Vikipedi

Irak Türkmenleri

Irak'taki üçüncü büyük etnik grup
(Irak Türkleri sayfasından yönlendirildi)

Irak Türkmenleri ya da Irak Türkleri[15][16] (Arapça: تركمان العراق; Türkçe: Irak Türkleri) Irak'ın üçüncü büyük etnik grubudur.[17][18] Türk kökenlidirler ve çoğunlukla Türk mirasına ve kimliğine bağlıdırlar.[19] Irak'a Türk göçü 7. yüzyılda, ardından 1055 yılında Büyük Selçuklu'nun bölgedeki fethiyle başlarken, bugün Irak Türkmenlerinin çoğu, 1535-1919 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nun yönetimi sırasında Anadolu'dan Irak'a getirilen Osmanlı askerlerinin, tüccarlarının ve memurlarının torunlarıdır.[20][21] Irak Türkmenleri, Bulgaristan, Kıbrıs, Yunanistan ve Suriye[16][22] de dahil olmak üzere Osmanlı sonrası diğer modern ulus devletlerdeki Türk topluluklarının yanı sıra Türkiye'deki Türk halkıyla yakın kültürel, tarihi, dilsel ve dini bağları paylaşmakta; bu nedenle kendilerini Türkmenistan ve Orta Asya Türkmenleriyle özdeşleştirmemektedirler.

Irak Türkmenleri
Irak Türkmenleri ve Irak Türkmen Cephesi tarafından kullanılan resmî bayrak
Toplam nüfus
Irak Nüfusunun %2.7'si (2015 tahmini)[1]
3.000.000 (2013 Irak Planlama Bakanlığı açıklaması)[2]
Irak nüfusunun %8.94'ü (1957 Irak Nüfus Sayımı)[3][4][5][6][7][8][9][10][11][12]
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Türkmeneli
Diller
Türkçe, Arapça ve Kürtçe[13]
Din
İslam (60% Sünni; 40% Şii)
Hristiyanlık (Katoliklik)[14] (küçük bir azınlık)
İlgili etnik gruplar
Türkler  · Iraklılar  · Lübnan Türkleri  · Suriye Türkmenleri

Türkmen adı

değiştir
 
Geleneksel Türk giysileriyle Türkmen kızı.

20. yüzyılın ortalarından önce Irak'taki Türkmenler sadece "Türkler" olarak biliniyordu.[23] Ancak 14 Temmuz 1958 askerî darbesinden sonra, iktidardaki askerî cunta "Türkmen / Türkmen" adını takdim etti.[23] Iraklı Türkmen akademisyen Profesör Suphi Saatçi'ye göre "Irak hükümetinin siyasi hedefi Irak Türkmeni'ni Anadolu'daki diğer Türklerden ayırmaktı, tıpkı Yunan hükümetinin ülkede yaşayan Türkler için "Müslüman azınlık" adını kullanması gibi.[23] Buna rağmen, Irak'taki Türklere dayatılan şartlar dirençle karşılanmadı, çünkü "Türkmen" kelimesi tarihsel olarak, İslam'ı kabul etmiş ve Orta Asya'dan Orta Doğu'ya doğru batıya göç etmiş Oğuz Türklerini tanımlıyordu.[23]

 
Kerkük Türkmenleri Dağılımı (Mavi)

"Türkmen" terimi Ortadoğu'da yüzyıllardır (özellikle Irak, Suriye ve Türkiye'de) Oğuz Türklerinin bu bölgelerdeki ortak şecere ve dilsel bağlarını tanımlamak için kullanılmaktadır. Bu nedenle, Irak Türkmenleri kendilerini Türkmenistan Türkmenleri olarak görmez (yanı sıra Suriye Türkmen ve Anadolu Türkmen) daha ziyade, Ortadoğu'da "Türkmen" terimi, özellikle Arap bölgelerinde veya Şiilerin hakim olduğu bölgelerde Türkçeyi konuşan, Türk olan kişileri belirtmek için kullanılır.[24]

Tarih

değiştir
 
Kanuni Sultan Süleyman, Safevileri 31 Aralık 1534'te mağlup ederek Bağdat'ı ve ardından güney Irak'ı ele geçirdi. Osmanlı saltanatı boyunca Kuzey Irak'a Türk göçünü teşvik etti
 
IV. Murad 1638'de Bağdat'ı yeniden ele geçirdiğinde büyük bir Türk akını Irak'a yerleşmeye devam etti.

Irak Türkmenleri, 7. yüzyıldan Osmanlı idaresinin sonuna kadar (1919) Mezopotamya'ya yapılan çeşitli Türk göç dalgalarının torunlarıdır. İlk göç dalgası 7. yüzyıla dayanmakta olup, ardından Selçuklu İmparatorluğu (1037–1194) dönemi, Cengiz Han'ın Harezmşahlar Hanedanı'nı yıkmasının ardından Oğuzların bölgeye göçü ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde (1535–1919) en büyük göç dalgası olmak üzere gerçekleşmiştir. 1534'te Süleyman Kanuni'nin Irak'ı fethetmesi ve ardından IV. Murad'ın 1638'de Bağdat'ı almasıyla, büyük bir Türk göçü —çoğunlukla Anadolu'dan— Irak'a yerleşti. Böylece, günümüz Irak Türkmenlerinin çoğu, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Irak'a getirilen Osmanlı askerleri, tüccarları ve devlet memurlarının torunlarıdır.[25][26]

Arap yönetimi altında göç

değiştir

Bugün Irak olan topraklarında Türk halklarının varlığı, 7. yüzyılda, yaklaşık 2.000–5.000 Oğuz Türkü'nün Ubayd-Allah ibn Ziyad’ın İslam ordularına alındığı dönemle başladı. Bu Türkler, 674 yılında Emevi fetihleriyle Basra'ya geldiler. 8. yüzyılda, Buhara'dan Basra ve Bağdat'a kadar daha fazla Türk askeri yerleşti. Ardından gelen Abbâsî dönemi sırasında, daha binlerce Türkmen savaşçısı Irak’a getirildi; ancak, Irak’a yerleşen Türkmen sayısı önemli değildi ve bu nedenle ilk Türkmen dalgası, yerel Arap nüfusuna asimile oldu.[27][28]

Selçuklu dönemi göçü

değiştir

Irak'a inen ikinci Türkmen dalgası, Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun Türkleriydi. Irak'taki Türkmenlerin büyük ölçekli göçü, 1055 yılında Selçuklu hanedanının ikinci hükümdarı Sultan Tuğrul Bey'in, Mekke'ye giden kutsal yolu onarmayı amaçlayan saldırısıyla. Sonraki 150 yıl boyunca, Selçuklu Türkleri, Kuzey Irak'ın en değerli yolları boyunca Türkmenleri (özellikle Telafer, Erbil, Kerkük ve Mandali olmak üzere) yerleştirdi; bu bölgeler modern Irak Türkmen topluluğu tarafından Türkmeneli olarak tanımlanmaktadır. Bu yerleşimlerin birçoğu, Selçuklu İmparatorluğu'nda askeri ve idari görevler üstlendi.[29]

Osmanlı dönemi göçü

değiştir

Irak’a yapılan üçüncü ve en büyük Türkmen göçü, Osmanlı idaresi sırasında (1535–1919) dört yüzyıl boyunca gerçekleşti.[29] Onaltıncı yüzyılın ilk yarısında Osmanlılar, başlıca rakipleri olan Safevilerle savaşarak Irak’a doğru genişlemeye başlamıştı. 1534’te, Kanuni Sultan Süleyman döneminde, Musul Osmanlı İmparatorluğu içinde yeterince güvenli hale geldi ve bölgedeki diğer tüm idari bölgelerden sorumlu başlıca eyalet (vilayet) oldu. Osmanlılar, Anadolu’dan göçü teşvik ederek Türkmenleri Kuzey Irak’a yerleştirdiler, ayrıca dini alimler de getirerek Hanefi (Sünni) İslam’ı yaymaya başladılar. Bölgede sadık Türkmenler yaşarken, Osmanlılar Mezopotamya’nın güney eyaletlerine giden güvenli bir güzergahı koruyabildiler. Fetih sonrası Kerkük tamamen Türk kontrolüne geçti ve "Gökyurt" olarak adlandırıldı. Modern Irak Türkmenleri, Anadolu ve Türk devletiyle olan ilişkilerini esasen bu döneme bağlamaktadırlar.[30]

