Helena Bonham Carter
Helena Bonham Carter CBE (d. 26 Mayıs 1966, Londra), İngiliz oyuncu. Oyuncu olarak ilk çıkışını K. M. Peyton'ın A Pattern of Roses adlı eserinin televizyon uyarlamasında, sinema kariyerindeki çıkışını ise Lady Jane filminde başrolde yer alarak gerçekleştirdi. Manzaralı Oda, Dövüş Kulübü, Zoraki Kral ve Harry Potter serisinde canlandırdığı Bellatrix Lestrange gibi çeşitli rollerde oynadı. Yönetmen Tim Burton'la sık sık işbirliği içinde bulundu ve onunla birlikte Maymunlar Gezegeni, Büyük Balık, Ölü Gelin, Charlie'nin Çikolata Fabrikası, Sweeney Todd: Fleet Sokağının Şeytan Berberi, Alis Harikalar Diyarında ve Karanlık Gölgeler gibi filmlerde çalıştı. 2012'de Büyük Umutlar'da Bayan Havisham rolünü üstlendi, Sefiller'de Madame Thénardier ve Sindirella'da (2015) Peri Anne karakterlerini canlandırdı.
Helena Bonham Carter | |
---|---|
Doğum | 26 Mayıs 1966 Islington, Londra, İngiltere[1] |
İkamet | Hampstead, Londra |
Meslek | Oyuncu |
Etkin yıllar | 1983-günümüz |
Partner(ler) | Kenneth Branagh (1994-99) Tim Burton (2001-2014) |
Çocuk(lar) | 2 |
Ebeveyn(ler) | Raymond Bonham Carter (baba) Elena Propper de Callejón (anne) |
Güvercinin Kanatları'ndaki Kate Croy ve Zoraki Kral'daki Anne Kraliçe rolleriyle iki kez Akademi Ödülü'ne aday gösterilmiş Bonham Carter; dört İngiliz Akademisi Televizyon Ödülü adaylığı, beş Primetime Emmy Ödülü adaylığı ve dokuz Altın Küre Ödülü adaylığının yanı sıra bir İngiliz Akademisi Film Ödülü, bir Uluslararası Emmy Ödülü ve üç Ekran Oyuncuları Derneği Ödülü elde etti. 2012 yılında oyunculuk dalında hizmet verenler yeni yıl onur listesinde Britanya İmparatorluk Nişanı Komutan rütbesi (CBE) kazandı[2][3] ve 22 Şubat 2012'de Buckingham Sarayı'nda Kraliçe II. Elizabeth'ten ödülü aldı.[4]
Şubat 2014'te Britanya Başbakanı David Cameron, Bonham Carter'ın Britanya'nın yeni ulusal Holokost Komisyonu'na atandığını duyurdu.[5]
İlk yılları
değiştirBonham Carter; 26 Mayıs 1966'da, Islington, Londra'da doğdu. Annesi Elena (evlilik öncesi soyadı Propper de Callejón) psikoterapistti ve Yahudi ağırlıklı bir geçmişi vardı. Kendi ebeveynleri (Eduardo Propper de Callejón) ve Baroness Hélène Fould-Springer ise diplomattı.[6][7] Babası Raymond Bonham Carter İngiliz bir siyasetçi aileden, Bonham Carter ailesinden gelmekte ve 1960'larda Washington, DC'de Uluslararası Para Fonu'nda Bank of England'ın temsilci Britanyalı müdürü olarak görev yapmış bir ticari bankacıydı.[6][8][9] Babaannesi, I. Dünya Savaşı'nın ilk yarısında Birleşik Krallık başbakanı olan H. H. Asquith'in kızı siyasetçi Violet, Lady Asquith'di.
Bonham Carter; Edward ve Thomas adlarındaki iki erkek çocuğu olan bir ailenin en son çocuğuydu. South Hampstead Lisesi'nde okudu ve A-seviyelerini (Birleşik Krallık ve İngiliz Milletler Topluluğu ülkelerinde verilen bir çeşit lise mezuniyet derecesi) Westminster School'da tamamladı. Bonham Carter'ın King's College, Cambridge'e kabulü akademik performans kaygılarından değil, görevliler oyunculuk kariyeri çalışmalarında okulu aksatacağından endişelendikleri için reddedildi.[10]
Bonham Carter beş yaşındayken annesi ciddi bir sinir krizi geçirdi ve bu olaydan sonra toparlanması üç yılını aldı. Toparlanmasının üzerine terapi tecrübesi kendisinin de psikoterapist olmasına yol açtı. Bonham Carter annesiyle para karşılığında senaryoları okuyup karakterlerin psikolojik motivasyonları hakkında sık sık fikir vermesi için çalışmaktadır.[11] Annesinin toparlanmasından beş yıl sonra babasına akustik nevroma tanısı kondu. Babası, tümörü çıkarma ameliyatı sırasında komplikasyonlar yaşadı ve bu da felç olmasına ve tekerlekli sandalye kullanmasına neden oldu.[12] Bu dönemde kardeşleri üniversitede olduğundan Bonham Carter annesine tek başına yardım etti. Sonrasında Mutluluğa Uçuş filmindeki rolü için babasının hareketlerini ve ifadelerini çalıştı.[13] Babası Ocak 2004'te öldü.[14]
Kariyeri
değiştirİlk yıllar
değiştirResmî olarak hiçbir oyunculuk eğitimi almayan Bonham Carter'ın[15] oyunculuğa girmesi ulusal bir yazı yarışmasını kazanmasıyla gerçekleşti (1979) ve kazandığı parayı oyuncuların Spotlight rehberine girmek için kullandı. Profesyonel oyunculuğa adımını 16 yaşındayken bir televizyon reklamında gerçekleştirdi. Ayrıca A Pattern of Roses adında küçük bir TV filminde yer aldı.
