Kış Masalı
Kış Masalı (İngilizce özgün başlığı: The Winter's Tale) ünlü İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış bir tiyatro eseridir. 1611'de ilk defa I. James'in sarayında sahnelenmiştir. İlk yazılı baskısı, 1623'te William Shakespeare'in toplu eserlerini ıhtivâ eden "Birinci Folyo" baskısında kaydedilmiştir. Oyun ilk sahnelendiğinde komedi olarak tanımlanmakla beraber, bazı modern eleştirmenler eseri "romans" türüne dahil etmektedir. Birtakım eleştirmenler ve araştırmacılar da eseri bir "problem oyun" olarak görmektedirler; çünkü oyunun başındaki üç perde çok güçlü psikolojik dram türünde fakat son iki perde de komedi unsuru ağırlık kazanmakta ve oyun nihâyetine mutlu sonla sona ermektedir.
| Kış Masalı The Winter's Tale | |
|---|---|
The Winter's Tale | |
 Autolycus Ressam:Charles Robert Leslie | |
| Yazar | William Shakespeare |
| İlk gösterim | 1611 |
| Ülke | İngiltere |
| Orijinal dil | İngilizce |
| Tür | Komedi (romans) |
Eser, İngilizce konuşulan ülke sahnelerinde tam metni ile pek sahnelenmemiş fakat çeşitli uyarlamaları ve kısımları müstakil olarak sahnelenmiştir. 18. yüzyılda çok tanınmış bir Shakespeare aktörü olan David Garrick, bu eserden uyarlama olan ve Florizel ve Perdita adını taşıyan bir oyunla (ilk temsili 1784'te ve ilk basılışı 1756'da) çok ün kazanmıştır. 19. yüzyılda ise üçüncü perde pastoral karakterli olduğu için çok sık sahnelenmiş. Ancak 20. yüzyılın ikinci yarısında "Kış Masalı" eseri tümüyle ve "birinci folyo"daki metininin hemen hepsini kapsayan şekilde, 1611'den beri olarak, ilk defa birkaç defa temsil edilmiştir.
Kaynaklar, ilk basılma ve temsiller
değiştir
Kış Masalı'nın ana olay örgüsü 1590da Robert Greene tarafından yazılan bir pastoral romans öyküsü olan Pandosto'dan alınmıştır. Bu romans öyküsünün dram kurallarına uygun olmayan tabiatına rağmen Shakespaere'in diğer eserlerin kaynaklarındaki olay örgüyü genellikle değiştirmelere tabi tutmasına rağmen, bu eserde Shakespeare kaynağın olay örgüsüne pek önemli değişme yapmamıştır. Kaynağa uyma sonucu olarak, özellikle klasik tiyatro prensiplerinden biri olan zaman birliğinden bu oyunda (kaynağa uyularak) büyük ayrılıklar yapılmıştır; çünkü Kış Masalı oyununda üçüncü ve dördüncü perdeler arasında 16 yıl bir fark bulunmaktadır.
Bazı isimler, mekanlar ve ufak ayrıntılar değiştirilmiştir. Ama tek büyük degisiklik, Pandosto'da bulunan Hermione karakteri zina ile suçlandırılmasından sonra hemen ölmesine rağmen, Shakespeare'in oyununun sonunda Leontes ile Hermione yeniden bir araya gelmektedirler. Bu son perdede heykeli de oyuna katarak Shakespeare'in temsilde ani bir değişiklik sağlama istemesinden doğmuştur.
Kış Masalı'nın ilk defa ne zaman temsil edildiği Shakespeare araştırmacıları tarafından 50 yıldır tartışma konusu olmuştur. 1594'te yayınlanan Kış gecelerinde vakit geçirme adlı bir eserin yayınevleri loncası tarafından bastırılan Basımcıların Kayıt Listesi adlı listede bulunduğunu ve bunun bu oyunun bir korsan edisyonu olasılığı bazı araştırmacılarca işaret edilmiştir. Bu doğru ise Kış Masalı Shakespeare'in ilk oyunları arasında bulunmaktadır[1] fakat diğer araştırmacılar bu tarihi kabul etmemekte ve bu eserin Shakespeare'in son eserlerinden biri olarak 1610 ya da 1611'de yazılmış olduğunu iddia etmektedirler.[2] Çok otoriter kaynaklar ilk temsilinin 1611'de olduğu üzerinde anlaşma bulunduğunu yazmaktadırlar.[3]
Bu oyun büyük olasılıkla 1594 ile 1611 arasında ilk defa temsil edilmekle beraber ilk basımı 1623'te birinci folyo edisyonu içindedir.
Bu oyunun ilk resmen kayıt edilmiş temsili Saray (Court) Tiyatrosunda 5 Kasım, 1611dedir. Bu oyun Bohemyalı Prenses Elizabeth'in Palatin Elektorü V. Frederick'le evlenmesi için yapılan şenliklerin başında Whitehall Sarayı Tiyatrosu'nda da oynanmıştır. Sonraki "Court (Saray)" Tiyatrosundaki temsilleri 1618'de, 1623'te ve 1634'te olmuştur.
