Károly Khuen-Héderváry
Kont Károly Khuen-Héderváry de Hédervár (doğum adı Károly Khuen de Belás) (23 Mayıs 1849, Gräfenberg - 16 Şubat 1918, Budapeşte), Macar siyasetçi. Khuen-Héderváry, Avrupa'da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası olan Macaristan Krallığı'nda 1903 yılında kısa bir süre ve 1910 ile 1912 yılları arasında olmak üzere iki dönem başbakanlık makamında bulunmuştur. Khuen-Héderváry 1883 ile 1903 yılları arasında Hırvat Banı olarak görev yapmıştır.
| Károly Khuen-Héderváry | |
|---|---|
| |
| Macaristan Krallığı Başbakanı | |
| Görev süresi 27 Haziran 1903 - 3 Kasım 1903 | |
| Hükümdar | Franz Joseph |
| Yerine geldiği | Kálmán Széll |
| Yerine gelen | István Tisza |
| Görev süresi 17 Ocak 1910 - 22 Nisan 1912 | |
| Hükümdar | Franz Joseph |
| Yerine geldiği | Sándor Wekerle |
| Yerine gelen | László Lukács |
| Hırvat Banı | |
| Görev süresi 4 Aralık 1883 - 27 Haziran 1903 | |
| Hükümdar | Franz Joseph |
| Yerine geldiği | Hermann Ramberg |
| Yerine gelen | Teodor Pejačević |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Károly Khuen de Belás 23 Mayıs 1849 Gräfenberg, Avusturya İmparatorluğu (günümüzde Çekya) |
| Ölüm | 16 Şubat 1918 (68 yaşında) Budapeşte, Macaristan |
Hayatı
değiştirMacar soylusu babası Antal Khuen (1817–1886) ile annesi Angelika Izdenczi'nin (1823–1894) yedi çocuklarından en büyüğü olarak Gräfenberg'de dünyaya gelen Khuen-Héderváry, Zagreb'te büyüdükten sonra lisans eğitimini Zagreb Üniversitesi'nde hukuk bilimi üzerine almıştır. 1875 yılından bu yana üyesi olduğu Liberal Parti'nin temsilcisi olarak Reichstag'da vekil olarak yer almaya başlayan Khuen-Héderváry, özel hayatında da Slavonya'da sahip olduğu geniş toprakları ile ilgilenmiştir. İlerleyen süreçte ilk olarak yönetimine dahil olduğu Raab Komitatı'nın 1882 yılından itibaren Komitat başkanı olarak görev almıştır.[1]
Hırvatistan banusu dönemi
değiştirBaşbakan Kálmán Tisza kuzeni olarak bizzat Tisza tarafından 4 Aralık 1883 tarihinde Hırvatistan banusu olarak atanmıştır. Bu görevini 27 Haziran 1903 yılına kadar yirmi yıl boyunca sürdüren Khuen-Héderváry, görev süresi boyunca özerk Hırvatistan'ın Macarlar için büyük bir sorun teşkil etmemesi için gayret göstermiştir. Yönetimi sırasında Macar ulusal sembollerinin kullanımını Hırvat ulusal sembolleri ile birlikte kullanılması için yaygınlaştırmış ve yine bu görevde bulunduğu süre içerisinde Macarcayı bölgenin resmi dillerinden biri haline getirmiştir. Banus olarak gösterdiği faaliyetler her ne kadar Hırvatlar tarafından kabul görmese de, katolik kilise ile Sırp azınlığın gösterdiği destekler ile Sabor'da uygulamalarını geçirme başarısını gösterebilmiştir.[2] Macar yanlısı siyasetinin haricinde otoriter ve baskıcı bir yönetim şekli nedeniyle 1902 yılında milliyetçi Hırvatlar tarafından başlatılan şiddet gösterileri sonucunda görevinden ayrılmak zorunda kalan Khuen-Héderváry, dönemin başbakanı ile görevleri değiştirerek başbakanlık makamına gelmiştir.[3]
Başbakanlık dönemi
değiştir27 Haziran 1903 tarihinde kral tarafından başbakan olarak atanan Khuen-Héderváry, önceli Kálmán Széll'in liberal tutumunun aksine radikal yönü ile ön plana çıkmıştır. Ancak göreve geldikten kısa bir süre sonra Avusturya ile imzalanan 1867 Avusturya-Macaristan Antlaşması çerçevesinde dönüşümlü başbakanlık modeli nedeniyle görevini yeğeni István Tisza devretmek durumunda kalmıştır.[4]
Başbakanlık görevinin ardından 3 Mart 1904 tarihinde Tisza hükûmetine bakan olarak atanan Khuen-Héderváry, 31 Ocak 1905 tarihine kadar Macar bakanlar ile Viyana sarayları arasındaki sürekli bağlantıyı sağlamakla görevlendirilmiştir.[1][5]
