II. Charles'ın kaçışı

II. Charles'ın kaçışı, henüz kral olamamış olan II. Charles'ın 1651 yılında Oliver Cromwell'ın Yeni Ordu birliklerine Worcester Muharebesinde yenildikten sonra kaçışıdır. Altı hafta süren bu kaçış ileride kral olacak olan Charles'ın hayatında çok önemli bir yere oturmaktadır.

Muharebe sonrası durum

İngiliz İç Savaşından galip ayrılan Parlamento kuvvetleri ve Oliver Cromwell idam edilen babasının ardından tahtta hak iddia eden II. Charles tarafından ağırlıklı olarak İskoçya'dan toplanan birliklerini Worcester Muharebesinde kolaylıkla yener. İç savaşın son muharebesi olan bu muharebeden sonra Parlamentonun iktidarı pekişir. Charles ise çareyi kaçmakta bulur. Kralın başına £1,000 ödül konmuş, ayrıca onun kaçmasına yardım edenlerin vatana ihanet suçundan cezalandırılacağı ilan edilmişti. Kralın 1.88m olan boyu o dönem için özellikle ayırt edici bir özellikti. Ancak monarşi yanlılarının yeraltı örgütleri kralın kaçmasında kolaylık sağlamak üzere devreye girmişti.

Savaş meydanından kaçış

3 Eylül 1651 akşamüstü Charles savaş meydanından kaçar. Yanında Lord Wilmot, Lord Derby, Charles Giffard ve çok sayıda kişi vardır. Kaçanların bir bölümü İskoçya'ya doğru gitme eğiliminde olsa da Charles güneye Londra'ya gitme niyetindedir. Büyük kentte rahatlıkla gizlenebilecek ve gemiyle Fransa'ya kaçabilecektir. Bu planını sadece Wilmot'a anlatan kral kendisini Three Cranes tavernasında bulmasını söyler.

İnanmış bir Cavalier ve asilzade olan Lord Derby, bir önceki muharebe sırasında yaralandıktan sonra kendisine bakan bir Katolik ailenin evine sığınmayı önerse de yakınlardaki başka bir eve doğru gidilir. Kafile sonrasında Shropshire bölgesinde Ombersley'de bir hana^[1] girip susuzluğunu giderip dinlenir. Charles daha sonra Chaddesley Corbett, Hagley ve Pedmore boyunca ilerler. Kral Whittington Manor^[2] adlı handa mola verir. Buradan Staffordshire'a geçer. Kafile 4 Eylül sabaha karşı Wordsley'de durur, Boscobel'deki güvenli eve varılmış olunur.

Boscobel-Bentley

Boscobel'e bir tarım işçisi kılığında giren charles'ın saçları burada kesilir. Kralın ayakları büyük olduğu için ona uygun ayakkabı bulunamaz, küçük bir ayakkabı kesilerek uydurulsa da ayağını kestiği için hem kanatmakta hem de krala büyü kacı vermektedir. Bu aşamadan sonra kralın güvenliği için Lord Wilmot dışındaki kafilenin dağılması gerektiğinde birleşilir.^[3] Ertesi gün sağanak yağmur altında kral yakındaki bir başka çiftliğe götürülür, bu sırada yerel bir milis eve gelip kralı sorsa da eli boş döner. Kralı saklayan Pendrel ailesi krala yerel aksanla konuşmayı ve köylü gibi yaya yürümesini öğretirler. Charles monarşi yanlısı Francis Wolfe adlı kişinin çiftliğine götürülür. Buradan Galler'e geçiş imkânı olmadığını gören kral yeniden Boscobel'e döner. Çok kötü durumda olan ayağına tedavi uygulanır. Aynı gün Worcester'daki muharebenin kılıç artıklarından Albay William Careless Boscobel'e Pendrelllerin evine gelir. Careless'in önerisi üzerine o ve kral tüm günü yöredeki çok büyük bir meşe ağacında saklanarak geçirirler.^[4] Yerel milislerin arama tarama faaliyetleri çok sıkılaştığı için kralı derhal o bölgeden çıkartmak gerekmektedir. 7 Eylül akşamı kral bir değirmen atı ve beş Pendrell kardeşle birlikte yola çıkar.^[5] Moseley'e varan kafile Thomas Whitgreave adlı kişinin evinde geceler. Kralın kötü durumdaki ayağına tedavi uygulanır, kral 3 Eylülden bu yana ilk kez bir yatakta uyuyabilir. Kalınan bölgeden Worcester'de yenilen İskoç kılıç artıkları ve onları takip eden Parlamento birlikleri geçer. Eve uğrayan yerel milisler evi aramazlar. Artık güvende olmadığını hisseden kral 10 Eylül gecesi Walsall'daki Bentley Hall'a doğru yola çıkar.