Kış Masalı oyunu diğer Shakespeare'in oyunlarının aksine olarak, İngiltere'de Cromwell Devrimi ile tiyatrolar kapatıldıktan sonra, Restorasyon devrine geçişle yeniden açılan tiyatrolarda oynanmamıştır. Restorasyon'dan sonra ancak 1741'de Goodman's Field's tiyatrosunda ve 1742'de Covent Garden tiyatrosunda oynanmış; 1754'te Koyun Kırkma adı verilen bir adaptasyonu Convent Garden tiyatrosunda temsil edilmiştir. 1756'da ise aktör David Garrick tarafından yapılan Florizel ve Perdita adlı adaptasyon Drury Lane tiyatrosunda popüler olarak oynanmıştır.[4]
Karakterler
değiştir
- Leontes - Sicilya Kralı
- Mamillius - oğlu
- Camillo - Sicilyalı bir lord
- Antigonus - Sicilyalı bir lord
- Cleomenes - Sicilyalı bir lord
- Dion - Sicilyalı bir lord
- Diğer Sicilyalı bir lord
- Sicilyalı beyefendiler
- Adalet Mahkemesi görevlileri
- Poliksenes - Bohemya Kralı
- Florizel - oğlu
- Archidamus - Bohemyalı bir lord
- Bir denizci
- Gardiyan
- Bir Yaşlı Çoban- Perdita'nin babası olarak bilinmekte
- Soytarı - oğlu
- Yaşlı Çobanın uşağı
- Autolycus - bir hilekar
- Zaman - Koro halinde
- Hermione - Leontes'in kraliçesi
- Perdita- Leontes ve Hermione'nin kızı
- Paulina - Antigonus'un karısı
- Emilia - Kraliçe maiyetinde bir leydi hanım
- Diğer Leydi Hanımlar - Kraliçe maiyetindekiler
- Mopsa - kadın çoban
- Dorcas - kadın çoban
Konu özeti
değiştir
Kısa bir yerleştirme sahnesinden sonra oyun, çocukluktan beri iki arkadaş olan, Sicilya Kralı Leontes ile Bohemya Kralı Poliksenes'in sahneye girmesi ile başlar. Poliksines Sicilya Krallığını ziyaret etmekte ve eski arkadaşıyla tekrar buluşmanın zevkini çıkarmaktadır fakat orada 9 ay kaldıktan sonra, Poliksenes kendi krallığını çok özlemiştir ve ülkesini ve geride bıraktığı oğlunu görmek için Sicilya'dan ayrılmak istemektedir. Leontes arkadaşının biraz daha fazla kalması için çok ısrar etmiştir; ama arkadaşını kararından vazgeçirememiştir. Leontes o zaman karısı olan, Kraliçe Hermione'yi, arkadaşını ikna etmeye yollar. Hermione üç kısa konuşma yaparak bu görevde başarı kazanır. Leontes nasıl olup da Hermione'nin Poliksenes'i öyle çok çabuk kararından değiştirmeyi başardığını pek anlayamaz, ama birdenbire kıskançlık damarı tutar ve paranoik bir cinnete kapılarak gebe olan karısı Hermione'nin Poliksenes'le bir gizli cinsel ilişki kurduğunu ve gebe olduğu çocuğun da bu ilişkiden olan gayrimeşru bir bebek olduğunu düşünmeye başlar. Leontes Sicilyalı bir lord olan Camillo'ya Poliksenes'i zehirleyip öldürmesi için emir verir fakat Camillo Poliksenes'i öldürecegine ona kendine verilen emri ifşa eder ve ikisi birlikte Bohemya'ya kaçarlar. Leontes karısı Hermione'yi zina ve kendi hayatına karşı bir komplo hazırlama suçları ithamıyla tutuklattırır. Zindanda iken Hermione'nin bir kız çocuğu olur. Leontes Sicilyalı bir saray mensubu olan Antigonus'a bu bebeği annesinden alıp öldürmesini emreder. Hermione'nin yargılanması sırasında Delfi'de bulunan tanrıların kehanetini açıklayan kahin rahibe Herminone'nin suçsuz olduğunu bildirir fakat Leontes bir ilahî kehaneti hiç dinlemez. Tam o sırada Leontes'in genç oğlu Mamillius'un, annesinin akıbetinden çok üzülüp olduğu haberi mahkemeye gelir. Hermione bu haberi duyunca bayılıp yere yığılır ve ölmüş olduğu bildirilir. Leontes'in aklı başına gelmiş; verdiği kararın yalan yanlış olduğunu anlamıştır. Ölmüş olan oğlu ve karısının hatıralarını hayatının sonuna kadar her gün anıp büyük bir acı ile yas çekeceğine ant içer.
