I. Smbat
I. Smbat (Ermenice: Սմբատ Ա; y. 850–912/14), bazen Şehit Smbat (Ermenice: Սմբատ Ա Նահատակ) Bagratuni hanedanının ortaçağ Ermenistan Krallığı'nın ikinci kralı ve Aşot I'in oğludur. II. Aşot'un (Aşot Yerkat olarak bilinir) ve I. Abas'ın babasıdır.
| I. Smbat (Ermenice: Սմբատ Ա | |
|---|---|
 I. Smbat freski, Ateni Sioni Kilisesi, Gürcistan | |
| Ermeni Bagratuni Kralı | |
| Hüküm süresi | y. 890-914 |
| Önce gelen | I. Aşot |
| Sonra gelen | II. Aşot |
| Doğum | y. 850 |
| Ölüm | 914 (63-64 yaşlarında) Elince |
| Defin | Artsvanist (?) |
| Çocuk(lar)ı | II. Aşot I. Abas |
| Hanedan | Bagratuni Hanedanı |
| Babası | I. Aşot |
| Annesi | I. Katranide |
| Dini | Ermeni Apostolik |
Hükümdarlığı
değiştirI. Smbat, amcası Abas'ın tahta çıkışını engellemeye yönelik kısa bir girişiminin ardından 892 yılında Şirakavan'da (Yerazgavors) kral olarak taç giymiştir. Smbat, babasının Bizans İmparatorluğu ile dostane ilişkiler kurma politikasını sürdürmüş, ancak Arapların Ermeni-Bizans ittifakından duydukları korkuları da aklından çıkarmamıştır. Abbasi valisi Muhammed bin Ebü’s-Sâc (Afşin) ile konuşan Smbat, ittifakın sadece Bizans ve Ermenistan'ın ikili çıkarına olmayacağına, aynı zamanda Arapların ekonomik lehine de çalışacağına ikna etti.[1] Smbat ayrıca 21 Nisan 892'de eski Ermeni başkenti Divin'i Araplardan geri alarak büyük bir zafer elde etti. Bu çabaların bazılarında Smbat, kuzeydeki komşusu IV. Adarnase'sinden güçlü destek aldı.[2]
Smbat'ın başarıları, Afşin'in topraklarına bu kadar yakın güçlü bir Ermenistan'a tahammül edemeyeceğine karar vermesiyle kısa sürede sona ermiştir. Dvin'i geri almış ve Smbat'ın karısını, Smbat'ın oğlu Muşeğ ve onun Smbat lakaplı yeğeni karşılığında serbest bırakılıncaya kadar rehin tutmayı başarmıştır. Afşin'in 901'de ölümünden sonra bile Ermenistan'a karşı savaşlar devam etmiştir ve kardeşi Yusuf bin Ebü’s-Sâc Arminiya'nın ostikanı olmuştur.[3] Yusuf'un saltanatı hemen düşmanca olmasa da Smbat, müttefiklerinden birkaçının ona sırt çevirmesine yol açan bir dizi hata yapmıştır: Doğu müttefiki Syunik'li Smbat'ı yatıştırmak için Nahçıvan şehrini ona devretmeye çalışırken, Smbat istemeden Vaspuragan'lı Gagik Artsruni'yi Yusuf'un kollarına sürdü çünkü şehir Gagik'in topraklarının bir parçasıydı. Yusuf, bu kan davasından yararlanarak 908 yılında Gagik'e bir taç verdi ve böylece onu Vaspurakan Kralı I. Gagik yaptı ve Smbat'ın yönettiği devlete karşı bir Ermeni devleti yarattı.[4]
Yusuf, 909 yılında Gagik ile birlikte Smbat'a karşı yeni bir sefere çıktığında, ne Bizanslılar ne de Yusuf'un nominal hükümdarı olan Abbasi halifesi Smbat'a yardım göndermedi; ayrıca birkaç Ermeni prensi de desteklerini çekmeyi tercih ettiler. Smbat ile ittifak yapanlar Yusuf tarafından acımasızca cezalandırıldılar: Smbat'ın oğlu Muşeğ, yeğeni Smbat ve Batı Syunik'li II. Grigor zehirlendiler.[5]
Ölümü
değiştirYusuf'un ordusu, Smbat'ın sığındığı Berd Kapoyt'a (Mavi Kale) doğru ilerlerken Ermenistan'ın geri kalanını da yakıp yıktı ve bir süre kuşatma altında tuttu. Smbat, saldırıyı sona erdirme umuduyla 914 yılında Yusuf'a teslim olmaya karar verdi;[6] Ancak Yusuf, esirine karşı hiçbir merhamet göstermedi ve onu Elince'ye getirdi, Ermeni kralını işkenceyle öldürdü, başını kesti ve başsız bedeni Dvin'de bir haç üzerinde teşhir etti. Smbat'ın çağdaşı Hovanes Drashanakertsi, çarmıhın dikildiği toprağın hem Hıristiyanlar hem de Hıristiyan olmayanlar için bir hac yeri haline geldiğini yazar. Daha sonraki Ermeni yazarların verdiği bilgiler, Smbat'ın bedeninin indirilip Artsvanist manastırına getirildiğini ileri sürmektedir.[7]
Kaynakça
değiştir- ^ Yovhannes Drasxanakertc'i (1987), History of Armenia, trans. Krikor Maksoudian. Atlanta, GA: Scholar's Press, p. 138.
- ^ Suny, Ronald Grigor (1994). The Making of the Georgian Nation, 2nd ed. Bloomington: Indiana University Press, pp. 30-31.
- ^ Madelung, Wilfred (1975). "The Minor Dynasties of Northern Iran," in The Cambridge History of Iran, ed. Richard N. Frye. Cambridge: Cambridge University Press, vol. 4, pp. 227ff.
- ^ (Ermenice) Arakelyan, Babken N. (1976), "Երկիրը միավորելու ձգտում և պայքար օտար ներխուժման դեմ" [Attempts to Unify the Country and the Struggle against Foreign Invasion] in Հայ Ժողովրդի Պատմություն [History of the Armenian People], eds. Tsatur Aghayan et al. Yerevan: Armenian Academy of Sciences, vol. 3, pp. 36-67.
- ^ Garsoïan, Nina G. (1997), "The Independent Kingdoms of Medieval Armenia" in The Armenian People from Ancient to Modern Times, Volume I, The Dynastic Periods: From Antiquity to the Fourteenth Century, ed. Richard G. Hovannisian. New York: St. Martin's Press, p. 157.
- ^ Garsoian. "Independent Kingdoms," pp. 157-158.
- ^ Manuk-Khaloyan, Armen, "In the Cemetery of their Ancestors: The Royal Burial Tombs of the Bagratuni Kings of Greater Armenia (890-1073/79)," Revue des Études Arméniennes 35 (2013), pp. 143-44, 158.