Halil Demircioğlu

Halil Demircioğlu (d. 1905, Kalkandelen, Manastır - ö. 23 Şubat 1972, Ankara), Türk akademisyen, Eskiçağ Tarihi Profesörü, eğitimci, tarih yazarı, çevirmen.

Halil Demircioğlu
Doğum	1905 Kalkandelen, Manastır
Ölüm	23 Şubat 1972 (67 yaşında) Ankara, Türkiye
Milliyet	Türk
Eğitim	Berlin Friedrich-Wilhelm Üniversitesi (Günümüzde Berlin Humboldt Üniversitesi) - diploma ve doktora
Meslek	DTCF Eski Çağlar Tarihi profesörü

Hayatı

1905 yılında Kalkandelen, Manastır'da doğdu. Babası Şaban Bey aslen Bolu'lu olup Osmanlı ordusunda subay olarak Manastır'da görev yapmaktaydı. İsmi Halil İbrahim Şaban olup 1934'te Soyadı Kanunu'nundan sonra Demircioğlu soyadını almıştır. Ailesi daha sonra İstanbul'a yerleşmiştir.

İstanbul'da ilköğretim eğitimine devam ettiği sırada babasını Çanakkale Savaşı'nda kaybetmiştir. Babasının kaybıyla birlikte başlayan geçim sıkıntıları ve sağlık sorunları nedeniyle İstanbul Erkek Lisesi'de okurken eğitimine ara vermek zorunda kalmıştır. 1924 yılında Manisa'da Devlet Demir Yolları'nda telgraf memuru olarak çalışmıştır. Sonra İstanbul'a dönerek tekrar lise öğrenimine devam etmiştir. Bu arada bir taraftan turist rehberliği yaparak ve diğer taraftan Milliyet Gazetesi'nde foto muhabiri olarak görev yaparak da geçimini temin etmeye çalışmıştır. Yalova'da Atatürk'ün eli fincanlı resmini çeken gazete foto muhabiridir.

Demircioğlu, bütün bu güç koşullar altında 1929-1930 ders yılında İstanbul Erkek Lisesi'ni başarıyla bitirmiş ve aynı yıl İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne devam etmeye başlamıştır. Burada iken 1930'da Milli Eğitim Bakanlığı'nın devlet bursu ile Almanya'ya üniversite eğitimi imtihanını kazanmıştır. Aralık 1930'de tarih öğrenimi için Almanya'ya gönderilmiş ve yüksek eğitimine Almanya'da devam etmiştir.

Almanya'da önce "Naunburg an der Saale"'da bulunan "Schulpforte Hümanistık Gymnasıum"un da çok iyi derecede Almanca öğrenmiştir. 1932 ders yılı başında Berlin Friedrich - Wilhelm Üniversitesi'ne kaydını yaptırmıştır. Asıl bilim dalı olarak "Eskiçağ Tarihi" ve yardımcı bilim dalları olarak "Arkeoloji" ve "Hititoloji" dallarını seçmiştir. Bu üniversitede ders veren o zamanın ünlü hocaları Eskiçağ Tarihi profesörü ve son evrensel Eskiçağ Tarihçisi Eduard Meyer'in son ardaşı Wilhelm Weber, Arkeoloji profesörü ve aynı zamanda Prof. Dr. Ekrem Akurgal'ın da hocası Gerhard Rodenwaldt ve ünlü Hititolog ve Prof. Dr. Sedat Alp'ın hocası Hans Ehelolf'in derslerini takip etmiş ve bunlar yanında aynı üniversitede hocalık yapan Forrer, Härtung, Spranger, Stier, Ünverzagt gibi birçok isim yapmış bilim adamından tarih, arkeoloji, filoloji, numizmatik, felsefe v.b. dersleri almıştır.

