Havari

Havârî (Yunanca: Απόστολος, Apostolos - Elçi), İsa'nın öğüt ve inançlarını yayma işiyle görevlendirdiği mürit ve öğrencilerinden her biri. Havari sözcüğü ile çoğunlukla "İsa'nın 12 Havarisi" kastedilmekle birlikte, kavram İsa'nın Hristiyanlığı yaymaya çalışan bazı diğer öğrencileri için de kullanılır.

Etimoloji

Türkçeye Arapçadan geçen havari (Arapça: حَوْرٌ ḥawārī) sözcüğü, Arapçaya da Kilise Habeşçesinden geçmiş olup aslen "yolcu, elçi, haberci" anlamlarına gelir. Arapça "hwr" ve öncesinde İbranice ve Aramice kökenli "xwr" (beyaz olma) kavramıyla alakası yoktur. Sözcüğün bazı Batılı dillerdeki karşılıkları da Yunanca "apostolos" (elçi) kavramından gelir.

İsa'nın On İki Havarisi

• Petrus (Simun) (Yunanca: Πέτρος, Petros): Orijinal metinlerdeki adı "Simon" veya "Simeon"dur. Havari Andreas'ın kardeşi, Celileli bir balıkçıdır. Kilisesini üzerine inşa edeceği kayaya ithafen "Petrus" adı İsa tarafından verilmiştir. İsa tarafından kendisine diğer havarilerin önderliği mevkii layık görülmüştür (Matta 16:18, Yuhanna 21:15-16). Roma'da öldürülmüştür. Roma Katolik Kilisesi'nin ilk piskoposu kabul edilir. 29 Haziran Aziz Petrus Günü'dür.

İsa, Romalılar ve kendisinin Mesih olduğuna inanmayan Yahudiler tarafından çarmıha gerilmek üzere yakalandığında Petrus onun bir havarisi olduğunu üç defa inkâr etmiştir. İnkâr edeceği İsa tarafından Son Yemek'te kendisine bildirilmiştir ancak Petrus buna inanmamıştır. Dört incil'de de bu olay aynı şekilde anlatılır.

• Andreas (Yunanca: Ανδρέας, Andreas): Simun'un kardeşi, Celileli balıkçı. X şeklindeki çarmıhta ölmüştür. İskoçya ve Rusya'nın baş azizidir. 30 Kasım Aziz Andreas Günü'dür.
• Büyük Yakup (Yunanca: Ιάκωβος, Yakovos): Zebedi'nin oğlu, Yuhanna'nın kardeşi. Herod Agrippa tarafından öldürülmüştür. 25 Temmuz Aziz Yakup Günü olarak kutlanır.
• Yuhanna (Yunanca: Ιωάννης, Yoannis): Zebedi'nin oğlu Büyük Yakup'un kardeşi. Yeni Ahit'in dördüncü İncili olan Yuhanna İncili'ni yazdığı kabul edilir. 27 Aralık Aziz Yuhanna Günü'dür.
• Filipus (Yunanca: Φίλιππος, Filipos): 1 Mayıs, Aziz Filipus Günü'dür. Sezar'a karşı gelmesinden dolayı, Bugün Türkiye'de bulunan Hierrapolis (Pamukkale) kentinde Roma askerlerince öldürülmüştür. Naaşı Pamukkale'de bulunmaktadır.
• Bartalmay (Yunanca: Βαρθολομαίος, Vartolomeos): Ermenistan'da canlı canlı derisinin yüzüldüğü söylenir. Bu nedenle dericilerin azizidir. 24 Ağustos Aziz Bartalmay Günü'dür.
• Tomas (Yunanca: Θωμάς, Tomas): "Şüpheci Tomas" veya "İkiz" olarak da bilinir. İsa'nın yaralarına dokunana kadar dirildiğine inanmayacağını söylemiştir. 21 Aralık Aziz Tomas Günü'dür.
• Matta (Yunanca: Ματθαίος, Matheos): Vergi memurudur. Geleneksel olarak Yeni Ahit'in birinci İncili olan Matta İncili'nin yazarı kabul edilir. 21 Eylül, Aziz Matta Günü'dür.
• Küçük Yakup (Yunanca: Ιάκωβος ο Μικρός, Yakovos o Mikros): Alfay'ın oğlu. Doğu kilisesinde 10 Ekim, Batı Kilisesi'nde 1 Mayıs Aziz Yakup Günü'dür.
• Yahuda (Taday) (Yunanca: Ιούδας, Yudas): Yakup'un kardeşidir. Pers topraklarında Simon ile birlikte öldürülmüştür. 28 Ekim Simun'la birlikte Azizler Günü olarak kutlanır.
• Simun (Yurtsever): (Yunanca: Σίμων ο Κανανίτης, Simon o Kananitis), Pers topraklarında Yahuda (Taday) ile birlikte öldürülmüştür. 28 Ekim Taday'la birlikte Azizler Günü olarak kutlanır.
• Yahuda (Yunanca: Ιούδας Ισκαριώτης, Yudas İskariotis): Hristiyanlarca 30 gümüş dinar için İsa'ya ihanet ederek yakalattığına inanılır. Vicdan azabından intihar etmiştir. 2006 yılında National Geographic Society tarafından yaklaşık 1800 yıl önce yazılmış "Yahuda'nın Müjdesi"ne ulaşılmıştır. Yahuda'nın Müjdesi, İskariot (Katil) olarak adlandırılmış Yahuda'nın İsa'yı Romalılara ve Yahudilere ispiyonlamasının arkasında başka güdüler olabileceği ve suçsuz olabileceği tartışmalarını gündeme getirmiştir.
• Mattiya: (Yunanca: Ματθίας, Mathias), 13. havari. Yahuda'nın yerine seçilmiştir. Doğu kilisesinde 9 Ağustos, Batı Kilisesinde 14 Mayıs Aziz Mattiya Günü'dür.

İslam'da Havariler

Havarilerden Kur'an'da Âl-i İmrân, Mâide ve Saff Surelerinde bahsedilmektedir.

Kur'an'da bahsi geçen ayetler

• İsa onların inkarlarını sezince, “Allah yolunda yardımcılarım kim?” dedi. Havariler, “Biziz Allah yolunun yardımcıları. Allah’a iman ettik. Şahit ol, biz Müslümanlarız” dediler. (3, 52)
• Hani bir de, “Bana ve Peygamberime iman edin” diye havarilere ilham etmiştim. Onlar da “İman ettik. Bizim Müslüman olduğumuza sen de şahit ol” demişlerdi. (5, 111)
• Hani havariler de, “Ey Meryem oğlu İsa! Rabbin bize gökten bir sofra indirebilir mi?” demişlerdi. İsa da, “Eğer mü’minler iseniz Allah’a karşı gelmekten sakının” demişti. (5, 112)
• Ey iman edenler! Allah'ın yardımcıları olun. Nasıl ki Meryem oğlu İsa da havarilere, “Allah’a giden yolda benim yardımcılarım kimdir?” demişti. Havariler de, “Biz Allah’ın yardımcılarıyız” demişlerdi. Bunun üzerine İsrailoğullarından bir kesim inanmış, bir kesim de inkâr etmişti. Nihayet biz inananları, düşmanlarına karşı destekledik. Böylece üstün geldiler. (61, 14)

Dış bağlantılar

• Tam Metin Türkçe Çeviri Yehuda'nın Müjdesi

Kaynakça ve notlar

• TDK Güncel Türkçe Sözlük, havarî
• Oxford Ansiklopedik İngilizce Sözlük