Vikipedi

Jijiga Muharebesi (1900)


Jijiga Muharebesi, Etiyopya İmparatorluğu ile Derviş Devleti arasında 5 Mart 1900 tarihinde gerçekleşen bir savaştır.[3]

Jijiga Muharebesi
Tarih5 Mart 1900
Bölge
Jijiga, Ogaden, Etiyopya
Sonuç Derviş zaferi
Taraflar
Derviş Devleti Etiyopya İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Muhammed Abdullah Hasan II. Menelik
Çatışan birlikler
6,000 mızrakçı[1] 1,500 tüfekçi[2]
Kayıplar
Kayıplarda belirtildi. Bilinmiyor

Dervişler, liderleri Seyid Muhammed Abdullah Hasan komutasında, Ogaden bölgesindeki Jijiga şehrindeki bir askeri kışlayı bastılar ve yerel halktan II. Menelik tarafından yağmalanan hayvanları geri almayı hedeflediler. Bu çatışma, Derviş devletinin ilk büyük savaşı ve Etiyopya İmparatorluğu'na karşı iki on yıl sürecek bir savaşın başlangıcı olarak kabul edildi.[4]

Arka plan ve savaş

değiştir

1890 ile 1899 yılları arasında Etiyopya İmparatoru II. Menelik, Ogaden bölgesindeki Somali klanlarına karşı ayrım yapmaksızın baskınlar ve saldırılar başlattı. Jijiga düzlüklerinde yaşayan Somali klanları özellikle hedef alındı. Baskınların sıklığı ve şiddeti arttıkça, Somali klanları Seyit Muhammed Abdullah Hasan liderliğinde Derviş Devleti arkasında birleşmeye başladı.[5] 1899'un sonlarına doğru, Dervişler Ogaden'i geçen Etiyopya kervanlarını sistemli bir şekilde yağmalamaya başladılar. Bunun üzerine Etiyopyalılar onlarla başa çıkmak için bir sefer gönderdi.[6][7][8]

Etiyopya İmparatorluğu, 1890'ların başında Somali topraklarına genişlemeye başladığında, Jijiga zaman zaman askeri işgal altındaydı ve 1900'e kadar böyle kaldı. Yılın başında, Etiyopyalı birlikler kasabaya yerleşti ve bir kışla inşa ettiler.[9] Grazmatch Bante komutasındaki iyi silahlanmış bir Etiyopya seferi, Seyit'in adamlarını bulamadı, bu yüzden yerel Somali'leri yağmaladı ve Jijiga'ya çekildi, burada büyük bir diken zaribası inşa ettiler ve yağmalanan hayvanları depoladılar.[10]

Bu hayvanların sahipleri, yağmalanan mallarını geri almak için Seyit'e başvurdu. Bunun üzerine Seyit, Müslüman Somali ve Oromo kabilelerinden 6,000 asker topladı ve Jijiga'daki Etiyopya zaribasına saldırdı.[11][12] Somali güçleri Dhulbahante, Habar Yoonis ve Habr Je'lo klanlarından oluşuyordu.[9] Seyit'in taktikleri, Sudan'ın Muhammad Ahmad'ı gibi başarılı oldu,[13] ancak ağır kayıplar verdiler, zaribayı bastılar ve yağmalanan tüm hayvanları geri getirdiler.[14][15] Etiyopyalılar, savaşın birkaç dakika süren kolay bir zafer olduğunu iddia etti.[16] Bu iddialar, Jijiga'nın 40 mil doğusundaki Harar'daki Britanya Başkonsolosu tarafından sorgulandı:[17]

"Etiyopyalılar, Somali'lerden çok korkuyor gibi görünüyor. Şimdiye kadar bu kadar korkmuş adamları hiç görmedim; askerlerini burada olduğunu göstermek için çocuklara silah verdiler."

Bu korkulara rağmen, Dervişler Harar'a saldırmak yerine Ogaden bölgesini etkili bir şekilde kontrol altına almaya yönlendi.[17]

Kayıplar

değiştir

Muharebe sırasındaki kayıpların tahmini oldukça farklılık göstermektedir. Dervişler 170 ölü ve birçok yaralı verdiler.[5] Diğer raporlar ise 2500'den fazla kayıp olduğunu belirtmektedir.[16] Etiyopyalılar ise savaşta 2800 Derviş askerini öldürdüklerini iddia ettiler, ancak Afrika Tarihi Profesörü Raphael Chijioke Njoku'ya göre bu ölüm sayısının doğruluğu şüphelidir.[18]

Mirası ve Sonrası

değiştir

Her iki taraf da savaşın ardından zafer ilan ettiler. Dervişler, saldırı sırasında ağır kayıplar yaşamalarına rağmen Menelik II tarafından el konulan tüm hayvanları geri getirme hedeflerini başardılar. Bu muharebe, Dervişlerin artık ciddi bir güç olduğunu kanıtlamış oldu.[19] Kayıplara rağmen, savaş Muḥammad ibn 'Abdallāh Hassan'ın Somali klanları arasındaki statüsünü azaltmadı.[9]