Bentley-Trent

Moseley'de saklanmakta olan Wilmot çok önemli bir bilgiye ulaşır. Buna göre Bentley Hall'de yaşayan kraliyet subayı Albay John Lane'in kız kardeşi Jane Lane kendisi ve uşağı için Somerset'deki Abbot's Leigh güzergahına gitmek üzere askerî izin almıştır. Burası önemli bir liman kenti olan Bristol'e çok yakın olduğundan Wilmot uşak kılığında yolculuğa çıkıp liman üzerinden kaçma planları yapar. Kralın Galler'e geçemediğini öğrenince kendisinin yerine kralın gitmesi gerektiğini düşünüp ayarlamaları yapar.

Kral 10 Eylül günü sabah erkenden Bentley Hall'e gelir gelmez kıyafeti değiştirilir ve isim olarak William Jackson adını kullanmasına karar verilir. Kral, Jane Lane, Jane'in kardeşi Withy Petre ve eşi John Petre dışında bir monarşi yanlısı subay olan Henry Lascelles'den oluşan kafile yola çıkar. Lord Wilmot önden gider ve kıyafet değiştirmeden olası yol kesmeleri önceden haber almak adına kendisini feda eder. Bromsgrove'a gelindiğinde kral ve Jane tarafından binilen atın nalı düştüğünden atın kral tarafından nalbanta götürülmesi gerekir. Kral daha sonra Samuel Pepys'e hikâyesini anlatırken, nalbanta havadisleri sorduğunu anlatır. Kralın anlatımına göre nalbant Charles'ın hilekar olduğunu ve ülkeye İskoçlara soktuğu için asılması gerektiğini söylemiş, kral da ona hak vermiştir!^[6]

Kafile Wooten Wawn'e vardıktan sonra Jane'in bir akrabasının evinde mola verir. Gizli kimliği gereği uşakların kaldığı yerde kalan kral sakarlığıyla dikkat çekse de durumu çok sorgulanmaz. 11 Eylül günü yeniden yola çıkan kafile Chipping Camden, Cirencester üzerinden devam eder. Geceyi Crown Inn'de geçirdikten sonra 12 Eylül akşamüstü Bristol'de Abbots Leigh'deki Norton'un evine gelirler. Burada Fransa'ya giden bir gemi için bekleyişe geçerler. Ancak en yakın seferin bir ay sonra olduğunu öğrenirler. Bu sürede saklanmak için başka bir ailenin evi uygun görülür. 17 Eylül günü Sherborne yakınlarındaki Trent'deki monarşi yanlısı Albay Francis Wyndam'ın evine geçen kral Bretonya sahilindeki St. Malo'ya giden bir gemiden haberdar olunca denizci kılığında kaçma planları yapılmaya başlanır. Ancak aksaklıklar kafilenin yakasını bırakmaz. Gemi kaptanıyla buluşamayan kralın temsilcileri ve kral yakalanma tehlikesi atlatırlar.^[7] Yollarını kaybeden kral ve Wilmot Broadwindsor köyündeki The George Inn hanında geceler. Kral 24 Eylül günü yeniden Trent'e döner.

Trent-Fransa

Trent'de bekleyen kral 6 Ekim günü Salisbury dolaylarındaki Heale House'a gider. Gündüzleri Stonehenge çevresinde gizlenir, geceyarısından sonra eve gelir. 7 Ekim günü kaptan Nicholas Tattersell'in Surprise isimli teknesiyle kralı Brighton'dan Fransa'ya götürmek üzere anlaşılır. Limanın olduğu köyde çok sayıda asker olmasına rağmen kafile ilerler. Brighthelmstone'daki George Inn'de kafileyle buluşan kaptan kralı kaçırmakta olduğunu görünce ücreti artırır. 15 Ekim gecesi Lord Wilmot ve kral tekneye gizlice biner. Ertesi sabah yola çıkan tekne ayrıldıktan iki saat sonra süvariler kralı tutuklamaya gelse de geç kalınmıştır. 16 Ekim günü II. Charles Le Havre yakınlarında Fecamp'da Fransa topraklarına ayak basar.^[8]

