Vikipedi

In medias res

Latince deyim

In medias res (Latince telaffuz: [ɪn ˈmɛdɪ.aːs ˈreːs], çev. "şeylerin ortasına") anlatım tekniğindeki bir kurmaca eser, kapsadığı olay örgüsünün kronolojik başlangıcının yerine olayların hız kazandığı bir noktadan başlar.[1] Atlanan serim bölümüyle oluşan arka plan hikayesi ise, geri dönüşler veya hikaye içinde hikaye gibi bazı doğrusal olmayan anlatı teknikleri aracılığıyla aktarılır.

Örneğin Shakespeare'in Hamlet oyunu, Prens Hamlet'in babası Kral Hamlet'in ölümünün hemen ardından, hikayede gerilimin yüksek olduğu bir noktadan başlar. Oyun boyunca birçok diyalogda bu ölümden bahsedilir, ancak ölüm anı ve onu hazırlayan süreç izleyiciye gösterilmez. Çünkü hikaye daha çok, Prens Hamlet ve onun intikamıyla ilgili olduğundan Shakespeare, in medias res'ten faydalanarak yüzeysel serim bölümünü atlar.

In medias res kullanan eserlerin, doğrusal olmayan anlatı çizgisine sahip oldukları duruma da sıklıkla rastlanır. Örneğin, Homeros'un Odysseia destanı, Odysseus'un yolculuğunun ortasında, Kalypso'nun adasında esir tutulurken başlar. Daha sonra, 9. kitaptan 12. kitaba kadar, Odysseus'un yolculuğunun büyük bölümünün anlatıdaki bu andan önce gerçekleştiğini öğrenilir. Homeros'un İlyada'sında geriye dönüşler daha az olsa da, eser Truva Savaşı'nın tam ortasında başlar.

Kökeni

değiştir

Romalı lirik şair ve hiciv yazarı Horatius (MÖ 65-8) ilk olarak ab ovo ("yumurtadan") ve in medias res ("şeylerin ortasına") terimlerini Ars Poetica ("Şiirsel Sanatlar", yaklaşık MÖ 13) adlı eserinde kullanmıştır.[2] Horatius, epik şairin Truva Savaşı'nı başından anlatmak yerine, olayların ortasından başlaması gerektiğini savunur.

Horatius "yumurta" ifadesiyle, Truva Savaşı'nın mitolojik kökenine, Zeus'un kuğu kılığında Leda'yı baştan çıkarması sonucu Leda'nın yumurtladığı çift yumurtadan Helen ve Klytaimnestra'nın doğmasına gönderme yapar. İlyada da savaşın başlangıcından değil de, dokuz yıl sonrasından başlaması sebebiyle bu anlatım tekniğine güzel bir örnek oluşturur.

Edebiyat tarihi

değiştir

Muhtemelen sözlü gelenekten kaynaklanan, bir hikayeyi in medias res başlatma anlatım tekniği, epik şiirin bir üslup geleneğidir. Homeros'un İlyada ve Odysseia destanları (MÖ 7. yüzyıl)[3] ve Hint Mahabharata destanı (MÖ yaklaşık 8. yüzyıl - MS yaklaşık 4. yüzyıl) in medias res açılır.

Klasik dönem şairi Vergilius (MÖ 70-19) bu tekniği, Homeros'u taklit eden Roma edebi geleneğinin bir parçası olan Aeneis'te sürdürdü.[3] In medias res başlayan diğer eserler arasında Binbir Gece Masalları'ndan (yaklaşık 9. yüzyıl) Üç Elma öyküsü,[4] Dante'nin İlahi Komedya'sı (1320),[5][6] Alman Nibelungen Destanı (12. yüzyıl), İspanyol Cantar de Mio Cid (14. yüzyıl),[7] Luís de Camões tarafından yazılan Lusitanyalılar (1572),[8] Torquato Tasso'nun Kurtarılmış Kudüs (1581) adlı epik şiiri, John Milton'ın Kayıp Cennet (1667)[9] adlı eseri sayılabilir.

Geri dönüşlerle in medias res tekniğini kullanan çağdaş eserler arasında Edgar Allan Poe'nun Gammaz Yürek (1843) öyküsü,[10] Franz Kafka'nın Dönüşüm (1912) öyküsü, William Faulkner'ın Emily'ye Bir Gül (1930) öyküsü, Albert Camus'nun Yabancı (1942) romanı sayılabilir.

Türk edebiyatında ise Halid Ziya Uşaklıgil'in Aşk-ı Memnu (1901), Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Huzur (1949), Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar (1972) ve Orhan Pamuk'un Benim Adım Kırmızı (1998) adlı romanları in medias res başlangıca sahip örnekler arasındadır.