Başrolde yer aldığı ilk film Lady Jane Grey'i canlandırdığı Lady Jane (1986) oldu. Çıkışını gerçekleştirdiği ilk rol Lady Jane'den önce çekilen ve yayınlanan Manzaralı Oda'daki Lucy Honeychurch idi. Bonham Carter ayrıca Miami Vice dizisinin 1986-87 sezonunda Don Johnson'ın âşık olduğu kişiyi canlandırdı ve sonrasında, 1987 tarihli The Vision adlı televizyon filminde Dirk Bogarde karşısında, A Hazard of Hearts'ta Stewart Granger ve Getting It Right'da John Gielgud karşısında yer aldı. Esasında Dalgaları Aşmak filminde Bess McNeill karakterini canlandırmak için işe alınmış olsa da Roger Ebert'a göre "karakterin acı dolu ruh hali ve beden teşhiri" nedeniyle canlandırmaktan vazgeçti.[16] Rol, performansı sayesinde Akademi Ödülü'ne aday gösterilen Emily Watson'a gitti.[17]
1994 yılında Bonham Carter, İngiliz durum komedisi Absolutely Fabulous'un ikinci sezonu sırasında bir rüya sekansında, normalde Julia Sawalha tarafından oynanan Edina Monsoon'un kızı Saffron olarak göründü. Dizi boyunca Bonham Carter'ın Saffron'a olan benzerliğine gönderme yapılmıştı.
Yer aldığı ilk filmler onun "korse kraliçesi" ve "İngiliz gülü" olmasına yol açtı ve özellikle Merchant-Ivory filmlerinde 20. yüzyıl öncesi ve erken 20. yüzyıl karakterlerini canlandırdı. 1996'da Trevor Nunn'ın Twelfth Night film versiyonunda Olivia'yı canlandırdı. Erken kariyerinin doruk noktalarından biri Güvercinin Kanatları'nın 1997 yılı film uyarlamasındaki entrikacı Kate Croy rolüyle gerçekleşti. Bu roldeki performansı Bonham Carter'ın uluslararası alanda oldukça beğeni toplamasına yol açmış ve ilk Altın Küre ve Akademi Ödülü adaylığı almasını netleştirmişti. O zamandan beri yelpazesini genişletti,[15] son yıllarda Dövüş Kulübü, Wallace ve Gromit Yaramaz Tavşana Karşı ve sonradan partneri olacak yönetmen Tim Burton ile Charlie'nin Çikolata Fabrikası, Ölü Gelin, Büyük Balık, Sweeney Todd: Fleet Sokağının Şeytan Berberi ve Alis Harikalar Diyarında gibi filmlerde yer aldı.
Sonraki yıllar
değiştir1996 yapımı Fransız filmi Portraits chinois'da yer aldı ve bu filmdeki karakteri Fransızca konuşarak oynadı. Ağustos 2001'de Maxim'de boy gösterdi. Üstlendiği ikinci İngiltere Kraliçesi rolünü ITV1'in kısa dizisi Henry VIII'deki Anne Boleyn ile oynamış ancak çekimler esnasında birinci çocuğuna hamile olduğu için rolü sınırlı tutulmuştu.[18] Bonham Carter, Özgürlük Rüzgarı filmini oy birliğiyle en iyi film seçen 2006 Cannes Film Festivali jüri üyesi oldu.[19]
Mayıs 2006'da kendi moda çalışması "The Pantaloonies"'i mayo tasarımcısı Samantha Sage ile beraber başlattı. Bloomin' Bloomers adlı ilk koleksiyonları Viktoryan tarzında seçkilerden oluşan kaşkorseler, başlıklar ve büzgülü pantolonlardır. İkili, Pantaloonies'in kişiye özgü üretilen ve Bonham Carter'ın "bir çeşit serseri yaması" dediği kotlar üstüne çalışmaktadır.[20]
Bonham Carter son dört Harry Potter filminde Bellatrix Lestrange rolünü oynadı (2007-2011). Harry Potter ve Zümrüdüanka Yoldaşlığı çekimleri esnasında asasını kulağına soktuğunda kazara Neville Longbottom rolündeki Matthew Lewis'in kulak zarını yırtmıştı.[21] Bonham Carter, Bellatrix rolünde olumlu eleştiriler aldı ve "parlayan ancak tam işlenmemiş bir yetenek" olarak tasvir edildi.[22][23] Stephen Sondheim'ın Broadway muzikali Sweeney Todd: Fleet Sokağının Şeytan Berberi'nin Tim Burton'ın yönettiği film uyarlamasında Bayan Lovett, Sweeney Todd'un (Johnny Depp) aşık suç ortağını canlandırdı.[24] Bonham Carter performansıyla Altın Küre En İyi Kadın Oyuncu ödülüne aday gösterildi. Sweeney Todd ve Başka Hatunlarla Muhabbetler'deki oyunculuğuyla 2009 Empire Ödülleri En İyi Kadın Oyuncu ödülünün yanı sıra 2007 Evening Standard British Film Ödülleri En İyi Kadın Oyuncu ödülünü kazandı. Bonham Carter ayrıca Terminatör 4: Kurtuluş adlı dördüncü Terminatör filminde küçük ama önemli bir rol üstlendi.[25]
Bonham Carter, Tim Burton'ın 2010 yapımı filmi Alice Harikalar Diyarında'nın kadrosuna Kırmızı Kraliçe rolüyle katıldı.[26] Johnny Depp, Anne Hathaway, Mia Wasikowska, Crispin Glover ve Harry Potter yardımcı yıldızı Alan Rickman'la yan yana gelmiştir. Rolü Kupa Kraliçesi ve Kırmızı Kraliçe'nin bir birleşimidir.[27][28][29] 2009'un başında Bonham Carter, The Times'ın tüm zamanların En İyi 10 Britanyalı Kadın Oyuncusu arasında yer almıştır. Listede oyuncu arkadaşları Julie Andrews, Helen Mirren, Maggie Smith, Judi Dench ve Audrey Hepburn ile beraberdir.[30]
2010'da Bonham Carter Zoraki Kral filminde Lady Elizabeth Bowes-Lyon rolünü oynamıştır. Ocak 2011'de oyunculuğu için büyük takdir görmüş ve BAFTA En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu ve En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Akademi Ödülü adaylıkları kazanmıştır.[31][32] İlk BAFTA Ödülünü kazanmış ancak Akademi Ödülünü Dövüşçü'deki oyunculuğuyla Melissa Leo'ya kaybetmiştir.