Sonrası

Ertesi gün Charles Rouen üzerinden Paris'e annesi kraliçe Henrietta Maria'nın yanına gider. İngiltere'ye ancak dokuz yıl sonra dönebilecek olan kral, 1658 yılında Oliver Cromwell'in ölümünün ardından başlayan siyasi krizin ardından Restorasyon döneminde tahta geçecektir. Tahta çıktığında kaçışı sırasında yardımları dokunanlardan başta Pendrell kardeşler ve Jane Lane olmak üzere çok sayıda kişiye taltif ve ödüller verir.^[9]^[10] Kralın kaçışında rol oynayan meşe ağacına ithafen çok sayıda han ve lokanta The Royal Oak adını almıştır.^[11]

Önemi

Kaçış döneminde zamanın çoğunu hizmetkâr ve muhafızları olmadan geçirmek durumunda kalan Charles yakalanmamak için kendi iç güdülerine güvenmek zorunda kalmıştır. Çok başarılı bir aktör gibi girdiği kılığın hakkını vermiş, ilk başlardaki birkaç hatasının dışında başarılı olmuştur. Bu sayede kendi ayakları üzerinde durabileceğini görmüştür. Altı hafta boyunca sıradan bir vatandaşın çileli hayatını sürmüş, daha önce hiçbir kralın görmediği şekilde insanların gerçek yüzünü görme fırsatı elde etmiştir.Bu yüzden zengin, fakir ayrımı yapmaksızın sıradan insanlara olan ilgisi artmıştır, özellikle Büyük Londra Yangını sırasında ve sonrasında halkına yardımcı olmaya çalışmıştır.

Kaçış sırasında başından geçenleri başta Edward Hyde, doktoru George Bate ve Samuel Pepys'e anlatan kral bu kişilerin anlatımları sayesinde başından geçenleri ölümsüzleştirmiştir. Aynı zamanda kendisini korumak için büyük risklere göğüs geren Katoliklere saygısı artan Charles ölüm döşeğinde Katolik olduğunu ilan etmiştir.

Günümüzde parkur

Bugün Worcester'den başlayıp Shoreham'da sona eren 615 mil uzunluğundaki The Monarch's Way adlı yürüyüş parkuru tam olarak tarihi olaylara uygun bir şekilde belirlenmiştir.^[12]

Geleneği

Kralın maceralı şekilde kaçışı çeşitli sanat eserlerine ilham kaynağı olmuştur:

William Harrison Ainsworth 1871 tarihinde The Royal Oak adlı tarihi romanı yazmıştır.
Georgette Heyer 1938 yılında basılan Royal Escape romanında kaçışı anlatır.
1958 İngiliz yapımı The Moonraker adlı film kralın kaçışını tarihsel kaçıştan bazı farklılıklarla anlatır. Yönetmen David MacDonald, başrollerde ise George Baker (II. Charles), John Le Mesurier (Oliver Cromwell) ve Sylvia Sims (Ann Wyndham) oynamaktadır.^[13]

Galeri

Charles'ın kaçtığı evdeki flama
Ombersley'deki The King's Arms
Boscobel House
William Careless anısına plaket
William Careless'e 1658 yılında verilen kraliyet armasında ünlü meşe ağacı bulunur
Kralla Jane Lane'in atla Bristol'e kaçışını resmeden eser

