Jaroslav Hašek
Jaroslav Hašek (Çekçe telaffuz: [ˈjaroslaf ˈɦaʃɛk]; 30 Nisan 1883 - 3 Ocak 1923), Çek mizah ve taşlama yazarı. I. Dünya Savaşı'nda bir askerin başından geçen olaylar dizisinden meydana gelen, altmış dile çevrilmiş, dünyaca ünlü romanı Aslan Asker Şvayk ile tanınır. 1500'e yakın kısa öykü de yazmış olan Hašek, gazeteci ve Bohemyalı kimliğiyle olduğu kadar şakacı kişiliğiyle de tanınırdı. Kısa yaşamı aynı yıllarda yaşamış olan bir başka Prag'lı yazar Franz Kafka (1883–1924) ile ilginç benzerlikler taşır.
| Jaroslav Hašek | |
|---|---|
 Jaroslav Hašek | |
| Doğum | 30 Nisan 1883 Prag, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu |
| Ölüm | 3 Ocak 1923 (39 yaşında) Lipnice nad Sázavou, Çekoslovakya |
| Meslek | Roman yazarı |
| Tür | Taşlama |
Etkiledikleri | |
| İmza |  |
Yaşamı ve işleri
değiştirO zamanlarda Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na ait, şimdi Çekya'nın başkenti olan Prag (Bohemya)'da doğan Hašek, matematik öğretmeni Josef Hašek ve karısı Kateřina'nın ortanca oğluydu. Yoksulluk nedeniyle aile, diğer oğulları Bohuslav ve yetim kuzen Maria'yla birlikte sık sık taşınmak zorunda kalmıştı. Evim diyebileceği bir yer olmaması ve bir yere bağlanmaması gezgin hayatını belirgin etkenleriydi. On üç yaşındayken Hašek'in babası aşırı alkolden ölür ve annesi aileye bakamaz hale gelir. 15 yaşında liseyi bırakarak eczacıda çalışmaya başlar, buna rağmen iş idaresi okulundan mezun olmayı başarır. Kısa bir süre banka memuru olarak çalışır, aynı zamanda köpek satıcılığı yapar. Daha sonra yazacağı romanın karakteri "Şvayk" da, anlattığı birçok imkânsız anektodlardan da anlaşılacağı gibi, bir köpek satıcısıdır. Yazarlık mesleğini seçerek kendini özgür kılıp çingeneler ve yersiz-yurtsuzlarla birlikte dolaşmaya başlar, birçok kötü alışkanlık edinip, izini sürmeyi zorlaştıran bir yaşantıyı seçer.
Prag'da öğrenciyken, 1897'de Alman karşıtı ayaklanmalarda yer alır, 1906'da anarşist harekete katılır. Proleter işçilere düzenli olarak dersler verir, 1907'de Komuna adlı anarşist gazetede editör olarak çalışır. Önde gelen bir anarşist olduğu için hareketleri polis tarafından yakından izlenir, düzenli olarak tutuklanır ve hapse atılır. Suçlarının arasında, birçok kez vandalizm ve bir ay hapis yatmasına neden olan, en az bir kez polis memuruna saldırı da yer alır.
Hašek, 1907'de Jarmila Mayerová'yla tanışır ve aşık olur. Ne var ki, yaşantısından dolayı, Mayerová'nın ana-babası onu kızlarına uygun bulmaz. Bu nedenle Hašek, anarşizmi bırakarak yazar olarak düzenli bir meslek edinmeye çalışır. Prag'da bayrağa hakaret suçundan tutuklanınca, bu ilişkiye son verebilmek için Mayerová'yı ailesi şehir dışına götürür. Bu da ilişkilerini bitirmez, ama Hašek'i anarşizmden tamamen uzaklaştırır ve yazarlığa odaklanmasını sağlar. 1909'da gelindiğinde bir önceki yıldan iki kat fazla yazarak altmışdört kısa öyküsü yayınlar. "The Animal World" (Hayvanlar Dünyası) isimli derginin editörü olmuştur. Bu iş de fazla sürmez, çünkü kendi hayal gücünden ürettiği hayvanlar hakkında makaleler yazdığı için işinden çıkarılır.