 
Musul Vilayeti

Kanuni'nin 1534'te Irak'ı fethetmesi ve ardından Sultan IV. Murad'ın 1638'de Bağdat'ı almasıyla, bölgeye büyük bir Türk göçü başladı. 31 Aralık 1534'te Safeviler’i yenen Süleyman, Bağdat'a girdi ve vilayetin altyapısını yeniden inşa etmeye başladı, ayrıca Kerbela’da bir baraj inşaatı ve şehrin çevresindeki büyük su projelerinin yapılmasını emretti. Yeni vali atandıktan sonra, kasaba 1.000 piyade ve 1.000 süvari askerinden oluşacaktı. Ancak, 89 yıl süren barışın ardından savaş patlak verdi ve şehir kuşatıldı, nihayetinde 1624'te Abbas Büyük tarafından fethedildi. Persler, 1638’e kadar şehirde hüküm sürdüler, bu tarihte Sultan IV. Murad’ın komutasındaki büyük Osmanlı kuvveti Bağdat’ı tekrar ele geçirdi. 1639’da imzalanan Zuhab Antlaşması ile Osmanlılar Irak’ta kontrolü ele geçirerek iki imparatorluk arasındaki askeri çatışmayı sona erdirdi. Böylece, 1638’de Bağdat’ın fethedilmesinin ardından Sultan IV. Murad’ın ordusuyla birlikte daha fazla Türk bölgeye yerleşti, bazıları ise daha sonra diğer ünlü Osmanlı figürleriyle birlikte geldi.

Osmanlı sonrası dönem

değiştir
 
Misak-ı Milli ("ulusal yemini") dahil etmek istedi Musul Vilayeti 1920 yılında bir Türk milletinin yeni sınırları için tekliflerde.

1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasının ardından, Irak Türkmenleri, Türkiye'nin Musul Vilayeti'ni ilhak etmesini ve kendilerinin genişlemiş bir devletin parçası olmasını istemiştir çünkü Osmanlı monarşisi altında, Irak Türkmenleri idari ve ticari sınıfları olarak nispeten sorunsuz bir yaşam sürmüşlerdir. Ancak, Osmanlı monarşisinin sona ermesinin ardından, Irak Türkmenleri, Anayasa Yapıcı Meclis seçimlerine katıldılar; bu seçimlerin amacı, 1922'deki Britanya hükümetiyle yapılan antlaşmayı resmiyete dökmek, anayasa taslağının hazırlanmasını sağlamak ve 1923 Seçim Yasası'nın geçmesini desteklemekti. Irak Türkmenleri, seçim sürecine katılımlarını, Kerkük'ün idaresinde Türk karakterinin korunması ve Türkçenin liwa'nın resmi dili olarak tanınması koşuluna bağladılar. 1925 anayasasında, Araplar ve Kürtlerle birlikte Irak'ın kurucu bir unsuru olarak tanınmalarına rağmen, daha sonra bu statü kendilerinden alındı.

Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünden bu yana, Irak Türkmenleri, peş peşe gelen rejimlerin politikaları nedeniyle giderek artan şekilde ayrımcılığa uğramışlardır, 1923, 1947, 1959 ve 1979 yıllarında yapılan Kerkük Katliamı da dahil olmak üzere, özellikle Baas Partisi döneminde topluluk ayrımcılığa uğramıştır. 1925 anayasasında, Irak'ın kurucu bir unsuru olarak tanınmalarına rağmen, daha sonra bu statü kendilerinden alınmıştır.[31]

Kültür

değiştir

Irak Türkmenlerinin çoğu Müslümandır ve Türkiye Türkleri ile yakın kültürel ve dilsel bağları vardır.

Dil

değiştir
 
Arapça ve Türkçe yazılmış bir Türkmen köy işareti

Irak Türkmen/Türkmen[32][33] lehçeleri, Türk dillerinin Batı Oğuz şubesi kapsamındadır ve sıklıkla "Irak Türkmen Türkçesi" "Irak Türkçesi" ve "Irak Türkçesi". Lehçeler kendine has özelliklere sahiptir, ancak aynı zamanda Osmanlı Türkçesinin (1534 ile 1920 yılları arasında Irak'ta resmi yönetim ve ortak dil olan) Osmanlı Türkçesinin ve komşu Azeri'nin tarihsel standartlarından da etkilenmiştir. Türk. Özellikle standart (yani İstanbul) Türkçenin bir prestij dili olarak lehçeleri üzerinde derin bir etkisi olmuştur; bu nedenle, Irak Türkmenlerindeki sözdizimi komşu İran-Türk dillerinden keskin bir şekilde farklıdır. Toplu olarak, Irak Türkmen lehçeleri de yöntem bakımından Kıbrıs Türkçesi ve Balkan Türkçesi ile benzerlikler göstermektedir. Irak Türkmenlerinin yazı dili, modern Türk alfabesi kullanılarak İstanbul Türkçesine dayanmaktadır.

Türk dili azınlık dili olarak tanındı Kerkük ve Kifri, 1930 yılında[34] kadar askerî cunta politik gelen Irak Türkleri uzaklaşma amacıyla 1959 yılında adlarını "Türkmen" ve "Turkmanja" tanıtıldı Türkiye'nin.[23] Daha sonra 1972'de Irak hükûmeti Türk dilini[35] yasakladı ve Türkçe kullanılan okullar ve medyanın kullanılması yasaklandı.[35] Baas rejiminin Irak Türkmenlerinin kamuya açık yerlerde Türkçe konuşmasını yasaklamasıyla 1980'lerde Türk dili üzerinde daha fazla yasak getirildi.[35] Türkmen / Türkman lehçelerinin Irak anayasası tarafından tanınması 2005 yılına kadar değildi; O zamandan beri Irak Türkmenleri çok sayıda Türk okulu açtı[36] ve Türkiye'den medyanın maruz kalması, lehçelerinin İstanbul Türkçesine ve Türk kültürüyle ilişkilendirilen ergenler için tercih edilen dile göre standartlaştırılmasına yol açtı.[36]

 
Arapça ve Türkçe yazılmış bir Türkmen köy işareti

Aslında, Irak Türkmenlerinin kendileri (1957 nüfus sayımına göre) ve çeşitli dil kaynakları, kendi dillerini (Türkiye'nin) bir Türk lehçesi olarak görme eğilimindedir, Irak Türkmen Türkçesi, Irak Türkçesi veya Irak Türkmencesi dedikleri. Çalışmalar uzun Irak Türkmenleri ve bazı benzerlikleri belirttiği Güneydoğu Anadolu bölgesi etrafında ağızları Urfa ve Diyarbakır,[37] ya da "olarak tarif etmiştirAnadolu " veya bir" Doğu Anadolu lehçesi ". Irak Türkmenlerinin Azeri'ye daha yakın olduğunu söyleyen[37] Kerkük lehçesini" aşağı yukarı " olarak yerleştiren dilbilimciler de vardır. "Azeri Türkçesi" lehçesi. Yine de Kerkük lehçesi Urfa ile de benzer özellikler göstermektedir ve Kerkük Valiliği'nde Altun Küpri, Taza gibi başka bölgeler de vardır. Urfa'nın Doğu Anadolu lehçesiyle bütünlük gösterdiği söylenen Khurmatu ve Beşir. Nitekim ülkenin diğer bölgelerinde - Amirli, Kifri, Telafer ve Tuz Khurmatu dahil - Türkmenlerin hakim olduğu bölgelerde konuşulan lehçelerin hepsinin Urfa'nın Türk lehçesine benzer olduğu söyleniyor. Dolayısıyla, İran'da konuşulan Azerice ile benzerlikleri kabul eden, ancak Irak Türkmenlerinin " Türkiye Türkçesine daha yakın" olduğunu söyleyen dilbilimciler var.[38]

Irak Türkmen diasporası, geleneksel lehçelerinin yanı sıra standart (İstanbul) Türkçe iletişim kurarken, Irak'taki genç kuşaklar (2019'da 18 yaş altı) İstanbul Türkçesini kolaylıkla konuşmaktadır. Ayrıca Irak Türkmen ağızlarında ve İstanbul Türkçesinde diglossia yaygın bir fenomen haline gelmiştir. Irak Türkmenlerinin çoğu Arapça ve / veya Kürtçe de konuşabilir.[39]