Bonham Carter BBC Four'da televizyon belgeseli Enid için yazar Enid Blyton rolünü kabul etmiştir. Bu Blyton'ın ekrandaki ilk canlandırması olup Matthew Macfadyen ve Denis Lawson ile beraber oynamıştır.[33] Enid ile En İyi Kadın Oyuncu dalında ilk Televizyon BAFTA Adaylığını kazanmıştır. 2010'da West Midlands'da çekilen Nigel Slater televizyon biyografisi Toast'ta Freddie Highmore ile beraber rol almış[34] ve 2011 Berlin Uluslararası Film Festivali galasına katılmıştır.[35][36] BAFTA LA'dan Kasım 2011'de Yılın Britanyalı Oyuncusu Britanya Ödülü'nü kazanmıştır.[37]
2012'de Bonham Carter, Mike Newell'ın Charles Dickens romanı uyarlaması Büyük Umutlar'da Bayan Havisham olarak görünmüştür.[38] Nisan 2012'de Rufus Wainwright'ın aynı adlı albümünde yer alan teklisi "Out of the Game"'in klibinde oynamıştır.[39] Bonham Carter, 2012'de çıkan müzikal Sefiller'ın film uyarlamasında yardımcı rol almıştır. Madame Thénardier rolündedir.[40]
17 Mayıs 2012'de, Bonham Carter'ın 2013'te Reif Larsen'in kitabı The Selected Works of T.S. Spivet'in The Young and Prodigious Spivet adlı uyarlamasında yer alabileceği duyuruldu.[41] Kathy Bates, Kyle Catlett ve Callum Keith Rennie ile Jean-Pierre Jeunet'nin yönetmenliğindeki kadroya dahil olduğu açıklandı.[42] Roman Polanski'nin yönettiği giyim markası Prada'nın kısa filminde de yer aldı. Filmin adı A Therapy olarak duyuruldu ve terapist Ben Kingsley'nin fizyoterapi hastası olarak göründü.[43]
2013'te, Maskeli Süvari filminde Reid ve Tonto'ya işlenmiş tütünü yerleştirmede yardım eden tahta bacaklı genelev sahibesi Red Harrington'ı canlandırdı. Aynı yıl Allie Byrne Esiri tarafından geliştirilen bir aşk edebiyatı seçkisi olan interaktif The Love Book App için şiir okudu.[44] Ayrıca 2013'te Bonham Carter 2013 Hamptons Uluslararası Film Festivali'nde prömiyeri yapılan BBC4'ün Burton & Taylor yapımında Richard Burton rolünde Dominic West ile beraber Elizabeth Taylor olarak oynadı.[45] Walt Disney'in Sindirella filminin 2015 uyarlaması Sindirella'da Peri Anne'yi canlandırdı.[46] 2016 yılında Alis Harikalar Diyarında'nın devam filmi Alis Harikalar Diyarında: Aynanın İçinden'de yine Kırmızı Kraliçe rolünü üstlendi.