Sinema tarihi

değiştir

Film noir türündeki bir filmin in medias res başlaması tipiktir; örneğin özel bir dedektif, halihazırda devam eden olay örgüsünün ortasından hikayeye dahil olacaktır.[11] Crossfire (1947), Joseph Samuels'in öldürülmesiyle başlar. Polis suçu araştırırken, cinayetin ardındaki hikaye geriye dönüşlerle anlatılır.[12]

Bu teknik, Aynanın İçinden (1961),[13] 8½ (1963),[13] Kızgın Boğa (1980), Tanrı Kent (2002), Aşk (2012) gibi dramlar;[14] Olağan Şüpheliler (1995),[15] ve Kill Bill Volume 2 (2004) gibi suç gerilim filmleri;[16] James Bond serisindeki birçok aksiyon filmi;[15][17] ve Dr. Garipaşk (1964)[13] ve Birdman (2014) gibi kara komediler dahil olmak üzere birçok türde kullanılmıştır. Bazılarına göre Star Wars, hikayenin dördüncü bölümünün ilk yayınlanan film olması sebebiyle bu teknikten faydalanmıştır.[18]

Ateşböceklerinin Mezarı (1988), Şaşkın İmparator (2000), Kırmızı Başlıklı Kız (2005) Masallar Diyarı (2006), Megazeka (2010) ve Ailem Robotlara karşı (2021) gibi animasyon filmleri, in medias res açılır ve daha önce meydana gelen olayları haber veren kısa ama önemli bir sahneyle açılır. Bu sahne, başlangıçta gösterildiğinden farklı bir şekilde daha sonra tekrar görülür.

İnce Kırmızı Hat (1998) gibi birçok savaş filmi de, kahramanların zaten aktif olarak çatışmanın tam ortasında olduğu bir noktadan başlar.[19]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "In medias res". Encyclopædia Britannica. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2013. 
  2. ^ Horace. Ars poetica (Latince). 12 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2024. nec gemino bellum Troianum orditur ab ovo; / semper ad eventum festinat et in medias res / [...] auditorem rapit 
  3. ^ a b Murray, Christopher John (2004). Encyclopedia of the Romantic Era, 1760-1850. Taylor & Francis. p. 319. 1-57958-422-5
  4. ^ Pinault, David (1992). Story-Telling Techniques in the Arabian Nights. Brill Publishers. ss. 86-94. ISBN 90-04-09530-6. 
  5. ^ Forman, Carol (1984). Dante Alighieri's Divine Comedy: The Inferno. Barron's Educational Series. p. 24. 0-7641-9107-1
  6. ^ P. Raffa, Guy (15 Mayıs 2009). The Complete Danteworlds: A Reader's Guide to the Divine Comedy. University Of Chicago Press. s. 12. ISBN 978-0226702704. 
  7. ^ Leaños, Jaime (2018). "El Cid redentor". Rocky Mountain Review. 72 (2): 280-299. doi:10.1353/rmr.2018.0023. 
  8. ^ Dixon, Paul B. (1985). "History as Prophecy in Camões's "Os Lusíadas"". Luso-Brazilian Review. 22 (2): 145-150. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2024. 
  9. ^ Kimaid, Michael (2015). Modernity, Metatheory, and the Temporal-Spatial Divide: From Mythos to Techne. Taylor & Francis. s. 132. ISBN 9781317565437. 
  10. ^ Attolino, Paolo (2018). "Chapter Ten: The Tell-Tale Heart… of Mine: Poe Told by Stewart Copeland". Barone, Linda (Ed.). Edgar Allan Poe across disciplines, genres and languages. Newcastle upon Tyne, UK: Cambridge Scholars Publishing. ISBN 9781527506985.  r eksik |soyadı1= (yardım)
  11. ^ Knight, Deborah (2007). Porfirio, Robert (Ed.). The Philosophy of Film Noir. University Press of Kentucky. s. 208. ISBN 978-0-8131-9181-2.  r eksik |soyadı1= (yardım)
  12. ^ Mayer, Geoff; McDonnell, Brian (2007). Encyclopedia of Film Noir. ABC-CLIO. ss. 146, 161. ISBN 978-0-313-33306-4. 
  13. ^ a b c Miller, William Charles (1980). Screenwriting for Narrative Film and Television. Hastingshouse/Daytrips. s. 66. ISBN 978-0-8038-6773-4. 
  14. ^ "What is the term, In Medias Res?". 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2011. 
  15. ^ a b Murfin, Ross C.; Ray, Supryia M. (2009). The Bedford Glossary of Critical and Literary Terms. Bedford/St. Martins. s. 245. ISBN 978-0-230-22330-1. 
  16. ^ Chan, Kenneth (2009). Remade in Hollywood. Hong Kong University Press. s. 147. ISBN 978-962-209-056-9. 
  17. ^ Donnelly, Kevin J. (2001). Film Music. Edinburgh University Press. s. 36. ISBN 978-0-7486-1288-8. 
  18. ^ Danesi, Marcel (2008). "Chapter 6, Cinema and Video". Popular Culture: Introductory Perspectives. United States: Rowman & Littlefield. s. 177. ISBN 978-0-7425-5547-1. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020 – Google Books vasıtasıyla. 
  19. ^ Glassmeyer, Danielle (2009). "Ridley Scott's Epics: Gender of Violence". Detora, Lisa M. (Ed.). wHeroes of Film, Comics and American Culture. McFarland. ss. 297-8. ISBN 978-0-7864-3827-3. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=In_medias_res&oldid=34407988" sayfasından alınmıştır