Lehçeler

değiştir

Irak'a 1.200 yıldan fazla süredir farklı Türk göç dalgalarının varlığından dolayı, Irak Türkmen çeşitleri hiçbir şekilde homojen değildir;[39][40] lehçeleri bölgesel özelliklere göre değişebilir. pek çok bölge prestij dilleri özellikle etkili olmuştur: Osmanlı Türkçesi 1534 yılından itibaren ve daha sonra Pers sonra Bağdat'ın (1624). Bir kez Osmanlı imparatorluğu 1640 yılında Irak'ı geri almasıyla birlikte Irak'ın Türk çeşitleri Osmanlı Türkçesi yanı sıra bölgedeki diğer dillere, Arapça ve Kürtçe[39] gibi, etkilenir. Osmanlı Türkçesi 1920'ye kadar Irak'ta güçlü bir etkiye sahipti, çünkü bu sadece resmi yönetim dili değil, aynı zamanda lingua franca idi. Aslında, Türkçe Irak Türkmenleri arasında prestijli bir dil olarak kalmıştır ve lehçeleri üzerinde derin bir tarihsel etki yaratmıştır. Sonuç olarak, Irak Türkmen sözdizimi İran-Türkçeden keskin bir şekilde farklıdır.

Genelde, Irak Türkmen ağızları Telafer (yaklaşık 700.000 hoparlörler), Altınköprü, Tuzhurmatu, Taza Khurmatu, Kifri, Beşir ve Amirli ile gösteri birlik Doğu Anadolu lehçesinde Urfa; Bu arada Kerkük, Erbil, Dohuk, Mandali ve Khanaqin lehçeleri, Tahran ve Afşar Türkçesi ağızlarıyla benzerlik göstermektedir. Ancak Kerkük lehçesi de Urfa ile benzer özellikler göstermektedir ve Kerkük vilayeti nüfusunun% 21,4'ü dil sorulan son nüfus sayımında anadilini "Türkçe" olarak beyan etmişti.[41] Özellikle, Iraklı Türkmen aydınlar arasında Türkiye'ye yönelik kültürel bir yönelim hakimdir ve özellikle Kerkük'te eğitimli çevrelerde diglossia (Türkmen / Türkiye Türkçesi) çok sık görülmektedir. Ayrıca Erbil lehçesi, Kosova'dan Rize, Erzurum ve Malatya'ya kadar uzanan Türk ağızlarıyla benzerlikler göstermektedir.

Irak Türkmenleri, Türkiye Cumhuriyeti'ne kültürel yönelimleri nedeniyle genellikle standart Türkçede aktif bir komuta sahiptir. Türk basın kuruluşları (özellikle uydu TV) etkili oldu; ayrıca Türk kurumları tarafından desteklenen Türkçe eğitim veren çok sayıda özel okul bulunmaktadır. Böylelikle Irak Türkmenlerinde diglossia ve standart Türkçe (Türkiye) yaygın bir fenomen haline gelmiştir.[42]

Politikleştirme
değiştir

Profesör Christiane Bulut, Azerbaycan'dan gelen yayınların Irak Türkmen lehçelerini "siyasi imalarla" tanımlamak için sıklıkla "Irak'ın Azeri (lehçeleri)" veya "Güney Azeri" gibi ifadeler kullandığını savundu; ancak Türkoloji literatüründe, Türkiye ve Irak'ta yakından ilişkili lehçeler genellikle sırasıyla "Doğu Anadolu" veya "Irak-Türk / -Türkman" ağızları olarak anılmaktadır.[33]

Dahası, "Türkmen / Türkman" terimleri de tarihsel olarak politik olarak kabul edilir, çünkü 20. yüzyılın başlarında, azınlık, iktidardaki ordunun 14 Temmuz 1958 askerî darbesinin sonrasına kadar, Türkçe konuşan Türkler olarak kabul edildi. cunta, Irak Türklerini Anadolu'dakilerden uzaklaştırmak için "Türkmen/Türkmen" isimlerini tanıttı[35] ve ardından 1972'de Türkçeyi yasakladı.[35]

Resmi durum

değiştir

Altında Irak İngiliz Mandası Türk dilinin resmi dil olarak kabul edildi Kerkük ve Kifri Dili Yasası'nın 5. maddesi uyarınca 1930[34] Eğitimin dili ana dilinde tarafından belirlenecek Kanunu Madde 6 izin Öğrencilerin çoğunluğu, 2. ve 4. Madde Irak vatandaşlarına duruşma ve kararların her durumda Arapça, Kürtçe veya Türkçeye sözlü olarak tercüme edilmesini sağladı.[34]

Irak'ın 1932'de Milletler Cemiyeti'ne girmesi üzerine Birlik, Irak'ın etnik ve dini azınlıklarını tanımasını talep etti.[34] Sonuç olarak, Kürtçenin yanı sıra Türk dili, 1932 Irak anayasasına göre resmi bir dil olarak tanınacaktı: " Nüfusun önemli bir kısmının Türkmen ırkından olduğu Kerkük livasında, resmi dil, Arapça ile yan yana, ya Kürt ya da Türk olacaktır[40] ". 1. maddeye göre, hiçbir kanun, düzen veya hükûmet eyleminin 1932 anayasasının şartlarına aykırı olmasına izin verilmedi ve gelecekte değiştirilemezdi.

Ancak 1959'da askerî cunta "Türkman" ve "Turkmanja" isimlerini tanıttı.[33] Daha yakın zamanlarda, 2005 Irak Anayasası'nın 4. Maddesi, "Türkmenleri" (Süryanice ile birlikte) "nüfus yoğunluğunu oluşturdukları idari birimlerde" resmi bir azınlık dili olarak tanımaktadır.[34]

Türk alfabesinin benimsenmesi

değiştir

1997'de Irak Türkmen Kongresi bir İlkeler Beyannamesi kabul etti, Üçüncü Madde "Türkmen'in resmi yazı dilinin İstanbul Türkçesi ve alfabesinin yeni Latin alfabesi olduğunu" belirtir. 2005 yılına gelindiğinde Irak okullarında Arapça yazı kullanan geleneksel Türkmen dilinde Türk dili yerini aldı.[36]

Türkçe Eğitim

değiştir
 
Iraklı Türkmen erkek ortaokulunun iki dilli işareti (Arapça ve Türkçe).
 
Iraklı Türkmen kız ortaokulunun iki dilli işareti (Arapça ve Türkçe).

2005 yılında Iraklı Türkmen topluluğu liderleri, Irak okullarında geleneksel Türkmen dilinin yerine Türk dilinin kullanılmasına karar verdiler ;[36] Türkmen Arap alfabesini kullanırken, Türkçe Latin alfabesini kullanıyordu (bkz. Türk alfabesi).[36] Kelsey Shanks, "Türkçeye geçişin, kolektif" biz "kimliğini diğer etnik gruplardan ayırmaya devam ederek güçlendirmenin bir yolu olarak görülebileceğini savundu.[37] Türkçenin kullanımı doğal olarak sunuldu. Türkmence'den ilerleme; sözlü dillerin farklı olduğuna dair herhangi bir öneri hemen reddedildi. "

Çoğu Arap yazısına daha aşina olduğu için (Baas rejiminden dolayı) Türkçe ebeveyn okuryazarlığı oranları düşüktür. Bu nedenle Kerkük'teki Türkmen Eğitim Müdürlüğü daha geniş toplum için Türkçe dersleri başlattı. Ayrıca Ninova'daki Eğitim Bakanlığı Türkmen subayı, "Birleşmiş Milletler Irak Yardım Misyonu" ndan ebeveynler için Türkçe dil kurslarının teşvik edilmesini talep etti.

Türkçe Medya

değiştir

Şimdiki yaygınlık uydu televizyon gelen ve medyada Türkiye Türkçesi doğru Türkmeni standardizasyonunun ve birlikte ilişkilendirerek ergenler için tercih diline yol açmış olabilir Türk kültürü.