Haziran 2016'da, Bonham Carter'ın Ocean's Eleven Üçlemesi'nin Ocean's Eight adlı spin-off filminde Sandra Bullock, Cate Blanchett, Anne Hathaway, Mindy Kaling ve Elizabeth Banks ile birlikte başrolde yer alacağı açıklandı.[47] Filmin çekimlerine 25 Ekim 2016 tarihinde başlanmadan önce vizyon tarihi 8 Haziran 2018 olarak açıklandı.[48][49]
Kişisel hayatı
değiştir1994'te Bonham Carter, belirtildiğine göre hala Emma Thompson'la evliyken Kenneth Branagh ile ilişkiye başladı. Birlikte geçirdikleri beş yıldan sonra 1999 yılında ilişkileri sona erdi.[50]
2001'de Carter, Maymunlar Gezegeni filmi çekimlerinde tanıştığı Amerikalı yönetmen Tim Burton ile ilişki yaşamaya başladı. Burton, hemen sonrasında Büyük Balık, Ölü Gelin, Charlie'nin Çikolata Fabrikası, Sweeney Todd: Fleet Sokağının Şeytan Berberi, Alis Harikalar Diyarında ve Karanlık Gölgeler dahil Carter'ı filmlerinde oynatmaya başladı. Bonham Carter ve Burton, Londra'da bulunan Belsize Park'ta bitişik evlerde yaşamaya başladı. Bonham Carter evlerden birini satın aldı, sonrasında Burton yanındakini aldı ve evleri birleştirdiler. 2006'da İngiltere'de Sutton Courtenay'deki Mill House'u aldılar. Ev daha önceden büyükannesi Violet Bonham Carter tarafından kiralanmıştı ve büyük büyük babası Britanya eski başbakanı Herbert Asquith'in mülkündeydi.[51][52]
Bonham Carter ve Burton'ın birlikteliklerinden iki çocukları olmuştur: oğulları Billy Raymond Burton (Ekim 2003'te doğdu)[53] ve kızları Nell Burton (Aralık 2007'de doğdu).[54] Bonham Carter kızı Nell'in adının ailesindeki tüm "Helenler"'den aldığını belirtmiştir.[7][54] Bonham Carter The Daily Telegraph ve diğer pek çok mülakatçıya kısırlık sorunları ve hamileliği sırasında yaşadığı sorunları anlatmıştır. Kızına gebe kalmadan önce o ve Burton, doğal olarak döllenme gerçekleşse de iki yıldır çocuk sahibi olmaya çalışıyordu ve tüp bebek yöntemini düşünüyorlardı. 23 Aralık 2014'te Bonham Carter ve Burton yıl başında "dostça ayrıldıklarını" açıkladılar.[55][56]
Ağustos 2008'de dört akrabasının Güney Afrika'da bir safari turunda otobüs kazasında ölümü üzerine[57] ve Terminatör 4: Kurtuluş filminin çekimlerinden belirsiz bir süre için ayrılmış, sonrasında filmi tamamlamak için geri dönmüştür.[58] 2008 Ekim başında Bonham Carter'ın ulusal bir hayır kurumu olan ve Duchenne kas distrofisi hastaları ve ebeveynlerini desteklemek amacıyla kurulmuş olan Action Duchenne'in hamisi olmuştur.[59] Ağustos 2014'te Bonham Carter The Guardian'a Eylül'de yapılan referandumla İskoçya'nın bağımsızlığına karşı mektuba imza veren 200 önde gelen kişiden biri olmuştur.[60]
Medyada Helena Bonham Carter
değiştirBonham Carter, "tarz sahibi"[61] olarak adlandırılan laubali ve ilginç moda anlayışıyla bilinir.[62][63] Sıkça tartışma konusu olan moda anlayışına rağmen Vanity Fair dergisi onu düzenlediği 2010 En İyi Giyinenler Listesi'ne aldı[64] ve Marc Jacobs tarafından 2011 sonbahar-kış reklam kampanyasının yüzü olarak seçildi.[65] Vivienne Westwood ve Marie Antoinette'i tarzına etki eden esas kişiler olarak zikreder.[64]
Filmografi
değiştirYıl | Film | Rolü | Notlar |
---|---|---|---|
1983 | A Pattern of Roses | Netty Bellinger | |
1985 | Manzaralı Oda | Lucy Honeychurch | |
1986 | Lady Jane | Lady Jane Grey | |
1987 | Maurice | Kriket Maçındaki Hanım | Küçük rol |
1987 | A Hazard of Hearts | Serena Staverley | |
1988 | Maske | Iris | |
1988 | Six Minutes with Ludwig | The Star | Kısa film |
1989 | Francesco | Chiara Offreduccio | |
1989 | Getting It Right | Lady Minerva Munday | |
1990 | Hamlet | Ophelia | |
1990 | Beatrix: The Early Life of Beatrix Potter | Beatrix Potter | |
1991 | Meleklerin Uğrayamadığı Yer | Caroline Abbott | |
1991 | Boz Ayı'nın Düğünü | Beyaz Ayı (seslendirme) | |
1992 | Howards End | Helen Schlegel | |
1993 | Dancing Queen | Pandora / Julie | |
1994 | Mary Shelley'den Frankenstein | Elizabeth Frankenstein | |
1994 | Ölümcül Hata: Bayan Lee Harvey Oswald | Marina Oswald | |
1994 | A Dark-Adapted Eye | Faith Severn (yetişkin) | |
1994 | Tereyağı | Dorothy | Kısa film |
1995 | Sevimli Fahişe | Amanda Weinrib | |
1995 | Margaret'ın Müzesi | Margaret MacNeil | |
1995 | Jeremy Hardy Gives Good Sex | Kendisi (seslendirme) | |
1996 | Onikinci Gece | Olivia | |
1996 | Portraits chinois | Ada | |
1997 | The Petticoat Expeditions | Anlatıcı (seslendirme) | |
1997 | Mutluluk Savaşı | Rosemary | |
1997 | Güvercinin Kanatları | Kate Croy | |
1998 | The Revengers' Comedies | Karen Knightly | |
1998 | Mutluluğa Uçuş | Jane Thatchard | |
1999 | Dövüş Kulübü | Marla Singer | |
1999 | Kadın Sohbetleri | Cora | |