Kaynakça

^ Bu han hala ayaktadır ve adı King's Arms'dır.
^ bugünkü adıyla Whittington Inn
^ Kuzeye gidenler dışındakilerin çoğu yakalanmıştır. Lord Derby dahil olmak üzere tüm yakalananlar derhal idam edilmiştir.
^ Bu anıtsal ağaç Royal Oak olarak bilinmektedir.
^ At yola ilk çıktığında sendeleyince atın sırtında üç krallığın (İngiltere, Galler, İskoçya) yükü olduğuna dair şaka yapıldığı iddia edilir
^ Metnin orijinali:
"As I was holding my horse's foot," said his majesty, when narrating the story to Mr. Pepys, "I asked the smith what news. He told me that there was no news that he knew of, since the good news of the beating the rogues of the Scots. I asked him whether there was none of the English taken that joined with the Scots, He answered he did not hear if that rogue, Charles Stuart, were taken; but some of the others, he said, were taken. I told him that if that rogue were taken, he deserved to be hanged more than all the rest, for bringing in the Scots. Upon which he said I spoke like an honest man; and so we parted." J. Fitzgerald Molloy tarafından yazılan eserden alıntı 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 23 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir
^ Monarşi yanlısı han sahibinin kralın yine nalı düşen atının nalbantlık işleriyle uğraştığını fark eden bir Parlamento askeri komutanlarını uyarsa da kafile çoktan oradan uzaklaşmıştır. Bu anı ölümsüzleştiren bir anıt Lee Lane, Bridport'tadır.
^ Kralın bu tehlikeli deniz yolculuğu Sussex Yat Kulübü tarafından her yıl düzenlenen The Royal Escape Race adı altında Brighton-Fecamp arasında yapılır. 2015 yılında yapılan yarışın sonuçları 23 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 23 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir
^ Pendrell kardeşlerin varislerine verilen yıllık £100 hala ödenmektedir
^ Krala kaçışta yardım ettiği ortaya çıkan Jane Lane hemen sonra Fransa'ya gitmiş ve Charles ile temasını koparmamıştır. Restorasyonla ülkeye dönünce yıllık £1000 maaş bağlanmış ve ailesine kralyet simgelerini kullanma hakkı verilmiştir. 1659 yılında borç içinde ölmüştür. Londra'daki National Portrait Gallery içinde NPG 5251 numaralı portre ona aittir İlgili sayfa 23 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 23 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir
^ Aynı isimli bir otele örnek 23 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 23 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir
^ İlgili parkur bilgileri 23 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 23 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir
^ Filmin 29 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. imdb sayfası (İngilizce) 23 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir

[1] Bu han hala ayaktadır ve adı King's Arms'dır.

[2] ugünkü adıyla Whittington Inn

[3] Kuzeye gidenler dışındakilerin çoğu yakalanmıştır. Lord Derby dahil olmak üzere tüm yakalananlar derhal idam edilmiştir.

[4] Bu anıtsal ağaç Royal Oak olarak bilinmektedir.

[5] At yola ilk çıktığında sendeleyince atın sırtında üç krallığın (İngiltere, Galler, İskoçya) yükü olduğuna dair şaka yapıldığı iddia edilir

[6] Metnin orijinali:
"As I was holding my horse's foot," said his majesty, when narrating the story to Mr. Pepys, "I asked the smith what news. He told me that there was no news that he knew of, since the good news of the beating the rogues of the Scots. I asked him whether there was none of the English taken that joined with the Scots, He answered he did not hear if that rogue, Charles Stuart, were taken; but some of the others, he said, were taken. I told him that if that rogue were taken, he deserved to be hanged more than all the rest, for bringing in the Scots. Upon which he said I spoke like an honest man; and so we parted." J. Fitzgerald Molloy tarafından yazılan eserden alıntı 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 23 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir

[7] Monarşi yanlısı han sahibinin kralın yine nalı düşen atının nalbantlık işleriyle uğraştığını fark eden bir Parlamento askeri komutanlarını uyarsa da kafile çoktan oradan uzaklaşmıştır. Bu anı ölümsüzleştiren bir anıt Lee Lane, Bridport'tadır.

[8] Kralın bu tehlikeli deniz yolculuğu Sussex Yat Kulübü tarafından her yıl düzenlenen The Royal Escape Race adı altında Brighton-Fecamp arasında yapılır. 2015 yılında yapılan yarışın sonuçları 23 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 23 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir

[9] Pendrell kardeşlerin varislerine verilen yıllık £100 hala ödenmektedir

[10] Krala kaçışta yardım ettiği ortaya çıkan Jane Lane hemen sonra Fransa'ya gitmiş ve Charles ile temasını koparmamıştır. Restorasyonla ülkeye dönünce yıllık £1000 maaş bağlanmış ve ailesine kralyet simgelerini kullanma hakkı verilmiştir. 1659 yılında borç içinde ölmüştür. Londra'daki National Portrait Gallery içinde NPG 5251 numaralı portre ona aittir İlgili sayfa 23 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 23 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir

[11] Aynı isimli bir otele örnek 23 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 23 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir

[12] İlgili parkur bilgileri 23 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 23 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir

[13] Filmin 29 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. imdb sayfası (İngilizce) 23 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]