2004 yılında Irak'ın Kerkük şehrinde Türkmeneli TV kanalı açıldı. Türkçe ve Arapça dillerinde programlar yayınlamaktadır. 2012 yılı itibarıyla Türkmeneli TV stüdyolara sahiptir Kerkük ve Bağdat'ta içinde Irak ve Çankaya yılında mahalle Ankara, Türkiye. Türkmeneli TV, TRT, TGRT ve ATV gibi birçok Türk kanalının yanı sıra Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile anlaşmalar imzaladı. Programları ve belgeselleri paylaşmak için ana yayıncısı BRT.

Din

değiştir

Irak Türkmenleri ağırlıklı olarak Müslümandır. Sünni Türkmenler çoğunluğu oluşturuyor (yaklaşık %60-70), ancak İslam'ın Şii mezhebini uygulayan önemli sayıda Türkmen de var (yaklaşık %30 ila %40). Bununla birlikte, Türkmenler esas olarak laiktirler ve 1923'te kurulduğundan beri Türkiye Cumhuriyeti'nde uygulanan devlet-din meselelerinin laik yorumunu içselleştirmişlerdir. Dahası, Türkmenlerin çoğunlukla kentlerde yaşadığı gerçeği ticaret ve ticaretle uğraştıkları alanlar ve yüksek öğrenim alma eğilimleri Irak'ın siyasi kültürüne özgü dini ve aşiret faktörlerinin gücü Türkmenleri önemli ölçüde etkilemiyor. Irak Türkmenlerinin küçük bir azınlığı Katoliktir,[43] sayılarının yaklaşık 30.000 olduğu tahmin edilmektedir.[44] Türkmen İncil Ortaklığı, Yeni Ahit'i Irak Türkmen lehçesine tercüme ederek 2021 yılında 2.000 adet basıp dağıttı.[45]

Demografi

değiştir

Nüfus

değiştir

Resmi istatistikler

değiştir

Ayrıca bakınız: Irak'ın Demografisi

Irak Türkmenleri, Irak'taki üçüncü büyük etnik gruptur.[46] Irak Planlama Bakanlığı'nın 2013 verilerine göre Irak Türkmenleri, yaklaşık 34,7 milyonluk toplam nüfusun yaklaşık 3 milyonunu (ülke nüfusunun yaklaşık% 9'u) oluşturmaktadır.[47]

 
Kerkük'te bir Iraklı Türkmen.
Geçmiş sayımlar ve tartışmalar
değiştir

Mesut Yeğen göre, Türkmenler 1919 yılında Erbil kentinde çoğunluğunu yaptığı İngiliz Dışişleri Bakanlığı istem belgeleri Daha sonra nüfus sayımları yansımalar olduğu gibi, son güvenilir nüfus sayımına olarak tanınır 1957 Irak sayım (Araplaştırması politikaları Baas rejimi) toplam Irak nüfusunun% 9 oluşturan 6,3 milyon toplam nüfusun dışarı 567.000 Türkleri kaydedildi.[48] Bu onları Arapların ve Kürtlerin ardından üçüncü sıraya koydu. Bununla birlikte, demokratik olmayan ortam nedeniyle, sayıları her zaman küçümsenmiştir ve uzun zamandır tartışma konusu olmuştur. Örneğin, 1957 nüfus sayımında Irak hükûmeti ilk olarak Irak'ta 136.800 Türk olduğunu iddia etti. Ancak, 567.000'lik revize edilmiş rakam, 1958 devriminden sonra Irak hükûmeti Irak Türkmen nüfusunun aslında bir önceki yılın toplamından% 400'den fazla olduğunu kabul ettiğinde yayınlandı. Scott Taylor, sonuçların politik doğasını şu şekilde tanımlamıştır:

İngilizlerin desteklediği bir hükümdar olan Kral II. Faysal tarafından yapılan 1957 nüfus sayımına göre Irak'ın tamamında yalnızca 136.800 Türkmen vardı. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra İngilizlerin Mezopotamya'nın kontrolünü Türklerden aldıkları akılda tutulduğunda, Osmanlı nüfuzunun tüm kalıntılarını ortadan kaldırmak veya azaltmak için kasıtlı bir kampanya başlatıldı. Bu nedenle Abdul Karim Kassem'in başarılı devrimini başlatmasından sonra şaşırtıcı olmamalı1958'de - 23 yaşındaki Kral II. Faysal'ı öldürdü, İngilizleri sınır dışı etti ve Irak'ı bir cumhuriyet ilan etti - farklı bir rakam dizisi yayınlandı. 1958'deki ikinci nüfus sayımına göre, Türkmen sicili 567.000 idi - bir önceki yılın toplamına göre yüzde 400'den fazla bir artış.

1967, 1977, 1987 ve 1997'de yapılan müteakip nüfus sayımları, rejim manipülasyonu şüpheleri nedeniyle oldukça güvenilmez kabul ediliyor. 1997 nüfus sayımı, toplam Irak nüfusunun% 2,72'sini oluşturan 22.017.983 toplam nüfusu içinde 600.000 Irak Türkmeninin olduğunu belirtir; ancak bu nüfus sayımı, vatandaşlarının yalnızca Arap veya Kürt olmak üzere iki etnik kökenden birine ait olduğunu göstermesine izin verdi; bu, birçok Irak Türkmeninin kendilerini Arap olarak tanımladığı anlamına geliyor (Kürtler, Saddam Hüseyin'in Irak'ında arzu edilen bir etnik grup değiller) Irak Türkmenlerinin sayısı.

Diğer tahminler

değiştir

2004 yılında Scott Taylor, Irak Türkmen nüfusunun 25 milyonluk Irak nüfusunun 2.080.000'ini (nüfusun% 8.32'sini oluşturur) sürerken, Patrick Clawson Irak Türkmenlerinin toplam nüfusun yaklaşık% 9'unu oluşturduğunu belirtti. Ayrıca, Temsil Edilmeyen Milletler ve Halklar Örgütü gibi uluslararası kuruluşlar, Irak Türkmen toplumunun 3 milyon veya Irak nüfusunun% 9-13'ü olduğunu belirtmiştir. Irak Türkmenleri toplam nüfusunun 3 milyonun üzerinde olduğunu iddia ediyor. Columbia Üniversitesi'nde yapılan bir araştırmaya göre ise 2015 itibarıyla Türkmenlerin Irak nüfusuna oranı %2.7 olarak tahmin edilmekte.[13]

Ana madde: Türkmeneli
 
Bir haritası Türkmeneli'nde (Türkçe : Türkmeneli bir anıt üzerine) Altınköprü (Türkçe : Altınköprü).
 
Türkmeneli başörtüsü tutan Iraklı bir Türkmen genci.

Irak Türkmenleri, özellikle kuzeybatıdan doğuya, Irak'ın ortasında uzanan " Türkmeneli " olarak adlandırdıkları bir bölgede kuzey Irak'ta yaşıyor. Irak Türkmenleri başkentlerini Kerkük olarak görüyorlar. Liam Anderson ve Gareth Stansfield, Türkmeneli bölgesini şu şekilde tanımlamaktadır:

... Türkmenlerin Türkmeneli dedikleri şey - Irak'ın Türkiye ve Suriye sınırından çapraz olarak İran sınırına kadar uzanan geniş bir toprak parçası. Türkmen kaynakları, "Türkmeneli" nin İngilizleştirilmiş bir versiyonu olan Turcomania'nın 1785 yılında William Guthrie tarafından yayınlanan bir bölge haritasında yer aldığını, ancak yirminci yüzyılın sonuna kadar Türkmeneli ile ilgili net bir referans olmadığını belirtiyor.

Irak Türkmenleri, genellikle birkaç büyük şehri ve bu şehirlerle bağlantılı küçük bölgeleri Türkmeneli'nin bir parçası olarak görüyorlar. vatanlarına bir parçası olduğu iddia büyük şehirler şunlardır: Altınköprü, Badra, Bakuba'da, Diyala, Erbil, Khanaqin, Kifri, Kerkük, Kizilribat, Mendeli, Musul'u, Salahaldeen, Sancar, Tal Afar ve Tuzhurmatu. Dolayısıyla Türkmeneli bölgesi, güneyde Arap yerleşim bölgeleri ile kuzeydeki Kürdistan bölgesi arasında yer almaktadır.

1957 nüfus sayımına göre, Irak Türkmenleri Kerkük kentinde yaşayanların çoğunluğunu oluşturdu ve % 40 annelerinin " Türk " olduğunu söyledi. Irak'ın ikinci en büyük Türkmen şehri, nüfusun %95'ini oluşturduğu Tel Afar'dır. Diyala Eyaleti ve Kifri'nin bir zamanlar ağırlıklı olarak Türkmen şehirleri ağır bir şekilde Kürtleştirildi ve Araplaştırıldı.