1999 | The Nearly Complete and Utter History of Everything | Lily | |
2000 | Carnivale | Milly (seslendirme) | |
2001 | Maymunlar Gezegeni | Ari | |
2001 | Aman Doktor | Susan Ivey | |
2001 | Futbol | Anne | Kısa film |
2002 | The Heart of Me | Dinah | |
2002 | Till Human Voices Wake Us | Ruby | |
2003 | Büyük Balık | Jennifer Hill / Cadı | |
2004 | Talihsiz Serüvenler Dizisi | Beatrice Baudelaire | Adı geçmeyen cameo |
2005 | Başka Hatunlarla Muhabbetler | Kadın | |
2005 | Wallace ve Gromit Yaramaz Tavşana Karşı | Lady Tottington (seslendirme) | |
2005 | Ölü Gelin | Ölü Gelin Emily (seslendirme) | |
2005 | Charlie'nin Çikolata Fabrikası | Bayan Bucket | |
2006 | Sixty Six | Esther Reubens | |
2007 | Harry Potter ve Zümrüdüanka Yoldaşlığı | Bellatrix Lestrange | |
2007 | Sweeney Todd: Fleet Sokağının Şeytan Berberi | Bayan Lovett | |
2009 | Harry Potter ve Melez Prens | Bellatrix Lestrange | |
2009 | Terminatör: Kurtuluş | Dr. Serena Kogan / Skynet | |
2009 | The Gruffalo | Anne Sincap (seslendirme) | Kısa film |
2010 | Alis Harikalar Diyarında | Kırmızı Kraliçe | |
2010 | Harry Potter ve Ölüm Yadigârları - Bölüm 1 | Bellatrix Lestrange | |
2010 | Zoraki Kral | Kraliçe Elizabeth | |
2011 | Harry Potter ve Ölüm Yadigârları - Bölüm 2 | Bellatrix Lestrange | |
2011 | The Gruffalo's Child | Anne Sincap (seslendirme) | Kısa film |
2012 | Karanlık Gölgeler | Dr. Julia Hoffman | |
2012 | A Therapy | Hasta | Kısa film |
2012 | Büyük Umutlar | Bayan Havisham | |
2012 | Sefiller | Madam Thénardier | |
2013 | Maskeli Süvari | Red Harrington | |
2013 | Kahraman Çocuk | Dr. Clair | |
2014 | Night Will Fall | Anlatıcı | Belgesel film |
2015 | Sindirella | Peri Anne | |
2015 | Diren! | Edith New | |
2016 | Alis Harikalar Diyarında: Aynanın İçinden | Kırmızı Kraliçe | |
2017 | Poles Apart | Nanuk | Kısa film |
2017 | 55 Steps | Eleanor Riese | |
2018 | Sgt. Stubby: An American Hero | Margaret Conroy (seslendirme) | |
2018 | Ocean's Eight | Rose Weil | |
2020 | Dragonheart: Vengeance | Siveth (voice) | Video filmi |
2020 | Tintoretto: A Rebel in Venice | Anlatıcı | Belgesel[66] |
2020 | Enola Holmes | Eudoria Holmes | |
2022 | The House | Jen (seslendirme) | |
2022 | Enola Holmes 2 | Eudoria Holmes | |
2022 | Three Minutes: A Lengthening | Anlatıcı | |
Duyurulacak | One Life | Babi Winston |
Yıl | Başlık | Rol | Notlar |
---|---|---|---|
1987 | Miami Vice | Dr. Theresa Lyons | 2 bölüm |
1988 | Screen Two | Jo Marriner | Bölüm: "The Vision" |
1989 | Theatre Night | Raina Petkoff | Bölüm: "Arms and the Man" |
1991 | Jackanory | Reader | 5 bölüm |
1994 | Absolutely Fabulous | Dream Saffron | Bölüm: "Hospital" |
1994 | The Good Sex Guide | Kendisi | Bölüm #2.1 |
1996 | The Great War and the Shaping of the 20th Century | Vera Brittain | 2 bölüm |
1998 | Merlin | Morgan le Fay | 3 bölüm |
2002 | Bağdat'tan Canlı Yayın | Ingrid Formanek | Televizyon filmi |
2003 | Henry VIII | Anne Boleyn | 2 bölüm |
2005 | Magnificent 7 | Maggi Jackson | Televizyon filmi |
2009 | Enid | Enid Blyton | Televizyon filmi |
2010 | Toast | Joan Potter | Televizyon filmi |
2011 | Life's Too Short | Kendisi | Bölüm #1.3 |
2013 | Burton & Taylor | Elizabeth Taylor | Televizyon filmi |
2014 | İkinci Başlangıç | Margot Tyrrell | Televizyon filmi |
2014 | Güç Gösterisi | Margot Tyrrell | Televizyon filmi |
2015 | Codes of Conduct | Esther Kaufmann | Pilot (iptal edildi) |
2016 | Love, Nina | Georgia | 5 bölüm |
2019 | The Dark Crystal: Age of Resistance | Maudra Mayrin/The All-Maudra (seslendirme) | 4 bölüm |
2019-2020 | The Crown | Prenses Margaret | Başrol, 17 bölüm |
2020 | Cinderella: A Comic Relief Pantomime for Christmas | Lady Devilla | Panto[67] |
2020 | Quentin Blake's Clown | Anlatıcı | Animasyon[68] |
2021 | The Cleaner | Sheila | 1 bölüm |
2022 | Harry Potter 20th Anniversary: Return to Hogwarts | Kendisi | HBO Max Özel |
2022 | Ten Percent | Kendisi | 1 bölüm |
2023 | Stephen Sondheim's Old Friends | Kendisi | BBC özel konser |
2023 | Nolly | Noele "Nolly" Gordon | 3 bölüm[69] |
Yıl | Sanatçı | Şarkı |
---|---|---|
2012[70] | Rufus Wainwright | "Out Of The Game" |
2015[71] | Bryan Adams | "Brand New Day" |
Yıl | Başlık | Rol |
---|---|---|
2005 | Wallace & Gromit: The Curse of the Were-Rabbit | Lady Tottington (seslendirme) |
Tiyatro ve radyo görünümleri
değiştirYıl | Başlık | Rol | Mekân |
---|---|---|---|
1987 | The Tempest | Bilinmiyor | Oxford Playhouse |
1988 | The Woman in White | Laura Fairlie | Greenwich Theatre, Londra |
1989 | The Chalk Garden | Bilinmiyor | Windsor/Yvonne Arnaud Theatre, Guildford |
