Hain Ahmed Paşa İsyanı
Hain Ahmed Paşa İsyanı, 1523-1524 yıllarında Osmanlı İmparatorluğu'nun Mısır Beylerbeyi Vezir Ahmed Paşa tarafından Osmanlı idaresine karşı başlattığı ayaklanma.
Ayaklanmanın başlangıcı
değiştirVezir Ahmed Paşa; Kanuni Sultan Süleyman tarafından Osmanlı sarayındaki terfi teamüllerine aykırı bir şekilde Has Odabaşı olan Pargalı İbrahim Paşa'nın sadrazamlığa getirilmesiyle büyük bir düşkırıklığına uğradı ve Mısır valiliğine tayinini istedi (19 Ağustos 1523).[1]
Ahmed Paşa, isteği kabul olunup Mısır'a gittiğinde henüz altı yıllık Osmanlı yönetimi tam anlamıyla yerleşmemişti. Nitekim, Yavuz Sultan Selim zamanında Mısır Beylerbeyliği görevine getirilen Hayır Bey’in ölümünden (1522) sonra Mısır büyük bir karışıklık içindeydi (Nitekim Kanuni Sultan Süleyman'ın Rodos Seferi sırasında atadığı [eniştesi] Mustafa Paşa Arap Şeyhi Hasan Merrî'nin isyanını bastırdıysa da, Mısır'da denetim tam anlamıyla sağlanamamıştı).[2]
1523 sonbaharında Beylerbeyliğine getirilmiş olan Ahmed Paşa önce bedevî reislerin aralarını bularak ileriye dönük amaçlarını gerçekleştirmek amacıyla çevresini güçlendirdi. Sadrazam Pargalı İbrahim Paşa ise Ahmed Paşa'nın ihanet hazırlıkları içinde olduğunu sezerek/haber alarak Kanuni Sultan Süleyman'ı etkilemek suretiyle, Kara Musa Paşa'nın Mısır Beylerbeyi olmasını sağladı.[1]
Ayaklanma ve bastırılması
değiştirAhmed Paşa, yerine atanan Kara Musa Paşa'nın aynı zamanda kendisini öldürmekle de görevlendirildiğini öğrendi ve 10 Aralık 1523'te isyan etti.[3] 1524 Ocak'ında "El-Melikü’l-mansûr Sultan Ahmed" unvanını aldı ve bağımsızlığını ilan etti. Kara Musa Paşa'yı öldürttü.
Memlûkleri saflarına katan Ahmed Paşa, Kahire kalesinde bulunan yeniçerilerin sadâkatını bozamadı. Bunun üzerine ordugâhını Anbâbe'de kurdu ve kaleyi kuşattı. Yeniçeriler çok etkili bir hücumla asilerden yaklaşık 4.000'ini öldürdü. Buna mukabil, Ahmed Paşa, Memlûk emirlerinden Celâleddîn'den kale içine giden ve iki yüzyıldan beri unutulmuş eski bir su yolu bulunduğunu öğrendi. Memlûklerini burada kaleye sokan Ahmed Paşa tüm yeniçerileri katliama maruz bıraktı ve "Sultan" unvanını ilan etti. Adına hutbe okuttu ve sikke bastırdı.[4]
Kanuni Sultan Süleyman Mısır meselesini kökünden halletmek amacıyla Ayas Mehmed Paşa komutasında 3.000 yeniçeriden oluşan bir birliği Mısır'a gönderdi. Ayrıca Ahmed Paşa’nın birlikleri de ona karşı gizlice ayaklanmaya kışkırtıldı.
Esasen Ahmed Paşa, Osmanlı padişahları gibi üç vezir tayin ederek Mısır'ın yönetimini bunlar arasında bölüştürmüştü. Kışkırtmalar sonucunda Ahmed Paşa'ya cephe alan ise bu üç vezirden Kadızâde Mehmed Bey oldu. Mehmed Bey, Kahire evlerinde birkaç yüz asker sakladıktan sonra, Ahmed Paşa'dan kaleden inip şehirde hamama gideceği bir zamanı bekledi. Ahmed Paşa hamam girdiğinde baskına uğradı. Ahmed Paşa kaçarak kaleye sığınmayı başardıysa da, padişaha sadık Arap askerleri surları aşarak Kahire kalesini ele geçirdiler.
Ahmed Paşa ise bu karışıklıkta 20 adamıyla kaleden de kaçarak Şarkıyye nahiyesinde Benî Bekr aşiretine sığındı. Kadızâde Mehmed Bey ise Çerkes Canım Hamravî komutasındaki 3.000 atlıyı takibe yolladı. Bu birliğin Ahmed Paşa'yı yakalayamaması üzerine de, kendisi bizzat 3.000 askerin başında yürüdü. Arab şeyhi Haris, Ahmed Paşa'yı zincir içinde Mehmed Bey'e teslim etti. Ahmed Paşa'nın başı kesilerek İstanbul'a gönderildi.[5]
Ayas Mehmed Paşa 3.000 yeniçeriyle geri dönerken, Mısır Beylerbeyliğine Güzelce Kasım Paşa atandı.
Ayaklanma sonrası
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b İslam Ansiklopedisi, "Ahmed Paşa, Hain" maddesi, Türk Diyanet Vakfı, İstanbul (1989), c.2, s.113
- ^ "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.5, s.44
- ^ "Anatomy of a Rebellion in Sixteenth-Century Egypt: A Case Study of Ahmed Pasha’s Governorship, Revolt, Sultanate, and Critique of the Ottoman Imperial Enterprise", Side Emre, Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, XLVI, (2015), s.91
- ^ "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.5, s.45
- ^ "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.5, s.46