Bazı Irak Türkmenleri de Türkmeneli bölgesinin dışında yaşıyor. Örneğin Irak'ın başkenti Bağdat'ta yaşayan önemli bir topluluk var.

Diaspora

değiştir
 
Hollanda'nın Amsterdam kentinde bir Irak Türkmen protestosu.

Çoğu Iraklı Türkmen için migrate Türkiye tarafından takip Almanya'da, Danimarka ve İsveç, yaşayan Irak Türkmen toplulukları da vardır Kanada'da, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya, Yeni Zelanda, Yunanistan, Hollanda ve Birleşik Krallık.

Sosyal sorunlar

değiştir

Irak Türkmenlerinin konumu, Osmanlı İmparatorluğu'nun idari ve ticari sınıfları olmaktan, azınlığa karşı giderek daha fazla ayrımcılığa uğramaya doğru değişti.[49] Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünden bu yana Irak Türkmenleri 1959 Kerkük Katliamı gibi çeşitli katliamların kurbanı oldular. Ayrıca Baas partisi döneminde Irak Türkmenlerine yönelik ayrımcılık arttı ve birçok lider idam edildi. 1979'da[49] Irak Türkmen toplumu da devletin Araplaştırma politikalarının kurbanı oldu ve Kürtler tarafından zorla anavatanlarından itmeye çalışan Kürtler tarafından Kürtleştirildi. Bu nedenle, siyasi zulüm ve sürgünden teröre ve etnik temizliğe kadar değişen çeşitli baskı ve asimilasyon derecelerine maruz kaldılar. 1925 anayasasında kurucu bir varlık olarak tanınmasına rağmen, Irak Türkmenleri daha sonra bu statüden mahrum bırakıldı; dolayısıyla kültürel haklar yavaş yavaş ellerinden alındı ve aktivistler sürgüne gönderildi.[49] Son zamanlarda IŞİD'in elinde bir soykırımla karşı karşıya kaldılar.

 
İstanbul, Türkiye'de bir Iraklı Türkmen kadın

Katliamlar

değiştir

4 Mayıs 1924 Katliamı

değiştir
Ana madde: Levi Baskını

1924'te Irak Türkmenleri, Türkiye Cumhuriyeti'nde ortaya çıkan Mustafa Kemal Atatürk'ün yeni Türk milliyetçi ideolojisiyle doğal bir bağı olan Osmanlı İmparatorluğu'nun sadakatsiz bir kalıntısı olarak görülüyordu. Bu nedenle, Kerkük bölgesinde yaşayan Irak Türkmenleri, özellikle Kral I. Faysal'ın tahta çıkışını desteklemedikleri için Irak'ın istikrarına tehdit oluşturdular. Irak Türkmenleri, İngilizler tarafından diğer Iraklı unsurlarla işbirliği içinde hedef alındı, bunlardan Irak Türkmenlerine boyun eğdirmeye en istekli olanları Irak Toplayıcılarıydı.Türkiye'nin Hakkari bölgesinden Irak'a sığınan Süryani topluluğu. Çatışmanın kıvılcımı, bir Levi askeri ile bir Iraklı Türkmen esnaf arasındaki bir anlaşmazlıktı ve bu, İngilizlerin Levies'in Irak Türkmenlerine saldırmasına izin vermesi için yeterliydi ve bu da yaklaşık 200 kişinin katledilmesiyle sonuçlandı.

Gavurbağı Katliamı

12 Temmuz 1946'da Irak polisi, Kerkük'te Gavurbağı Parkı'nda toplanan ve haklarını talep etmek için eylem yapan Kerkük Petrol Şirketi'nde çalışan bir grup Türkmen'e ateş açtı.[50][51][51]

1959 Kerkük katliamı

değiştir

1959 Kerkük katliamı, Irak hükûmetinin Kerkük'te büyük ölçüde Kürt olan Irak Komünist Partisi'nin Irak Türkmenlerini hedef almasına izin vermesi nedeniyle gerçekleşti.[49] Temmuz 1959'da bir Kürt olan Maarouf Barzinji'nin Kerkük belediye başkanlığına atanmasıyla, 14 Temmuz ihtilal kutlamalarının ardından kentte Kürtler ile Irak Türkmenleri arasında hızla kutuplaşan düşmanlıklarla birlikte gerilim yükseldi. 14 Temmuz 1959'da Irak Türkmenleri ile Kürtler arasında çatışmalar çıktı ve yaklaşık 20 Irak Türkmen'i öldü. Ayrıca, 15 Temmuz 1959'da, Irak ordusunun Dördüncü Tugayı'na bağlı Kürt askerleri, Irak Türkmen yerleşim alanlarını havaya uçurarak 120 evi yıktı.[52] Düzen, Bağdat'tan askerî birlikler tarafından 17 Temmuz'da geri getirildi. Irak hükûmeti olayı bir "katliam" nitelendirdive 31 ila 79 Irak Türkmeninin öldüğünü ve 130 kadarının yaralandığını belirtti.

1991'deki Altunköprü Katliamı

değiştir
Ana madde: Altınköprü Katliamı

1991'de Körfez Savaşı sırasında Irak Ordusu tarafından 135'ten fazla Türkmen katledildi.

Soykırım

değiştir
Ana madde: Irak Türkmen Soykırımı

2014'ten 2017'ye kadar Irak Türkmen Soykırımı olarak bilinen resmi olarak tanınan bir soykırım Irak ve Şam İslam Devleti tarafından yapıldı.

Araplaştırma

değiştir
 
Amsterdam'ı protesto eden Türkler, pankartta 'Kerkük, Türkmen karakterli bir Irak şehridir' yazıyor.

1980'de Saddam Hüseyin hükûmeti, kendi azınlıklarını asimilasyon politikasını benimsedi. Hükûmetin yer değiştirme programları nedeniyle, bölgeyi Araplaştırmak amacıyla binlerce Iraklı Türkmen, Kuzey Irak'taki geleneksel anavatanlarından taşındı ve yerlerini Araplara bıraktı.[53] Ayrıca, özgür toprak ve mali teşvik vadedilen Arap göçmenlere yer açmak için Irak Türkmen köy ve kasabaları tahrip edildi. Örneğin Baas rejimi, Kerkük şehrinin tarihsel olarak bir Irak Arap şehri olduğunu kabul etti ve kültürel yöneliminde sıkı bir şekilde kaldı.[49] Böylece, Araplaştırmanın ilk dalgası, Arap ailelerin Irak'ın merkezinden ve güneyinden Kerkük'e giderek büyüyen petrol endüstrisinde çalışmak üzere taşındığını gördü. Irak Türkmenleri aktif olarak zorlanmasa da şehirde yeni Arap mahalleleri kuruldu ve Arap göçleri devam ettikçe şehrin genel demografik dengesi değişti.[49]

Devlet güvenlik ve istihbarat teşkilatlarının çeşitli cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve direktifleri, Irak Türkmenlerinin Baas rejimi sırasında asimilasyon sürecinde özel bir ilgi odağı olduğunu gösteriyor. Örneğin, Irak Askeri İstihbaratı, 6 Mayıs 1980 tarihinde, Iraklı Türkmen yetkililerin Kerkük'ten sınır dışı edilmesini emreden 1559 sayılı direktif yayınlayarak şu talimatları yayınladı: "Türkmen yetkililerin onları başkalarına sınır dışı etmek için [amacıyla] devlet dairelerinde çalıştıkları yerleri belirleyin. onları dağıtmak ve bu valilikte [Kerkük] yoğunlaşmasını önlemek için valilikler. " Ayrıca 30 Ekim 1981'de Devrim Komuta Konseyi, Irak Türkmenlerinin Kerkük'ten sınır dışı edilmesine izin veren 1391 sayılı kararname ile "bu direktifin özellikle Kerkük'te yaşayan Türkmen ve Kürt yetkilileri ve işçilere yönelik olduğunu" belirtmiştir.