1910'da Jarmila Mayerová'yla evlenir. Ama, mutsuz bir evlilik olur ve üç yıldan sonra biter. (Tarihçi Jindřich Chalupecký, Hašek'in homoseksüel[kaynak belirtilmeli] olduğunu ve aşırı melankolik bir yapısı olduğunu iddia eder.) 1913'te Hašek'in kendi sahte ölümünü hazırladığını gören Mayerová, ailesinin yanına döner. I. Dünya Savaşı başlamak üzereyken, Hašek, daha sonraları Şvayk'taki karakterleri resimleyecek olan karikatürist Josef Lada ile birlikte yaşamaktaydı. Sonunda o da zorla orduya alınır. Şvayk'taki birçok karakter savaş zamanı tanıştığı insanlardan esinlenmedir. Uzun süreler cephede savaşmaz, 1915'te Ruslar tarafından esir alınır. Rus toplama kamplarında göreceli olarak daha rahat bir yaşantıya kavuşur, kamp kumandanının sekreteri olur. 1916'da, yeni kurulan Çekoslovak Lejyonu'nda propaganda yazarı olarak çalışması için kamptan ayrılmasına izin verilir.
1917'deki Ekim Devrimi'nden sonra Bolşevik Parti'nin üyesi olarak Rusya'da kalır. Bu dönemde, Jarmilla ile evli olmasına rağmen, yeniden evlenir. Sonunda 1920'de, "Aslan Asker Şvayk"ı bitirebilme umuduyla Prag'a geri döner. Ne var ki, dönüşünde hiç eskisi gibi sevilen birisi değildir, hain olarak yaftalanır ve yasak evlilik yaptığı için yerilir. Yazılarını yayınlayabilmek için çok uğraşır.
Savaştan önce 1912'de, "Şvayk" isimli karakterin ilk kez yer aldığı Dobrý voják Švejk a jiné podivné historky (İyi Asker Şvayk ve Diğer Garip Öyküler) isimli kitabı yayınlanır. Savaştan sonra yayınlanan ünlü romanındaki Şvayk sancta simplicitas (neşeli deli karakter) olarak, meyhanelerde savaş hakkında şakalar yapan karakter olarak belirir. Bu dönemde Hašek, aşırı kilo alır ve ağır hastalanır. Yazmayı sürdüremez ama Şvayk'ın bölümlerini Lipnice köyündeki yatak odasında dikte eder. 3 Ocak 1923'te 39 yaşında savaş zamanı kaptığı tüberküloza yenik düşerek ölür.
Mirası
değiştir- Ölümünden sonra, Hašek'in tüm kısa öyküleri derlenip Çek dilinde yayınlanır.
- 2000 yılına kadar, Lipnice'de "Haškova Lipnice" Mizah ve Taşlama Festivali yapıldı.
Diğer bilgiler
değiştir- Asteroid (gök taşı) 2734 Hašek, Jaroslav Hašek'ın adına ithaf edilmiştir.
- Asteroid 7896 Švejk, en ünlü romanındaki karakterin adına ithaf edilmiştir.
- České dráhy şirketinin işlettiği EuroCity sınıfı bir trenin adı "Jaroslav Hašek"tir.
Bibliografisi
değiştir- The Good Soldier Švejk and His Fortunes in the World War, çeviri: Cecil Parrott, orijinal illüstrasyonlar: Josef Lada
- The Fateful Adventures of the Good Soldier Svejk During the World War, Book One, çeviri: Zenny K. Sadlon
- The Red Commissar: Including further adventures of the good soldier Svejk and other stories
- Bachura Scandal and Other Stories and Sketches, çeviri: Alan Menhenett
- Cecil Parrott'ın yazdığı biyografisi, The Bad Bohemian (ISBN 0-349-12698-4).
Dış bağlantılar
değiştir