdahalede bulundu.[13] Altı yıl boyunca Lübnan'ın büyük bir bölümünü işgal altında tutan Suriye birlikleri, İsrail'in 1982'de Lübnan'a girmesi üzerine kuzey ve kuzeydoğudaki eski mevzilerine çekildi.
1979'daki ittifak girişiminin sonuçsuz kalmasından sonra Irak'la yeniden başlayan çekişme,[14] 1982'de Suriye-Irak sınırının ve Suriye'den geçen Irak'a ait petrol boru hattının kapatılmasına yol açtı. Bunun üzerine Esad yönetimi, İran-Irak Savaşı'nda Irak'a karşı İran'ı destekledi.[15][16]
1980 yılının sonlarına doğru Esad artık İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri'ne karşı sert tutumundan vazgeçerek daha ılımlı politikalar üretmeye başladı ve daha çok ülke içindeki tehditlere yöneldi.
Karşısına ilk olarak Mısır merkezli köktendinci örgüt Müslüman Kardeşler'in Suriye yapılanmasının muhalefeti çıktı. Bu örgüte karşı başlattığı sindirme harekâtı ülke içinde pek çok kişinin ölümüyle sonuçlandı. Bu harekâtı ise dünya Şubat 1982'de örgütün Suriye'deki kalesi olan Hama kentine büyük hasar verdiği ve on binlerce kişinin öldüğü olayla duydu.[17][18]
Esad, 1984 yılında iktidarı için bu kez de kardeşi ile mücadele etmek zorunda kaldı ve kardeşinin yaptığı darbe girişimi başarısız oldu. Tüm bu olaylarda insan hakları örgütleri Esad'ı şiddet kullanmakla ve baskı yapmakla suçladı.[19]
1991'deki Körfez Savaşı sırasında Irak'a karşı uluslararası koalisyon güçlerini desteklemesi onu Orta Doğu'daki en güçlü Arap lider durumuna getirdi.
Hiçbir zaman siyasi olarak tanımadığı ve Siyonist varlık olarak nitelendirdiği İsrail ile uzlaşmaya dayalı barış girişimlerine karşı takındığı katı tutumu, 1980'lerin ortalarında bir ölçüde yumuşatarak Batılı ülkelerle diyalog kurmaya önem verdi.
1990'larda Sovyet desteği kesildikten sonra ABD'nin de baskısıyla Golan Tepeleri'ni geri almak için İsrail ile yapılan görüşmeler sonuçsuz kaldı.
Suriye yönetimi Türkiye ile yaşadığı su sorunu ile alakalı olarak PKK'ya verdiği destekten dolayı özellikle 1990'lı yılların sonlarında bu ülkeyle ilişkiler gittikçe gerginleşti.[20]
Hafız Esad 29 yıl boyunca iktidarda kaldı. Esad yönetimi, son yıllarında dış dünyaya daha çok açılarak ülkedeki özel girişimi de desteklemeye başlamıştı. Parti ve devlet yönetimindeki kişisel denetimini sürdüren Esad, 1978, 1985, 1991 ve 1999'da dört kez daha devlet başkanlığına seçildi. 2000 yılının haziran ayında geçirdiği bir kalp krizi sonucunda öldü.
Ölümünden sonra yerine, oğlu Beşşar geçti. 11 Aralık 2024 tarihinde Heyet Tahrir el Şam (HTŞ) öncülüğünde oğlu Beşşar Esad yönetimini deviren muhalif gruplar, Suriye'nin Lazkiye kentinde Hafız Esad'ın mezarını yaktı.[21]
Kaynakça
değiştir- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2016.
- ^ "Factbox: Who are the Alawites?". Reuters. 2011. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2024.
- ^ Imady, Omar (2021). Historical dictionary of Syria (4. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538122853.
- ^ Tenney, Sarah (2020). Historical dictionary of Arab and Islamic organizations (2. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538122471.
- ^ Reich, Bernard (2016). Historical dictionary of Israel (3. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1442271845.
- ^ Anthony H. Cordesman & Jennifer Moravitz, The Israeli-Palestinian War: Escalating to Nowhere, Greenwood Publishing, s. 237
- ^ Goldschmidt, Arthur (2013). Historical dictionary of Egypt (4. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0810861893.
- ^ Smith, S. A. (2017). The Oxford handbook of the history of communism. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198779414.
- ^ Lovell, Stephen (2009). The Soviet Union: a very short introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0199238484.
- ^ Saul, Norman E. (2015). Historical dictionary of Russian and Soviet foreign policy. Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0810868069.
- ^ Smith, Joseph (2017). Historical dictionary of the Cold War (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1442281851.
- ^ Pappé, Ilan (2022). Historical dictionary of Palestine (2. bas.). Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538119853.
- ^ Najem, Tom (2021). Historical dictionary of Lebanon (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538120439.
- ^ Dougherty, Beth (2013). Historical dictionary of Iraq (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0810868458.
- ^ Lorentz, John H. (2007). Historical dictionary of Iran (2. bas.). Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 978-0810853300.
- ^ Daryaee, Touraj (2014). Oxford handbook of Iranian history. New York, NY: Oxford University Press. ISBN 978-0199390427.
- ^ "globalsecurity.org". 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2015.
- ^ New York Times gazetesinin haberi 24 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Fomerand, Jacques (2021). Historical dictionary of human rights (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538123058.
- ^ Gunter, Michael M. (2018). Historical dictionary of the Kurds (3. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538110492.
- ^ "Hafız Esad'ın mezarı, Suriye'de iktidarı ele geçiren gruplar tarafından ateşe verildi". birgun.net. 11 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2024.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Ahmed el Hatib |
.svg){kind=small} Suriye Devlet Başkanı 1971-2000 |
Sonra gelen: Beşşar Esad |
| Önce gelen: Nureddin el-Attasi |
.svg){kind=small} Suriye Başbakanı 1970-1971 |
Sonra gelen: Abdül Rahman Kleifawi |