Bu Araplaştırma politikalarının başlıca kurbanları olan Irak Türkmenleri, arazi kamulaştırma ve iş ayrımcılığına maruz kaldılar ve bu nedenle ayrımcılığa uğramamak için kendilerini "Araplar" olarak kaydettireceklerdi. Dolayısıyla etnik temizlik, Irak Türkmenlerinin Kuzey Irak'ın Kerkük'teki etkisini azaltmayı amaçlayan Baas politikasının bir parçasıydı.[53] Kerkük gibi şehirlerde kalan Irak Türkmenleri, devam eden asimilasyon politikalarına tabiydiler; Türk kökenli isimleri olan okul isimleri, mahalleler, köyler, sokaklar, pazarlar ve hatta camiler Baas Partisi veya Arap kahramanlarından gelen isimlerle değiştirildi.[53] Dahası, özellikle 1990'larda Kerkük'teki birçok Irak Türkmen köyü ve mahallesi basitçe yıkıldı.[53]

 
Türkçe yazılı pankart tutan Iraklı Türkmen kadın : Kerkük'ü hiçbir güç Kürtleştiremez ("Hiçbir güç Kerkük'ü Kürtleştiremez").

Türkmen-Kürt gerginliği ve Kürtleşme

değiştir

Kürtler, Irak Türkmenlerinin kendilerine ait gördükleri topraklar üzerinde fiilen egemenlik iddia ettiler. Irak Türkmenleri için, Osmanlı İmparatorluğu'nun mirası olarak bölgenin haklı mirasçıları olarak kimlikleri derinden telkin ediliyor.[53] Böylelikle, Kürdistan Bölgesi ve Irak hükûmetinin, Irak Türkmenlerini yok etme veya asimile etme stratejileriyle hayatta kalmalarına tehdit oluşturduğu iddia ediliyor.[53] Irak Türkmenlerinin en büyük yoğunluğu Telafer'de olma eğilimindeydi. 1991'de Kürdistan Bölgesi'nin oluşumu, Kürtler ve Irak Türkmenleri arasında büyük bir düşmanlık yarattı ve bazı Irak Türkmenlerinin Kürtleşmenin kurbanı olmasına neden oldu.Liam Anderson'a göre. Irak Türkmenlerinin en büyük yoğunluğu, önde gelen idari ve ekonomik konumlar üstlendikleri bir şehir olan fiili başkent Erbil'de olma eğilimindeydi. Böylece onlar giderek 1996 sonra oldu şehrin iktidar güçleri ile anlaşmazlık ve sık sık çatışmaya girdi Kürdistan Demokratik Partisi arasında Mesud Barzani.[53]

Anderson ve Stansfield'e göre 1990'lı yıllarda, KDP ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) bölgenin siyasi hegemonları olarak kurumsallaştıkça ve Irak Türkmenlerinin bakış açısıyla Kürtler ve Irak Türkmenleri arasındaki gerilim alevlendi. onları otorite konumlarından ötekileştirmek ve kültürlerini her yeri kaplayan bir Kürdistan kimliği ile kaplamak. Ankara'nın desteğiyle 24 Nisan 1995'te Türkmen partilerinin yeni bir siyasi cephesi olan Irak Türkmen Cephesi (ITF) kuruldu.[53] Irak Türkmen Cephesi ile KDP arasındaki ilişki gergindi ve on yıl geçtikçe kötüleşti. Irak Türkmen Cephesi ile bağlantılı Irak Türkmenleri, Kürt güvenlik güçleri tarafından taciz edildiğinden şikayet etti.[53] Mart 2000'de İnsan Hakları İzleme Örgütü, KDP'nin güvenliğinin, iki taraf arasında uzun süren anlaşmazlıklar sonrasında, ITF'in Erbil'deki ofislerine saldırdığını ve iki korumayı öldürdüğünü bildirdi.[53] 2002'de KDP, Kürdistan Bölgesi'nin daha fazla kurumsallaşmasını destekleyen bir Irak Türkmen siyasi örgütü olan Türkmen Ulusal Derneği'ni kurdu. Bu, ITF yanlısı Irak Türkmenleri tarafından, Irak Türkmen muhalefetini "satın alma" ve onlarla bağlarını koparma amaçlı kasıtlı bir girişim olarak görüldü.Ankara. KDP tarafından Irak Türkmenlerinin "gerçek sesi" olarak tanıtılan Türkmen Ulusal Derneği, Kürdistan yanlısı bir duruşa sahip ve Irak Türkmenlerinin tek temsilci sesi olarak ITC'yi etkili bir şekilde zayıflattı. Türkmenlerin tarihsel olarak kendilerine ait gördükleri bir şehir olan Kerkük'te 2003'ten itibaren Kürtler ve Türkmenler arasında ayaklanmalar çıktı. Birleşmiş Milletler raporlarına göre, KBY ve Peşmergeler "kanunsuz bir şekilde Kirkürk'ü polislik ediyor, Türkmenleri ve Arapları kaçırıyor ve işkenceye tabi tutuyor". 2003-2006 yılları arasında Tel A'far'da 1.350 Türkmen öldü ve binlerce ev hasar gördü veya yıkıldı, bunun sonucunda 4.685 yerinden edilmiş aile oldu.

Politika

değiştir

Ocak 2005'te Irak Geçici Ulusal Meclisine beşi Birleşik Irak İttifakı listesinde, üçü Irak Türkmen Cephesi'nden (ITF) ve Kürdistan Demokratik Yurtsever İttifakı'ndan iki veya dördü olmak üzere on ila on iki Türkmen seçildi.

Aralık 2005 seçimlerinden Türkmen beş ile yedi aday Temsilciler Meclisine seçildi. Buna ITF'ten bir aday (lideri Saadeddin Arkej), Birleşik Irak İttifakı'ndan iki veya dört, Irak Mutabakat Cephesinden ve Kürdistan İttifakından bir aday dahildi.[54]

Irak Türkmenleri, Kuzey Irak ve Kürdistan Bölgesi'nin gelecekteki statüsü konusundaki tartışmalarda kilit bir siyasi güç olarak da ortaya çıktı. Türkiye hükûmeti, Irak federalizmine ve özellikle de önerilen Kerkük'ün Kürdistan Bölgesel Hükûmeti'ne eklenmesine karşı çıkan Irak Türkmen Cephesi gibi siyasi kuruluşların finanse edilmesine yardımcı oldu.

Ancak Kerkük konusunda iki grup arasındaki gerginlikler yavaş yavaş sona erdi ve 30 Ocak 2006'da Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani, "Kürtler, Iraklı Türkmenlere, bulundukları bölgelerde özerklik vermek için bir plan üzerinde çalışıyorlar. Yeni anayasanın çoğunluğu Irak Kürdistan Bölgesi için hazırlıyorlar. " Ancak, asla oldu ve politikaları kürtleştirme tarafından KDP ve KYB (hamlesine basılmasını olmayan Kürtlerle) 2003 yılından sonra ciddi etnik sorunların yol açtı.[55]

Önemli kişiler

değiştir
  • Adil Abdullah, Kerküklü milli futbolcu
  • Riyaz Sarıkahya, siyasetçi
  • Dr. Burhan Kerküklü, Opr.Doktor, Kilis Belediye Başkanı (1994-1995)
  • Kamil Çadırcı, Iraklı politikacı
  • Rifat Çadırcı, Iraklı mimar
  • Alperen Kerküklü, Uzman İnşaat Mühendisi ve Mimar
  • Fuzûlî, 16. yüzyıl şairi, yazar ve düşünür.
  • Erşat Salihi, politikacı
  • Farah Zeynep Abdullah, Türk oyuncu
  • Cafer el-Askari, Irak'ın eski Başbakanı (1923-24 ve 1926-27)
  • Abbas el-Bayati, siyasetçi
  • Yasin el-Haşimi, Irak'ın eski Başbakanı (1924-25 ve 1935-36)
  • Abd al-Muhsin as-Sa'dun, Irak'ın eski Başbakanı (1922-23, 1925-26, 1928-29 ve 1929)
  • Nuri al-Said, Irak'ın eski Başbakanı (1930-32, 1938-40, 1941-44, 1946-47, 1949, 1950-52, 1954-57 ve 1958)
  • Selim Bayraktar, Türk oyuncu
  • Hicri Dede, şair
  • İhsan Doğramacı, Bilkent Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi kurucusu
  • Sinan Erbil, şarkıcı
  • Saadeddin Arkej, politikacı
  • Amine Gülşe, Miss Turkey (2014), manken ve oyuncu
  • İsmet Hürmüzlü, Türk oyuncu
  • Gökhan Kırdar, Türk müzisyen
  • Lütfi Kırdar, Türk siyasetçi
  • Nemir Kırdar, iş insanı
  • Fethi Saffet Kırdar, Iraklı ressam ve heykeltıraş
  • Rena Kırdar, yazar ve sosyetik
  • Üner Kırdar, Türk diplomat ve üst düzey Birleşmiş Milletler yetkilisi
  • Yunus Mahmut, futbolcu
  • Reha Muhtar, Türk televizyon siması
  • Talib Mushtaq, şair ve diplomat
  • Salih Neftçi, Türk ekonomist
  • Reşat Mandan Ömer, Bilim ve Teknoloji Bakanı (2003)
  • Fehmi Said, subay
  • Hikmat Süleyman, Irak Eski Başbakanı (1936-37)
  • Mehmet Türkmehmet, futbolcu
  • Ali Saip Ursavaş, Türk siyasetçi
  • Sadun Köprülü
  • Hiyam Köprülü, Iraklı siyasetçi