1991 | The House of Bernarda Alba | Magdalena | Nottingham Playhouse |
1992 | The Barber of Seville | Rosina | Palace Theatre, Watford |
1992 | Trelawney of the Wells | Imogen Parrot | Comedy Theatre, Londra |
Yıl | Başlık | Rol | Kanal |
---|---|---|---|
1985 | The Reluctant Debutante | Bilinmiyor | BBC Radyo 4'te oynandı |
1989 | The Happiest of All Princesses | Bilinmiyor | BBC Radyo 4 |
1993 | The Secret Garden | Anlatıcı | Frances Burnett tarafından |
1993 | The Whales' Song | Anlatıcı | Dyan Sheldon tarafından |
1994 | The Seagull | Nina Mikhailovna Zarechnaya | BBC Radyo 4 |
1994 | A Dog So Small | Anlatıcı | Philippa Pearce tarafından |
1994 | The Way to Sattin Shore | Anlatıcı | Philippa Pearce tarafından |
1995 | Song of Love | Bilinmiyor | BBC Radyo 4 |
1995 | Remember Me | Anlatıcı | |
1996 | I Capture the Castle | Rose | BBC Radyo 4 |
1997 | A House by the Sea | Bilinmiyor | BBC Radyo 4 |
1997 | The Diary of Anne Frank | Anlatıcı | |
1998 | Lantern Slides | Violet Bonham Carter | BBC Radyo 4 |
2000 | As You Like It | Rosalind | BBC Radyo 4 |
2004 | The Rubenstein Kiss | Bilinmiyor | Ertelendi |
2010 | Private Lives | Amanda | BBC Radyo 4[72] |
Önemli ödülleri ve adaylıkları
değiştirYıl | Adaylık çalışması | Kategori | Sonuç |
---|---|---|---|
1997 | Güvercinin Kanatları | En İyi Kadın Oyuncu | Adaylık |
2010 | Zoraki Kral | En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu | Adaylık |
Yıl | Adaylık çalışması | Kategori | Sonuç |
---|---|---|---|
2005 | Wallace ve Gromit Yaramaz Tavşana Karşı | Bir Animasyon Üretimindeki En İyi Seslendirme Oyunculuğu | Adaylık |
Yıl | Adaylık çalışması | Kategori | Sonuç |
---|---|---|---|
1997 | Güvercinin Kanatları | En İyi Kadın Oyuncu | Kazandı |
2007 | Sweeney Todd: Fleet Sokağının Şeytan Berberi | En İyi Oyuncu Kadrosu | Adaylık |
2011 | Zoraki Kral | En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu | Adaylık |
En İyi Oyuncu Kadrosu | Adaylık | ||
2012 | Sefiller | En İyi Oyuncu Kadrosu | Adaylık |
Yıl | Adaylık çalışması | Kategori | Sonuç |
---|---|---|---|
2014 | Burton & Taylor | Film/Mini dizi Dalında En İyi Kadın Oyuncu | Adaylık |
2019 | The Crown | Drama Dizisi Dalında En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu | Adaylık |
İngiliz Akademisi Film Ödülleri | |||
---|---|---|---|
Yıl | Adaylık çalışması | Kategori | Sonuç |
1992 | Howards End | En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu | Adaylık |
1997 | Güvercinin Kanatları | En İyi Kadın Oyuncu | Adaylık |
2011 | Zoraki Kral | En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu | Kazandı |
İngiliz Akademisi Televizyon Ödülleri | |||
Yıl | Adaylık çalışması | Kategori | Sonuç |
2010 | Enid | En İyi Kadın Oyuncu | Adaylık |
2013 | Burton & Taylor | En İyi Kadın Oyuncu | Adaylık |
2020 | The Crown | En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu | Adaylık |
2021 | Adaylık |
Yıl | Adaylık çalışması | Kategori | Sonuç |
---|---|---|---|
1997 | Güvercinin Kanatları | En İyi Kadın Oyuncu | Kazandı |
2012 | Sefiller | En İyi Oyuncu Kadrosu | Kazandı |
Primetime Emmy Ödülleri | |||
---|---|---|---|
Yıl | Adaylık çalışması | Kategori | Sonuç |
1998 | Merlin | Mini Dizi veya Filmde En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu | Adaylık |
2002 | Bağdat'tan Canlı Yayın | Mini Dizide veya Filmde En İyi Kadın Oyuncu | Adaylık |
2013 | Burton & Taylor | Mini Dizide veya Filmde En İyi Kadın Oyuncu | Adaylık |
2020 | The Crown | Drama Dizisinde En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu | Adaylık |
2021 | Adaylık | ||
Uluslararası Emmy Ödülleri | |||
Yıl | Adaylık çalışması | Kategori | Sonuç |
2010 | Enid | En İyi Kadın Oyuncu | Kazandı |
Yıl | Adaylık çalışması | Kategori | Sonuç |
---|---|---|---|
1997 | Güvercinin Kanatları | En İyi Kadın Oyuncu - Sinema | Adaylık |
1998 | Mutluluğa Uçuş | En İyi Kadın Oyuncu - Sinema | Adaylık |
2012 | Sefiller | En İyi Kadro - Sinema | Kazandı |
2013 | Burton & Taylor | En İyi Kadın Oyuncu - Mini Dizi veya Televizyon Filmi | Adaylık |
Yıl | Adaylık çalışması | Kategori | Sonuç |
---|---|---|---|
1994 | Mary Shelley'den Frankenstein | En İyi Kadın Oyuncu | Adaylık |
2001 | Maymunlar Gezegeni | En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu | Adaylık |
2007 | Sweeney Todd: Fleet Sokağının Şeytan Berberi | En İyi Kadın Oyuncu | Adaylık |
- (Kaynak:[73])
Kaynakça
değiştir- ^ "Person Details for Helena Bonham Carter". FamilySearch. 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
- ^ "The London Gazette". The London Gazette (60009). 31 Aralık 2011.
