Irkçılık-Turancılık Davası
Bu maddenin veya bölümün özgün araştırma, doğrulanamaz veya yoruma dayalı ifadeler içerdiği düşünülmektedir. Lütfen iddiaları kontrol ederek ve yeni kaynaklar ekleyerek geliştirin. Özgün araştırmadan oluşmuş ifadeler kaldırılabilir. Ayrıntılar maddenin tartışma sayfasında bulunabilir. |
Irkçılık-Turancılık Davası, 7 Eylül 1944'te başlayan ve 29 Mart 1945'e kadar süren, Türk siyasetinde önde gelen 23 ismin Irkçılık-Turancılık suçlamasıyla yargılandığı sürecin adıdır. Toplam 65 oturum sürmüştür. Yargılama sonucunda Zeki Velidi Togan, Hüseyin Nihal Atsız, Alparslan Türkeş, Reha Oğuz Türkkan, Cihat Savaş Fer, Nurullah Barıman, Fethi Tevetoğlu, Nejdet Sançar, Cebbar Şenel ve Cemal Oğuz Öcal çeşitli cezalara çarptırıldılar.
Arka plan
değiştirAyrıca bakınız: II. Dünya Savaşı ve Türkiye
II. Dünya Savaşı döneminde, Türkiye dış politikasını savaştan kaçınmak üzerine inşa etmiş, savaşa katılması yönünde baskı yapan Müttefik Devletlere askeri ve lojistik eksiklikler bahane edilerek savaş dışı kalınmaya çalışılmış, Nazi Almanyası'nın üstün başarılar kazandığı 1943'e kadar Nazi Almanyası ile yakınlaşılmış ve hatta Türk askeri gözlemci heyeti Belgorod'da o sıralarda Kursk Muharebesi'ne hazırlanmakta olan Alman ordusunun hazırlıklarını incelemiş, 6. ve 7. Panzer Tümenlerinin yer aldığı Harkov Tatbikatı'na katılmışlardır. Almanya'nın Ankara Büyükelçisi Franz von Papen, Enver Paşa'nın kardeşi iş insanı ve eski asker Nuri Killigil aracılığla Turancılığı örgütlemeyi planlamıştır. 1943'ten sonra Mihver Devletlerin kademe kademe yenilgileri dolayısıyla Türk hükûmeti, Nazi zaferleri dolayısıyla izin verdiği bu hareketi baskılamış, bu baskılamaların sonucu olarak da Turancı çevrelerin sivri dili olarak isim yapmış edebiyat öğretmeni Nihal Atsız, başbakan Şükrü Saracoğlu'na Orhun dergisinde iki açık mektup yazmış, bu mektuplar sonucu Sabahattin Ali tarafından Nihal Atsız'a karşı açılan dava basında Atsız-Sabahattin Ali davası olarak adlandırılmıştır.[1]
Başvekil Şükrü Saracoğlu'na açık mektup
değiştirDönemin Başbakanı Şükrü Saracoğlu 5 Ağustos 1942'de TBMM'de yaptığı konuşmada şunları söyler:
"Biz Türk'üz, Türkçüyüz ve daima Türkçü kalacağız. Bizim için Türkçülük bir kan meselesi olduğu kadar bir vicdan ve kültür meselesidir. Biz azalan veya azaltan Türkçü değil, çoğalan ve çoğaltan Türkçüyüz. Ve her vakit bu istikamette çalışacağız."[2]
Bu açıklamaya rağmen devletin her tarafına "komünist" kadroların yerleştirilmekte olduğunu düşünen Nihal Atsız dönemin başbakanı Şükrü Saracoğlu'na Orhun dergisinde 1 Mart 1944'te ve gene bir ay sonra 1 Nisan 1944'te olmak üzere iki açık mektup kaleme alır, Başbakan'a şikayet ve uyarıda bulunur. Şikayet edilenlerin arasında Ahmed Cevad Emre, Sabahattin Ali, Sadrettin Celal Antel, Pertev Naili Boratav ve Hasan Âli Yücel de vardır.