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2022. 
  2. ^ Triana, María (2017), Managing Diversity in Organizations: A Global Perspective, Taylor & Francis, s. 168, ISBN 1-317-42368-2, Turkmen, Iraqi citizens of Turkish origin, are the third largest ethnic group in Iraq after Arabs and Kurds, and they are said to number about 3 million of Iraq's 34.7 million citizens according to the Iraqi Ministry of Planning. 
  3. ^ Knights 2004, 262.
  4. ^ Taylor 2004, 28.
  5. ^ Güçlü 2007, 79.
  6. ^ Betts 2013, 86.
  7. ^ Anderson & Stansfield 2011, 58
  8. ^ Iraq: Making Ethnic Peace After Saddam 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. A Conversation with Kanan Makiya and Patrick Clawson
  9. ^ Iraqi Turkmen Human Rights Research Foundation: Summary Violation of the human rights of the Iraqi Turkmen since the Establishment of the Iraqi State. Date: January 27, 2007. No: Rep.9-A2707. Table of Content: General Information: Population, page 3
  10. ^ Vaşinqton Yaxın Şərq Araşdırmaları İnstitutunda Türkiyə Araşdırmaları Proqramının direktoru, Corctaun Universitetinin Xarici Siyasət Məktəbinin professoru, tarixçi Dr. Soner Çağaptay 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ın verdiyi məlumata əsasən İraqda həyata keçirilmiş 1957-ci il əhali siyahıyaalınmasının yekun nəticələrinə əsasən ölkə əhalisnin 819 min nəfərini kürdlər, 567 min nəfərini isə türklər təşkil edirdi. İstinad olaraq bax: Part Six: Post-Saddam Economics and Politics. — 54. Turkmens, the Soft Underbelly of the War in Northern Iraq (Originally published as PolicyWatch no. 735, March 27, 2003 18 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Soner Cagaptay is coordinator of The Washington Institute's Turkish Research Program.), page 262 // The Washington Institute for Near East Policy: Operation Iraqi Freedom and the new Iraq : insights and forecasts edited by Michael Knights. Published in 2004 in the United States of America by The Washington Institute for Near East Policy, 1828 L Street NW, Suite 1050, Washington, DC 20036. Şablon:Sitatın əvvəli...No reliable contemporary data are available on the size of the Turkmen population. The 1957 Iraqi census—the last in which the Turkmens were permitted to register—counted 567.000 Turkmens (9 percent of the population) among Iraq's population of 6.300.000. The census also counted 819.000 Kurds (13 percent of the population)...Şablon:Sitatın sonu
  11. ^ Zubaida Omar: British Inquiry Magazine. February 1987, page 37.
  12. ^ Issue 2. — Endangered community: the Turkoman identity in Iraq (author: Tarik H. Oğuzlu), page 313. // Journal of Muslim Minority Affairs 28 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Volume 24. London: Carfax Publishing, October 2004, 413 pages.
  13. ^ a b Bainbridge, Margaret (2013). Turkic Peoples Of The World. Routledge. ISBN 9781136153624. 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2024. 
  14. ^ Hann, Geoff (2015). Iraq: The ancient sites and Iraqi Kurdistan. Bradt Travel Guides. ISBN 9781841624884. There are estimated to be some three million Turkmen in Iraq, but despite ... There are also about 30,000 Christian 'Catholic'Turks and some Jews living in Iraq... 
  15. ^ Demirci, Fazıl (1991). The Iraqi Turks yesterday and today--. [Turkey]: Turkish Historical Society Printing Press. ISBN 975-95443-2-6. OCLC 27763887. 
  16. ^ a b "Kushner, David (1987), "Pan-Turkism Today: Contemporary Turkey and the "Outside Turks"", Asian and African Studies: Journal of the Israel Oriental Society, 21 (2): 202, ISSN 0066-8281, Official reaction to the question of the Turkish minority in Iraq did change somewhat in the course of 1980 when it was learnt that several Iraqi Turks had been tried and executed on charges of reason". 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi. 
  17. ^ Sadik, Giray (2009). American image in Turkey : U.S. foreign policy dimensions. Lanham: Lexington Books. ISBN 978-0-7391-3380-4. OCLC 426066159. 
  18. ^ Barker, Geoff (2008). Iraq. Mankato, Minn.: Arcturus Pub. ISBN 978-1-61535-637-9. OCLC 855874710. 
  19. ^ "Iraq's Turkmens call for independent province - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East". web.archive.org. 12 Eylül 2021. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2022. 
  20. ^ "Taylor 2004, p. 31: "The largest number of Turkmen immigrants followed the army of Sultan Suleiman the Magnificent when he conquered all of Iraq in 1535. Throughout their reign, the Ottomans encouraged the settlement of immigrant Turkmen along the loosely formed boundary that divided Arab and Kurdish settlements in northern Iraq". 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi. 
  21. ^ "The Iraqi Turkmen Front". 26 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2022. 
  22. ^ Times, The New York (25 Kasım 2015). "Who Are the Turkmens of Syria?". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 17 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2022. 
  23. ^ a b c d e Linguistic minorities in Turkey and Turkic-speaking minorities of the periphery. Bulut, Christiane,. Wiesbaden. ISBN 978-3-447-19590-4. OCLC 1056072001. 
  24. ^ New perspectives on the transnational right. 1st ed. Durham, Martin,, Power, Margaret, 1953-. New York: Palgrave Macmillan. 2010. ISBN 978-0-230-11552-1. OCLC 696313777. 
  25. ^ Taylor, Scott (2004), Among the Others: Encounters with the Forgotten Turkmen of Iraq, Esprit de Corps Books, ISBN 1-895896-26-6 p. 31: "The largest number of Turkmen immigrants followed the army of Sultan Suleiman the Magnificent when he conquered all of Iraq in 1535. Throughout their reign, the Ottomans encouraged the settlement of immigrant Turkmen along the loosely formed boundary that divided Arab and Kurdish settlements in northern Iraq
  26. ^ Returning to political parties? : partisan logic and political transformations in the Arab world. 1st ed. Catusse, Myriam., Karam, Karam., Markaz al-Lubnānī lil-Dirāsāt. Sin el Fil [Lebanon]: The Lebanese Center for policy Studies. 2010. ISBN 978-2-35159-261-8. OCLC 744478449. 
  27. ^ The Middle East : a guide to politics, economics, society, and culture. Rubin, Barry M. Londra: Routledge. 2015. ISBN 978-1-315-69941-7. OCLC 1000445103. 
  28. ^ Taylor, Scott (2004), p. 30, Among the Others: Encounters with the Forgotten Turkmen of Iraq, Esprit de Corps Books, ISBN 1-895896-26-6
  29. ^ a b Taylor, Scott (2004), Among the Others: Encounters with the Forgotten Turkmen of Iraq, Esprit de Corps Books, ISBN 1-895896-26-6, p. 31: "The largest number of Turkmen immigrants followed the army of Sultan Suleiman the Magnificent when he conquered all of Iraq in 1535. Throughout their reign, the Ottomans encouraged the settlement of immigrant Turkmen along the loosely formed boundary that divided Arab and Kurdish settlements in northern Iraq."