- ^ Neville, Simon (31 Aralık 2011). "Queen Mother film role lands Helena Bonham Carter a gong as she is made a CBE". Londra: Daily Mail. 8 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2011.
- ^ "Helena Bonham Carter honoured at Buckingham Palace". BBC News. 22 Şubat 2012. 22 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2012.
- ^ Dysch, Marcus (30 Ocak 2014). "Cameron commits to 'sacred, vital' task". The Jewish Chronicle. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2014.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;Costa2006-11-03
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b "Helena Bonham Carter Releases Daughter's Name". Jewish Journal. 30 Temmuz 2008. 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2016.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;FilmReference
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Helena Bonham Carter". Yahoo! Movies. 28 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2007.
- ^ "Scruffs up nicely". The Scotsman. 20 Temmuz 2005. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2015.
- ^ Liam Lacey, "'English rose' blossoms into other roles", 18 Ocak 1996, The Globe and Mail, D1
- ^ Valerie Grove, "How Helena Grew Up In a Violet Shadow", The Times, 10 Mayıs 1996
- ^ "Helena Bonham Carter Biography". Tiscali. 26 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2009.
- ^ "Raymond Bonham Carter". The Telegraph. 26 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2019.
- ^ a b Hodges, Dan (2 Ağustos 2001). "Zen and the inner ape". The Daily Telegraph. Londra. 19 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2008.
- ^ Roger Ebert, "British Film Likely to Win The Top Award at Cannes", Chicago Sun-Times, 20 Mayıs 1996, sf. 40
- ^ "Breaking the Waves". Deep Focus. 7 Ocak 2004. 24 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2008.
- ^ "Day & Night," Kathryn Spencer, Julie Carpenter and Kate Bohdanowicz, 24 Eylül 2003, The Express, sf. 36
- ^ "Cannes Film Festival 2006 Official Juries". Go France. 7 Ekim 2008. 25 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2008.
- ^ Betts, Hannah (22 Nisan 2006). "English eccentric". The Times. Birleşik Krallık. 2 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2009.
- ^ Daly, Steve. "Helena Bonham Carter Gets Wicked". Entertainment Weekly. 23 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
- ^ Lewis, Leo (28 Haziran 2007). "Harry Potter and the Order of the Phoenix: the first review". The Times. Londra. 6 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2007.
- ^ Daly, Steve (13 Temmuz 2007). "Helena Bonham Carter Gets Wicked". Entertainment Weekly. 3 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2007.
- ^ "Helena Bonham Carter Set to Play Mrs. Lovett in Sweeney Todd Film". Broadway.com. 18 Ekim 2006. 5 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2007.
- ^ "Terminator 4 Gets Helena Bonham Carter!". ScreenRant. 1 Temmuz 2008. 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2016.
- ^ "Burton brings Hollywood to Cornwall". This is Cornwall. 29 Eylül 2008. 21 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
- ^ "Bonham Carter and Hathaway Join "Alice in Wonderland"". JoBlo.com. 7 Ekim 2008. 11 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2008.
- ^ "Helena Bonham Carter and Anne Hathaway in "Wonderland"". The Hollywood News. 7 Ekim 2008. 14 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2008.
- ^ "Hathaway and Bonham Carter Join Alice in Wonderland". Cinematical. 7 Ekim 2008. 10 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2008.
- ^ Christopher, James (12 Ocak 2009). "The best British film actresses of all time". The Times. Londra. 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2010.
- ^ "'The King's Speech' leads the pack in BAFTA nominations". CNN International. 18 Ocak 2011. 29 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011.
- ^ "'The King's Speech' usurps throne as Oscar leader". Beverly Hills, CA. Associated Press. 25 Ocak 2011. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011.
- ^ Khan, Urmee (7 Mart 2009). "Helena Bonham Carter to play Enid Blyton in new BBC biopic". The Daily Telegraph. Londra. 12 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2010.