Latince öğrenip 1932'de ve Eski Grekçe öğrenip 1933'te girdiği sınavlarda yüksek pekiyi dereceli neticeler almıştır. Antik Yunanistan Helen tarihi ve Antik Roma Tarihi yanı sıra evrensel bir Eskıçağ Tarihçisi için gerekli tüm formasyonlarını başarıyla tamamlamış; Eskıçağ Tarihi'nin yardımcı bilimleri olarak değerlendirdiği arkeoloji, filoloji, numizmatik vb. dersleri almanın yanı sıra bu alanların pratiğini de geliştirmek için çalışmalar yapmıştır. 1933 yılında Berlin'de doktora öğrencisi olan Ekrem Akurgal ile birlikte o zamanlar Prof. Dr. Ünverzagt'in yönettiği ve bir "Doğu Got" yerleşim yeri olan "Zantoch an der Warthe" kazılarına katılmıştır. 1935'te Afet İnan aracılığı ile Atatürk tarafından görüşmek üzere Türkiye'ye çağrılan dış ülkelerde devlet bursu ile okuyan öğrenci temsilcileri arasında bulunmuştur. O yaz diğer yurt dışında devlet bursuyla tarih okuyan diğer öğrenciler ile birlikte Batı Anadolu'da Troya, Pergamon, Efesos, Priene, Milet, Didim ve Germencik yakınındaki "Magnesia ad Maeandrum (Menderes Magnesiası)" antik şehirlerini kapsayan bir tetkik gezisi yapmış ve sonra da Alman arkeolog Prof. Kurt Bittel'in idaresinde yapılan Boğazköy (Hattuşaş) kazılarına katılmıştır.

1939 yılında Berlin'e dönen Demircioğlu doktora tezi hazırlamak için bir Avrupa seyahatine çıkmış; İtalya, Fransa ve İngiltere'yi ziyaret ederek bu ülkelerde bulunan eskiçağ tarihçi (örneğin "Louis-Joseph Delaporte"; Bedřich Hrozný gibi) bilim adamlarıyla görüşme ve fikir alışverişi yapmıştır.

1939 yılında "Der Gott auf dem Stier, Geschichte eines religiosen Bildtypus" adlı bir doktora tezini Berlin Üniversitesi'ne sunmuş ve felsefe doktoru unvanı almıştır. 1941 yılında Demircioğlu Türkiye dönmüş ve 1936'da kurulmuş bulunan Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'ne Doçent Namzeti olarak atanmıştır. Fakat II. Dünya Savaşı döneminde askere alınmış ve levazım yedek subayı olarak 1941'de kadar askerlik görevi yapmıştır. 1941'de terhis olduktan sonra yine DTCF'de "Doçent Namzeti" görevine dönmüştür. 1945'te Doçent, 1950'de Profesör olan Demircioğlu 1956 yılında DTCF Eski Çağlar Tarihi Kürsü Profesörü olmuştur.

1945'te Türk Tarih Kurumu üyeliğine seçilmiş ayrıca Türk Dil Kurumu, Alman Arkeoloji Enstitüsü ve Alman Şarkiyat Cemiyeti üyeliklerine davet edilmiştir. Fulbright Bursu ile misafir olarak gittiği ABD'de Princeton Üniversitesi'nde (1952-1953) konuk profesör sıfatıyla ders vermiştir.

DTCF'ne ek olarak Hasanoğlan Köy Enstitüsü, Gazi Eğitim Enstitüsü, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Trabzon'da Karadeniz Teknik Üniversitesi'nde tarih ve devrim tarihi dersleri konferansları vermiştir. İstanbul Üniversitesi'nde de bir müddet konferanscı tarihçi olarak da ders vermiştir.

Türk Tarih Kurumu genel sekreterliği, DTCF yönetim kurulu üyeliği ve dekan vekilliği de yapmıştır. Ankara Üniversitesi'ndeki görevi yanında, ayrıca Başbakanlık Arşiv Müdürü (1956-1957), Basın Yayın ve Turizm Genel Müdürü (1958-1959) olarak da çalışmıştır.

Profesörlük görevini 23 Şubat 1972'de Ankara'da ölümüne kadar sürdürmüştür.

Demircioğlu aynı zamanda Türk Hümanizmasının oluşması için muazzam çaba göstermiş Eskıçağ Tarihi'nin ve bu bilimin gerekli formasyonun nasıl oluşturulacağı konusunda genç bilim insanlarına ışık tutmuştur. Demircioğlu'nun öğrencileri arasında Eskıçağ Tarihi alanında birer duayen olan Prof. Dr. Ahmet Ünal, Prof. Dr. Bülent İplikçioğlu ve Prof. Dr. Ömer Çapar bulunmaktadır.