  30. ^ Anderson, Liam D.; Stansfield, Gareth R. V. (2009), p. 17 Crisis in Kirkuk: The Ethnopolitics of Conflict and Compromise, University of Pennsylvania Press, ISBN 978-0-8122-4176-1
  31. ^ Stansfield, Gareth (22 Eylül 2016). Iraq: People, History, Politics (İngilizce). John Wiley & Sons. s. 72. ISBN 978-1-5095-1118-1. 
  32. ^ The Turkic languages. Johanson, Lars, 1936-, Csató, Éva Ágnes,. Abingdon, Oxon. ISBN 978-1-136-82527-9. OCLC 908192061. 
  33. ^ a b c The Languages and Linguistics of Western Asia : an Areal Perspective. Haig, Geoffrey,, Khan, Geoffrey,. Berlin. ISBN 978-3-11-042168-2. OCLC 1078919461. 
  34. ^ a b c d e Constitutionalism, human rights, and Islam after the Arab spring. Grote, Rainer,, Röder, Tilmann J.,, El-Haj, Ali M.,. New York. ISBN 0-19-062765-4. OCLC 953432636. 
  35. ^ a b c d e Unrepresented Nations and Peoples Organization : yearbook 1995. Simmons, Mary Kate., Unrepresented Nations and Peoples Organization. The Hague: Kluwer Law International. 1996. ISBN 90-411-0223-X. OCLC 36779050. 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2020. 
  36. ^ a b c d e Shanks, Kelsey. Education and ethno-politics : defending identity in Iraq. Abingdon, Oxon. ISBN 978-1-317-52043-6. OCLC 930093704. 
  37. ^ a b c Clark, Larry V. (1998). Turkmen reference grammar. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN 3-447-04019-X. OCLC 40416191. 
  38. ^ Turcology in Mainz = Turkologie in Mainz. Boeschoten, Hendrik., Rentzsch, Julian. Wiesbaden: Harrassowitz. 2010. ISBN 978-3-447-06113-1. OCLC 607971216. 
  39. ^ a b c edited by Aslı Göksel and Celia Kerslake (2000). Studies on Turkish and Turkic languages : proceedings of the Ninth International Conference on Turkish Linguistics, Lincoln College, Oxford, August 12-14, 1998. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN 3-447-04293-1. OCLC 46430522. 
  40. ^ a b Languages of Iraq, ancient and modern. Postgate, J. N., British School of Archaeology in Iraq. [London?]: British School of Archaeology in Iraq. 2007. ISBN 978-0-903472-21-0. OCLC 163596378. 14 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2020. 
  41. ^ Anderson, Liam D., (2009). Crisis in Kirkuk : the ethnopolitics of conflict and compromise. Stansfield, Gareth R. V.,. University of Pennsylvania Press. ISBN 9780812206043. OCLC 794929407. 
  42. ^ Türk lehçeleri grameri. 1. baskı. Ercilâsun, Ahmet B. (Ahmet Bican). Kızılay, Ankara: Akçağ. 2007. ISBN 978-975-338-885-6. OCLC 213495413. 
  43. ^ www.fildisiajans.com.tr, Fildişi Ajans, Danışmanlık ve Yazılım. "ORSAM-Center for Middle Eastern Studies". ORSAM-Center for Middle Eastern Studies (İngilizce). 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2023. 
  44. ^ Hann, Geoff (2015). Iraq: The ancient sites and Iraqi Kurdistan. Bradt Travel Guides. ISBN 9781841624884. There are estimated to be some three million Turkmen in Iraq, but despite ... There are also about 30,000 Christian 'Catholic'Turks and some Jews living in Iraq... 
  45. ^ "Home | Turkmen Bible Partnership". Turkmen Bible Partne (İngilizce). 24 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2023. 
  46. ^ "Al-Hurmezi, Ahmed (9 Aralık 2010),". 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  47. ^ "Bassem, Wassim (2016). "Irak Türkmenleri bağımsız vilayet çağrısı yapıyor". Al-Monitor. Türk kökenli Irak vatandaşı Irak Türkmenleri, Ninova vilayetinin merkezinde bulunan Musul'un batısında Telafer ilçesinde kendi bağımsız vilayetlerini talep ediyorlar... Türkmenler Sünni ve Şiilerin bir karışımı ve Irak Planlama Bakanlığı'nın 2013 verilerine göre, Irak'ta Araplar ve Kürtlerden sonra üçüncü en büyük etnik köken, 34,7 milyonluk toplam nüfusun yaklaşık 3 milyonunu oluşturuyor". 17 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  48. ^ Operation Iraqi Freedom and the new Iraq : insights and forecasts. Knights, Michael., Washington Institute for Near East Policy. Washington, DC: Washington Institute for Near East Policy. 2004. ISBN 0-944029-93-0. OCLC 56057962. 
  49. ^ a b c d e f Stansfield, Gareth RV (2007), Irak: İnsanlar, Tarih, Politika, Politika, s. 70. s. 70. 
  50. ^ "بنت الرافدين". brob.org. 14 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2023. 
  51. ^ a b "ميسون نعيم الرومي: الى العامل في عيده - الأخبار". 6 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2023. 
  52. ^ Ghanim, David (2011), Irak'ın İşlevsiz Demokrasi, ABC-CLIO, s. 380. 
  53. ^ a b c d e f g h i j Anderson, Liam D.; Stansfield, Gareth RV (2009), Kerkük'te Kriz: Çatışma ve Uzlaşmanın Etnopolitiği, Pennsylvania Üniversitesi Yayınları, s. 15. 
  54. ^ "The New Iraq, The Middle East and Turkey: A Turkish View 2009-03-05 tarihindeWayback Machine'de Arşivlendi, Siyasi, Ekonomik ve Sosyal Araştırma Vakfı, 2006-04-01, erişim tarihi: 2007-09-06". 
  55. ^ Stansfield, Gareth RV (2007), Irak: İnsanlar, Tarih, Politika, Politika, s. 70. 
Genel
  • Suphi Saatçi, Tarihten Günümüze Irak Türkmenleri, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2003, ISBN 975-437-455-4.
  • Bilâl N. Şimşir, Türk - Irak İlişkilerinde Türkmenler, Bilgi Yayınları, Ankara, Eylül 2004, ISBN 975-22-0102-4.
  • Irak Türkmenlerinin dünü ve Türkçesi, Dicle Üniv. Fen-Ed. Fak. Çag. Türk Lehç. ve Ed. Bölümü Ögr. Gör., Dr. Mehmet Hazar
  • A. Borjakov, M. Sarıhanov, M. Söyegov, B. Hojayev, S. Arnazarov (2000), Türkmen Dilinin Grammatikası (Morfologiya), Mahmudgulu Adındaki Dil ve Edebiyat Enstitüsü, Ruh Neşriyatı, “Türk Dil Kurumu tarafından basılmıştır.” Ankara.
  • Altan Çetin (2002), “Irak Türkmenleri Tarihi” (Abdullatif Benderoğlu'nun Târihu't-Turkmân fi'l- Irak, Bağdat 1972, adlı eserinden tercümedir), Nüsha, Yıl: 11, Sayı: 6, Yaz, s. 144-148.
  • Ebulgazi Bahadır Han (1996), Şecere-i Terākime (Türkmenlerin Soy Kütüğü), Hazırlayan: Zuhal Kargı Ölmez, Simurg yayınları, Ankara, s. 210.
  • Nadir Devlet (1993), Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, Çağ Yayınları, Ek Cilt, İstanbul.
  • Oğuz Ünal (1980), Türkiye Tarihine Giriş, Horasan’dan Anadolu’ya, Töre Devlet Yayınevi, Ankara.
  • V. Bartold (1958), Târihu’t-Turk fî Asyâ el-Vusta, Kahire.
  • Osman S. A. Ismail, "Mu'tasim and the Turks," BSOAS 29 (1966): 12-24
  • Kennedy, Hugh (1986). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century (İngilizce) (Birinci bas.). Harlow: Longman. ss. 158-77. ISBN 0-582-49312-9. 
  • Helmut Tollner, Die türkischen Garden am Kalifenhof von Samarra, (Bonn, 1971)
  • Al-Shawi, İbrahim (2006). Irak'a Bir Bakış, Lulu. ISBN 1-4116-9518-6. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Irak_Türkmenleri&oldid=34191768" sayfasından alınmıştır