Açık mektuptaki hakaretamiz ifadeler nedeniyle Sabahattin Ali tarafından Atsız mahkemeye verilir. 26 Nisan 1944'te Ankara'da başlayan ilk mahkeme, dönemin gençleri tarafından hınca hınç doldurulur. Mahkeme, 3 Mayıs 1944'e ertelenir.[3][4]
3 Mayıs 1944 tarihli "Ankara Nümayişi"
değiştirTarihte 3 Mayıs Olayları adıyla anılan olaylar Nihal Atsız'ın, hakkında açılan dava için Ankara'ya geldiği sırada başlamıştır. Bu tarihte Turancılar komünizm aleyhine bir gösteri düzenler ve beraberinde Nihal Atsız'a sevgilerini belirtirler. Mahkeme salonuna giremeyen gençler Ulus Meydanı'na doğru yürüyüşe geçmişler, burada İstiklâl Marşı söylemiş ve komünizm aleyhinde sloganlar atmışlardır.[5] Kafile Ulus Meydanı'ndan sonra Başbakan Şükrü Saraçoğlu ile görüşmek istemişse de bunda başarılı olamamış, milliyetçi gençlerin gösterileri hükûmet tarafından şiddetle önlenmiştir. Bu gösterilerde tutuklanan üniversiteli gençlerin sayısı 165 olarak tespit edilmiştir.[6]
Üsteğmen olarak nümayişe katılıp gözaltına alınan Alpaslan Türkeş olaylarla ilgili olarak: "Bunlar Millî Şef ve onun gözde Millî Eğitim Bakanına nasıl gösteri yapabiliyorlardı? O zamana kadar Millî Şef'in müsaade etmediği hiçbir gösteri yapılamazdı. Demokrasi, Eşitlik, Hürriyet, Gençlik... Bütün bunlar Türkiye'nin 1944 iktidarında hep palavradır. Halkın alkışları, gençlikten çıkacak "yaşa" naraları kayıtsız şartsız İnönü'nün tekelinde kalmalıdır." demiştir.[7]
3 Mayıs'ta bir araya gelen ve gösteriler yapan gençler birer birer tespit edilip toplanır ve tutuklanır. Milliyetçi gençler, Alparslan Türkeş'in ifade ediş şekliyle, kıyasıya dövülür. Nihal Atsız da aynı gün duruşmadan çıktıktan sonra polis tarafından gözaltına alınır. Alpaslan Türkeş konuyla ilgili olarak: "3 Mayıs günü heyecanla sokağa fırlayan gençler kıyasıya dövüldüler. Kafaları yarıldı, gözleri patladı. Bazılarının kolları, kaburgaları kırıldı." demiştir.[8]
Davanın sonucu
değiştir
Dava, İstanbul 1 Numaralı Örfi İdare Mahkemesinde görüşülmeye başlanmıştır. 65 oturum süren davada Hasan Ferit Cansever, Fethi Tevetoğlu, Alparslan Türkeş, Nurullah Barıman, Zeki Özgür Sofuoğlu, Fazıl Hisarcıklı, Hüseyin Nihal Atsız, Hüseyin Namık Orkun, Nejdet Sançar, Saim Bayrak, İsmet Rasin Tümtürk, Cihat Savaş Fer, Muzaffer Eriş, Fehiman Altan, Yusuf Kadıgil, Cebbar Şenel, Zeki Velidi Togan, Orhan Şaik Gökyay, Hikmet Tanyu, Reha Oğuz Türkkan, Hamza Sadi Özbek, Cemal Oğuz Öcal, Sait Bilgiç olmak üzere toplam 23 sanık yargılanmıştır. 29 Mart 1945 Perşembe günü verilen kararla 13 sanık beraat etmiş, Prof. Dr. Zeki Velidî Togan, Hüseyin Nihal Atsız, Reha Oğuz Türkkan, Nurullah Barıman, Cihat Savaşfer, Nejdet Sançar, Dr. Fethi Tevetoğlu, Alparslan Türkeş, Cebbar Şenel ve Cemal Oğuz Öcal’a 10 yıla kadar uzanan değişik hapis ve sürgün cezaları verilmiş, öteki sanıklar beraat etmiştir. Daha sonra dâvâ Askerî Yargıtay’a taşınmıştır. Yüksek Mahkeme 1. İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesi’nin bu kararını “usul ve esas yönünden” bozmuştur. Tutuklu sanıkların hemen salıverilmesini ve davanın 2. Sıkıyönetim Mahkemesinde görülmesini kararlaştımıştır. Bu karar, 26 Ekim 1945 günü, yıldırım telgrafı ile İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığına bildirilerek tutukluların hemen salıverilmesi sağlanmıştır. Böylece, kimi Türkçüler için 1 yıl beş buçuk ay süren hapis ve zindan hayatı sona ermiştir. Zeki Velidi Togan, Alparslan Türkeş, Nihal Atsız, Reha Oğuz Türkkan, Cihat Savaş Fer, Nurullah Barıman, Fethi Tevetoğlu, Nejdet Sançar, Cebbar Şenel ve Cemal Oğuz Öcal 26 Ekim 1945'e kadar tutuklu kalmıştır. Askerî Yargıtay’ın 87 sayfa tutan kararında, her sanığın durumu ve kendisine yöneltilen suçlamalar ayrı ayrı değerlendirilerek, onların her biri için ayrı aklama kararı verilmesi öngörülüyordu.[9]