Bu çatışmadan sonra Seyit, neredeyse tüm Ogaden bölgesinin efendisi haline geldi ve Müslümanlar için Etiyopya Negusu'nun ortak düşmanları olarak kabul edildi.[20][21] Bu başarıdan sonra Dervişler, Ogaden bölgesindeki Mahmuhd Zubeyr ve Aidgalle klanlarını yağmalamaya başladılar.[22][23] Bu yağma sonrasında hareket uluslararası bir sorun haline geldi.[17] Savaş, İngiliz sömürge yetkililerine Derviş tehdidinin ciddiyetini anlatmıştır.[9] Sarsılmış olan Etiyopyalılar ise yeni tehdidi tanıdılar ve Dervişlere karşı ortak Etiyopya-Birleşik Krallık askeri operasyonları önerdiler.[24][25]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Marcus, Harold G.; Hudson, Grover (1994). New Trends in Ethiopian Studies: Papers of the 12th International Conference of Ethiopian Studies, Michigan State University, 5-10 September 1994. Red Sea Press. ISBN 978-1-56902-013-5. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  2. ^ Douglas Jardine (1923). textsThe Mad Mullah Of Somaliland. Bellew. s. 41. ISBN 978-0-947792-43-5. 
  3. ^ Mukhtar, Mohamed Haji (25 Şubat 2003). Somali Tarihi Sözlüğü (İngilizce). Scarecrow Press. s. 196. ISBN 978-0-8108-6604-1. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  4. ^ Gibb, Hamilton Alexander Rosskeen (1993). İslam Ansiklopedisi (İngilizce). Brill. ISBN 978-90-04-09419-2. 
  5. ^ a b Laitin, David D.; Samatar, Said S. (1987). Somali: Bir Devlet Arayışında Ulus (İngilizce). Avalon Yayınları. ss. 54-57. ISBN 978-0-86531-555-6. 
  6. ^ Sarkees, Meredith Reid (2010). Savaşa Başvurma: Uluslararası, Ulusal, Devleti İçi ve Devleti Dışı Savaşlar, 1816-2007. Internet Arşivi. Washington, D.C. : CQ Press. s. 282. ISBN 978-0-87289-434-1. 
  7. ^ Marcus, Harold G.; Hudson, Grover (1994). Etiyopya Çalışmalarında Yeni Trendler: Etiyopya Çalışmaları 12. Uluslararası Konferansı Bildirileri, Michigan State Üniversitesi, 5-10 Eylül 1994 (İngilizce). Red Sea Press. ISBN 978-1-56902-013-5. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  8. ^ I. M. Lewis, Somali'nin Modern Tarihi, dördüncü baskı (Oxford: James Currey, 2002), s. 71.
  9. ^ a b c d Martin, B. G. (2003). On Dokuzuncu Yüzyıl Afrika'da Müslüman Kardeşlikler (İngilizce). Cambridge Üniversitesi Yayınları. s. 183. ISBN 978-0-521-53451-2. 
  10. ^ Beachey, Ray (1990). Savaşçı Molla: 1892-1920 Yılları Arasında Doğu Afrika. 1. yayın. Londra: Bellew. ISBN 978-0-947792-43-5. 
  11. ^ Bollettino dell'Ufficio storico (İtalyanca). Ufficio storico dello Stato maggiore del R. Esercito. 1929. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  12. ^ Irons, Roy (4 Kasım 2013). Churchill ve Somaliland'ın Çılgın Mollası: İhanet ve Kurtuluş 1899-1921 (İngilizce). Pen and Sword. ISBN 978-1-78346-380-0. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  13. ^ La Revue de Paris (Fransızca). Bureau de la Revue de Paris. 1902. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  14. ^ Marcus, Harold G.; Hudson, Grover (1994). Etiyopya Çalışmalarında Yeni Trendler: Etiyopya Çalışmaları 12. Uluslararası Konferansı Bildirileri, Michigan State Üniversitesi, 5-10 Eylül 1994 (İngilizce). Red Sea Press. ISBN 978-1-56902-013-5. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  15. ^ Lewis, I. M. (17 Mart 2003). A Modern History of the Somali: Nation and State in the Horn of Africa (İngilizce). Ohio University Press. ISBN 978-0-8214-4573-0. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  16. ^ a b "Local history of Ethiopia" (PDF). The Nordic Africa institute library. 2005. s. 5. 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  17. ^ a b c Hess, Robert L. (1964). "The 'Mad Mullah' and Northern Somalia". The Journal of African History. 5 (3). ss. 415-433. doi:10.1017/S0021853700005107. ISSN 0021-8537. JSTOR 179976. 12 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  18. ^ Njoku, Raphael Chijioke (20 Şubat 2013). Somali Tarihinin Tarihi (İngilizce). Bloomsbury Publishing USA. ISBN 979-8-216-09799-0. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  19. ^ Lewis, I.M (1965). Somaliland'ın Modern Tarihi: Ulustan Devlete. F.A. Praeger. s. 71. 
  20. ^ FitzGibbon, Louis (1982). Somalililerin İhaneti (İngilizce). R. Collings. ISBN 978-0-86036-194-7. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  21. ^ L'Afrique littéraire et artistique (Fransızca). L'Afrique littéraire et artistique. 1975. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  22. ^ Douglas Jardine O.B.E. Somaliland'ın Çılgın Mollası. 
  23. ^ Irons, Roy (4 Kasım 2013). Churchill ve Somaliland'ın Çılgın Mollası: İhanet ve Kurtuluş 1899-1921 (İngilizce). Pen and Sword. ISBN 978-1-78346-380-0. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  24. ^ Dayton, University of (1975). Dayton Üniversitesi İncelemesi (İngilizce). Dayton Üniversitesi. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  25. ^ Commons, Great Britain Parliament House of (1902). Parlamento Belgeleri (İngilizce). H.M. Stationery Office. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jijiga_Muharebesi_(1900)&oldid=33560485" sayfasından alınmıştır