Eserleri

1. Der Gott auf dem Stier. Geschichte eines religiösen Bild typus. Neue Deutsche Forschungen Band 241, Berlin 1939.
2. "Greklerin Devlet Teläkkileri", S(iyasi) İ(limler) M(ecmuası) C.XI no.129 (1941) s.363-369
3. "Anadolu'da ve Avrupa'da Yeni Bulunan Boğa Üstündeki "Allah" (Iuppiter Dolichenus) Vesikaları Üzerine Bir Araştırma", Ankara 1942 [Basılmamıştır]
4. "Hellenik Devlet - Hellenistik Devlet I ", SİM C.XII no.138 (1942) s.204-210
5. "Hellenik Devlet - Hellenistik Devlet II". SİM XII/139 (1942) s.254-262
6. "Eski Yunan'da Polis'in İçtimai Bünyesinde İnkişaf", SİM C.XII no.142 (1943) s.399-402
7. "Eski Yunan'da Polis'in İçtimai Bünyesinde Krizler", SİM C.XII no.143 (1943) s.472-475
8. "Anadolu'nun Eski Taş-Devri Kültürleri", AÜDTCFD C.V (1943) s.179-184 [Max Pfannenstiel, Die altsteinzeitlichen Kulturen Anotoliens'in tanıtma yazısı]
9. "İlk Çağ'da Devletçilik I", SİM, C.XIII no.155 (1944) s.655-658
10. "İlk Çağ'da Devletçilik II ", SİM C.XIII no.156 (1944) s.701-704
11. "Anadolu'da Siyasi Mekan Vahdeti Kuruluşunda Hatay'a Verilen Önem", Ankara Üniversitesi Haftası, Hatay, Ankara(1945) 52-67
12. "Hellas'ta Demokrasiye Gidiş Yolları", SİM C.XV no.178 (1946) s.526-532
13. "Türkiye'de Humanizma", Aankara Üniversitesi Haftası Gaziantep-Urfa Ankara(1947) s.141-152
14. "İlk Demokrasi Nasıl Doğdu ", SİM C.XVIII no.209 (1948) s.204-207
15. "Demokrasi'nin Doğuşunda Ferdler", SİM C.XVIII no.210 (1948) s.251-254
16. "Demokrasi'nin Doğuşunda Partiler ve Parti Kavgaları", SİM C. XVIII no.211 (1948) s.280-284
17. "Demokrasi'nin Doğuşunda Uzlaştırıcılar ve Tiranlar", SIM C.XVIII no.213 (1948) s.386-389.
18. "Antropoloji ve Tarih", AÜDTCFD C.VI no.1-2 (1948) 50-67
19. Thukydides, Peloponnesos'lularla Atinalılar'ın Savaşı, 3 Cilt Ankara 1950 v.d. [Eski Grekçe aslından tercüme].
20. "Ölümünün Ellinci Yıldönümü Münasebetiyle Theodor Mommsen", Belleten C.XVII no.68 (1953) s.537-555
21. Roma Tarihi I. Cilt-Cumhuriyet I. Kısım-Menşelerden Akdeniz Havzasında Hakimiyet Kurulmasına Kadar, Ankara 1953 (Yeni basim:2011) ISBN 9789751604569
22. "Atatürk'ten Bu Yana Türkiye'de Tarih Araştırmalarının İnkişafi ve Şark-Garp Anlayış ve Yakınlaşması Zaviyesinden Anlam ve Önemi", "Kıbrıs'ın Tarih Boyunca Anadolu ile İlgisi ", Lefkoşa (1962) s.24-27
23. "Linear-b Yazısının Çözülmesi ve Tarih (Bir Yildönümü Vesilesiyle)" AÜDTCF Tarih Araştırmaları Dergisi C.I, (1963) s.219-234
24. "Roma, Bizans ve Justinianus (Yeni Bir Kitap Vesilesiyle)", Belleten C.XXVII no.106 (1963) s.153-174
25. "The Cambridge Ancient History'nin Yeni Baskıları", Belleten C.XXX/118 (1966) s.291-299
26. "Roma Devleti'nin Eyalet (Provincia) Sistemi Hakkında Sistemin Esasi ve Özellikleri", AÜDTCF Tarih Araştırmaları Dergisi C.V, no.8-9 (1967) s.443-459
27. "Tarih Biz ve Atatürk", Belleten C.XXXV no.139 (1971) s.453-455

Dış bağlantılar

• Ünal, Ahmet (1976), "Ölümünün 4. Yildönümü Dolayisiyle Prof. Dr. Halil Demircioğlu", Belleten (Ocak) C.XL Sayı.157, s.117, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi (Erişim: 21.11.2012)23 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Yücel, Mehmet (2009), Halil Demircioğlu biyografisi (Erişim: 21.11.2012)