3 Mayıs'ın ilk yıldönümü 1945 senesinde o sıralarda Tophane'deki Askerî Cezaevinde tutuklu bulunan bir grup Türkçü tarafından örtüsüz bir masa etrafında yapılan bir toplantı ile anılmış, daha sonraki yıllarda ise çeşitli törenlerle kutlanmış ve Türk milliyetçilerinin bir geleneği Türkçülük Günü oluşmuştur.[10][11]
Konuyla ilgili yayınlar
değiştir- Alparslan Türkeş, 1944 Milliyetçilik Olayı, Yaylacık Matbaası, İstanbul, 1968[12]
- Serkan Akgöz, 1944 Irkçılık Turancılık Davası Mahkeme Günlükleri, İstanbul, 2019
- Hayri Yıldırım, 3 Mayıs 1944 Irkçılık Turancılık Davası[13] ISBN 9786055224738
- Murat Yılmaz, 1944-1945 Irkçılık Turancılık Davası Tefrikası[14] ISBN 9786059356039
- Mustafa Müftüoğlu, Millî Şef Döneminde Çankaya'da Kâbus (1944 Turancılık Davası)[15] ISBN 9758864262
- Yavuz Bülent Bakiler, 1944-1945 Irkçılık-Turancılık Davasında Sorgular Savunmalar[16] ISBN 9756186534
- Süleyman Kocabaş, Yakın Tarihimizin En Büyük Sosyal Depremlerinden 1944 Türkçülük Turancılık Olayı[17] ISBN 9789757526407
- Fahrettin Savaş Konar, 3 Mayıs Türkçüler Günü Antolojisi[18] ISBN 9786058496149
- Uğur Mumcu, 40'ların Cadı Kazanı, Uğur Mumcu Vakfı Yayınları, ISBN 9786054274581
- Irkçılık - Turancılık, Türk İnklâp Enstitüsü, 1944.
- Mustafa Müftüoğlu, Çankaya'da Kâbus - 3 Mayıs 1944, Fatih Gençlik Vakfı, 1974.
- Reha Oğuz Türkkan, Tabutluktan Gurbete, 3. baskı, 1988.
- İlhan E. Darendelioğlu, Türk Milliyetçiliği Tarihinde Büyük Kavga, Burak Yayınevi, 1994.
- 11 Eylül 2004 tarihli Milliyet gazetesi 6 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kağan Bahadır Küçükalcan - Her Devrin Menkubu Atsız, 2015
- Türkçülüğün Çağlayanı Atsız, Millî Düşünce Merkezi Yazarları, Alka Yayınevi, 2021. ISBN 9786050618594
Kaynakça
değiştir- ^ "İkinci dünya savaşı hakkında" (PDF). 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
- ^ TBMM, Zabit Cerideleri, Devre 6, Cilt 27, s.24-25
- ^ "Açık Mektup 1". 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
- ^ "Açık Mektup 2". 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
- ^ Orhun, 27 Nisan 1951, Sayı:30
- ^ Orhun, 4 Mayıs 1951, Sayı:31
- ^ Alpaslan Türkeş, 1944 Milliyetçilik Olayı, İstanbul, 1992, s.39
- ^ Hulusi Turgut, Türkeş'in Anıları-Şahinlerin Dansı, İstanbul, 1995, s.40
- ^ Sefercioğlu, Necmeddin. 3 Mayıs 1944 ve Türkçülük Davası. Ankara: Türk Ocakları Ankara Şubesi, 2009
- ^ "Davanın sonucu hakkında genel kaynak". 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
- ^ "Davanın sonucu hakkında pdf" (PDF). 12 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
- ^ "1944 Milliyetçilik Olayı Kitabı". 12 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
- ^ Hayri Yildirim. 3 Mayis 1944 Irkcilik Turancilik Davasi. s. 536. ISBN 9786055224738. 13 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
- ^ "1944-1945 Irkçılık Turancılık Tefrikası". 12 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
- ^ Müftüoğlu, Mustafa (2005). Millî şef döneminde Çankaya'da kâbus 3 Mayıs, 1944. İstanbul: Başak Yayınları. ISBN 9758864262.
- ^ Bâkiler, Yavuz Bülent (2010). 1944-1945 Irkçılık-Turancılık Davası'nda sorgular, savunmalar (1. baskı. bas.). Sultanahmet, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı. ISBN 9756186534.
- ^ Kocabaş. Süleyman. Vatan Yayınları. ISBN 9789757526407.
- ^ Konar. Fahrettin Savaş. Aygan Yayıncılık. ISBN 9786058496149.