- ^ "Helena Bonham Carter to film new movie Toast in Birmingham and Black Country". Birmingham Post. 23 Haziran 2010. 2 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2010.
- ^ Roxborough, Scott (21 Ocak 2011). "'The King's Speech,' 'Toast,' 'Sacrifice' Get Galas in Berlin". The Hollywood Reporter. Hollywood Reporter. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2011.
- ^ "Toast at the Berlin Film Festival". Berlin International Film Festival. Berlin Film Festival. 11 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2011.
- ^ "Bonham-Carter to receive BAFTA LA honour". Cine Europa. Berlin Film Festival. 7 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2011.
- ^ Collin, Robbie (29 Kasım 2012). "Great Expectations, review". The Daily Telegraph. Londra. 6 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2013.
- ^ "Rufus Wainwright teams with Helena Bonham Carter in new video". Digital Spy. Digital Spy. 11 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2012.
- ^ "Official: Russell Crowe & Helena Bomham Carter in Les Misérables". First Showing. 15 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2011.
- ^ "Casting: Helena Bonham Carter and Kathy Bates Star in The Young and Prodigious Spivet". Collider. Collider. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2012.
- ^ "Helena Bonham Carter and Kathy Bates Sign On to Jean-Pierre Jeunet's The Young and Prodigious Spivet". Indie Wire. Indie Wire. 11 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2012.
- ^ "Prada presents A Therapy". Prada. Prada. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2012.
- ^ "The Love Book App". Iliterature.net. 30 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.
- ^ "Fall Season 2013: Episode 5". In the Mixx. 30 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.
- ^ Helena Bonham Carter to Play Fairy Godmother in Disney's 'Cinderella' (Exclusive) 1 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim tarihi: 22 Haziran 2013.
- ^ "That all-female Ocean's Eleven cast list adds three big names". The Independent (İngilizce). 10 Haziran 2016. 8 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2016.
- ^ Ravitz, Justin (12 Kasım 2013). "Emma Thompson: I Forgave Helena Bonham Carter for Kenneth Branagh Affair That Ended Our Marriage". Us Weekly. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2016.
- ^ Iggulden, Amy (24 Mart 2006). "Bonham Carter buys back family heritage for £2.9m". The Daily Telegraph. Londra. 27 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2013.
- ^ "Honoured". The Oxford Times. Newsquest (Oxfordshire) Ltd. Press Association. 23 Şubat 2012. s. 34.
- ^ "Helena Bonham Carter- Biography" 2 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Yahoo.com. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2012
- ^ a b Norman, Pete (7 Ağustos 2008). "Helena Bonham Carter Reveals Her 7-Month-Old's Name". People. 2 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2009.
- ^ Chiu, Melody (23 Aralık 2014). "Helena Bonham Carter and Tim Burton Split". People. 23 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2016.
- ^ Blake, Heidi (23 Ağustos 2008). "Helena Bonham Carter's relatives killed in 75 mph safari crash". The Telegraph. Birleşik Krallık. 13 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2010.
- ^ "Terminator Salvation Halts For Bonham Carter". Filmonic. 24 Ağustos 2008. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2016.
- ^ "Action Duchenne patron honoured with CBE" 12 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Action Duchenne. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2012
- ^ "Celebrities' open letter to Scotland - full text and list of signatories". The Guardian. 7 Ağustos 2014. 17 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.
- ^ "Johnny Depp speaks about his daughter's illness as he and Helena Bonham Carter hit the red carpet". Daily Mail. Londra. 11 Ocak 2008. 9 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2011.
- ^ Derschowitz, Jessica (18 Şubat 2011). "Will Helena Bonham Carter bring her eccentric style to the Oscars?". CBS News. 20 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2011.
- ^ "Bonham Carter in normal dress shock at Oscars". ABS-CBN News. Agence France-Presse. 28 Şubat 2011. 3 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2011.
- ^ a b "2010 International Best-Dressed List". Vanity Fair. Eylül 2010. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2011.
- ^ Bergin, Olivia (9 Haziran 2011). "Helena Bonham Carter models for Marc Jacobs". Telegraph. Londra. 12 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2011.
- ^ "Tintoretto: A Rebel in Venice review – the rock'n'roll Renaissance master?". The Guardian. 20 Şubat 2020. 21 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2020.
- ^ "Cinderella: A Comic Relief Pantomime for Christmas". bbc.co.uk. 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2020.
- ^ "Quentin Blake's Clown". radiotimes.com. 23 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020.
- ^ "First look image on Russell T Davies' upcoming ITVX and ITV drama, Nolly, starring Helena Bonham Carter as Noele Gordon". itv.com/presscentre. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2022.
- ^ Rufus Wainwright, Helena Bonham Carter - Out Of The Game. YouTube. RufusWainwrightVEVO. 3 Nisan 2012. 1 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2016.
- ^ Bryan Adams - Brand New Day (Official Video). YouTube. BryanAdamsVEVO. 8 Eylül 2015. 31 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2016.
- ^ "Private Lives". BBC. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2010.
- ^ "Helena Bonham Carter Awards". IMDb. 18 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2016.
Dış bağlantılar
değiştir- IMDb'de Helena Bonham Carter
- Box Office Mojo'da Helena Bonham Carter 29 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- AllMovie'de Helena Bonham Carter
- TCM Movie Database'de Helena Bonham Carter
- Emmys.com'da Helena Bonham Carter 20 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.