17 Ocak 1910 tarihinde ikinci bir dönem için yeniden başbakan olarak atanan Khuen-Héderváry, ilk dönemindeki kısa sürede başbakanlıktan ayrılma sürecini yeniden yaşamamak adına daha ihtiyatlı ve radikal kararlardan uzak bir şekilde yürütme çabasına girmiştir.[6] Bu döneminde de Tisza taraftarlarının ağırlıklı olduğu bir hükûmet ile birlikte çalışan Khuen-Héderváry, yürürlüğe koymak istediği belli yasaları ve reformların Tisza tarafından kabul görmemesi, Avusturya-Macaristan ortak ordusu ile Avusturya donanmasının finansmanı ile ilgili yaşanan tartışmalar ve gösteriler neticesinde 22 Nisan 1912 tarihinde görevinden istifa etmek durumunda kalmıştır.[7][8]
Khuen-Héderváry ikinci başbakanlık dönemini yürüttüğü bir süreçte, Şubat 1910'da Tisza ile birlikte Ulusal Çalışma Partisi kurmuş, söz konusu partinin 1913 ile 1918 tarihleri arasında partinin genel başkanlık görevini yürütmüştür.[1][5] 1917 yılında kısa bir dönem Macaristan Mortgage Kredi Bankası (Macarca:Magyar Jelzálog Hitelbank) başkanlığını da gerçekleştirmiştir.
16 Şubat 1918 tarihinde 68 yaşında Budapeşte'de ölmüştür.
Unvan ve ödüller
değiştir- Danışma Meclisi Üyesi (1883)
- Golden Fleece nişanı (1891)
- Macar Aziz Stephen nişanı (1910)
Galeri
değiştir-
Khuen-Héderváry (1894)
Kaynakça
değiştir- ^ a b c Khuen-Héderváry Károly Graf. In: Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950 (ÖBL). Cilt 3, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Viyana 1965, Sayfa 318]
- ^ Dalibor Cepulu: Building the modern legal system in Croatia 1848–1918 in the centre-periphery perspective. In: Tomasz Giaro : Modernisierung durch Transfer zwischen den Weltkriegen. Yayınevi Klostermann, Frankfurt am Main 2007, Sayfa 47–92, burada: Sayfa 51, 82f. ve 89.
- ^ Barbara Jelavich: History of the Balkans. Twentieth Century. Cambridge University Press 1983, Sayfa 67f. ve Ivo Banac: The national question in Yugoslavia. Origins, history, politics. Cornell University Press, Ithaca, NY 1988, Sayfa 92ff.
- ^ Robert Bideleux, Ian Jeffries: A history of Eastern Europe. Crisis and change. Verlag Routledge, London 1998, Sayfa 259
- ^ a b András Gerő: Modern Hungarian society in the making. The unfinished experience. Verlag Central European Univ. Press, Budapeşte 1995, Sayfa 263
- ^ Peter F. Sugar: A history of Hungary. Verlag Indiana University Press, Bloomington 1990, Sayfa 288
- ^ Robert Bideleux, Ian Jeffries: A history of Eastern Europe. Crisis and change. Yayınevi Routledge, Londra 1998, Sayfa 261
- ^ Keith Hitchins: The nationality problem in Austria-Hungary. The reports of Alexander Vaida to Archduke Franz Ferdinand’s chancellery. Yayınevi Brill, Leiden 1974, Sayfa 155f. ve Ervin Pamlényi: Die Geschichte Ungarns. Verlag Corvina, Budapeşte 1971, Sayfa 477
Konuyla ilgili yayınlar
değiştir
- Hungary: Governments and Politics 1848–2000 (ed. Mária ORMOS – Béla K. KIRÁLY). Columbia University Press, New York, 2001. Sayfa 132
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Hermann Ramberg |
Hırvat Banı 1883-1903 |
Sonra gelen: Teodor Pejačević |
| Önce gelen: Kálmán Széll |
Macaristan Başbakanı 1903 |
Sonra gelen: István Tisza |
| Önce gelen: Kálmán Széll |
Macaristan İçişleri Bakanı 1903 |
Sonra gelen: István Tisza |
| Önce gelen: Sándor Wekerle |
Macaristan Başbakanı 1910-1912 |
Sonra gelen: László Lukács |
| Önce gelen: Gyula Andrássy, Jr. |
Macaristan İçişleri Bakanı 1910–1912 |
Sonra gelen: László Lukács |