Leontes Antigonus'a Hermione'den kaçırıp aldığı yeni doğmuş olan kızı götürüp Bohemya'da "deniz" kıyısında bırakması için emir verir. Hermione Antigonus'un rüyasına girer ve küçük bebeğe (Latince'de kayıp anlamına gelen) "Perdita" ismini vermesini istediğini söyler. Antogones bebeğe merhamet edip bakmak istemektedir. Ancak bunda başarı sağlayamaz; çünkü Shakespeare'in burada yazdığı ve herkesçe çok iyi bilinen çok acayip bir sahne talimatı olan "Bir ayı tarafından kovalanarak sahneden çık" direktifine uyarak bebeği bırakıp ayıdan kaçar. Bir çoban ve "Soytarı" adıyla bilinen oğlu, Perdita yı kurtarırlar ve bu bebeğin yanında bırakılmış olan büyük meblağa gelen altın para dolayısıyla da ikisi de çok zengin olurlar.
Yeni perdede zaman bir koro olarak sahneye çıkar ve son olaydan 16 yıl geçmiş olduğunu açıklar. Leontes bu son 16 yılı oğlunun ve karısının yası ile geçirmiştir. Bohemya'da Poliksenes ve Camillo, Poliksenes'in oğlu olan Florizel'in bir kız çobana sırımsıklak âşık olduğunu öğrenirler. Kılık değiştirerek çoban kızın bulunduğu köyde yapılan bir koyun yünü kırkma festivaline giderler. Orada, bir kraliyet ailesinin mensubu olduğundan hiç habersiz olan ve Prens Florizel'in âşık olduğu genç ve çok güzel çoban kızı olan Perdita'yi görürler. Poliksenes oğlunun böyle bir evliğe girmesine çok aleyhtardır ve genç çifti evlikten caydırmak için tehdit eder fakat gençler Camillo'nun biraz desteğiyle Sicilya'ya kaçmayı başarırlar.
Poliksenes onları takip eder. Autolycus adında bir komik hilekarın yardımıyla sonunda Perdita'nin kimin kızı olduğunun sırrı çözülür ve Perdita asıl babası Leontes ile bir araya gelir. İki kral da birbiriyle barışırlar ve her ikisi de Florizel ve Perita'nin evlenmelerine izin verirler. Hepsi birlikte Hermione ile sarayda birlikte olan, sarayda onun tarafını daima tutmuş olan ve Hermione'nin hatırasını iyi tutmak için onun büyük boy bir heykelini evinde saklayan ve ayni zamanda Antigonus'un eski karısı olan Paulina'yi ziyarete giderler. Bu sırada heykel birden hayata gelir ve asıl Hermione olarak ortaya çıkar. Meğerse Delfi tanrılar kahinin sözlerini doğrulamak için ve kızı ile tekrar buluşana kadar yıllarca Hermione herkesten saklanmıştır.
Uyarılar
değiştirKış Masalı oyununun şu sinema filmi uyarmaları bulunmaktadır:
- 1910 sessiz film versiyonu.[5]
- 1968'de sesli renkli versiyon. Başrolde Leontes olarak Laurence Harvey [6]
- 2009'da vizyona girmesi beklenen halen çevrilmiş olup editör elinde bulunan Kış Masalı. Yönetmeni Waris Hussein ve başrolde Leontes olarak Dougray Scott.[7]
Kış Masalı oyunu birkaç defa İngiliz BBC televizyon şirketi tarafından üretilip televizyonda gösterilmiştir. En son BBC prodüksiyonu 1981 versiyonu olup prodüktörlüğünü Jonathan Miller, yönetmenliğini Jane Howell ve Leontes olarak başrolü Jeremy Kemp yapmıştır.
Türkçeye çeviriler
değiştir- Kış Masalı, Çev. [Mehmet] Nâdir. Matbaa-i Esad İzzet, 1299.
(İnci Enginün, Tanzimat Devrinde Shakespeare adlı doktora tezinin bibliyografya bölümünde, bu kitabın, Shakespeare'in Kış Masalı değil, Greene'in Pandosto'su olduğunu belirtir.)
- Kış Masalı.,Çev. A. Turan Oflazoğlu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1979.
Dipnotları
değiştir- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2008.
- ^ F. E. Halliday, A Shakespeare Companion 1564-1964, Baltimore, Penguin, 1964; say. 532.
- ^ Samuel Tannebaum, Shakespearean Scraps, chapter: "The Forman Notes" (1933). Tannenbaum aynı zaman da Malone adlı otoritenin durumunu bildirmektedir. "Malone önce bunun yazılmasının 1594 olduğuna karar vermişti. Sonra ise bu fikrinden cayıp tarihi 1604 olarak, daha sonra ondan da cayıp 1613 olarak ve en sonunda 1610-11de karar kılmıştır."
- ^ Halliday, say. 532-3.
- ^ "The Winter's Tale (1910)". 29 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2008.
- ^ "The Winter's Tale (1968)". 18 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2008.
- ^ "The Winter's Tale (2009)". 25 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2008.
Dış bağlantılar
değiştir
- The Winters Tale23 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Kış Masalı İngilizce tam metin HTML şeklinde.
- Winter's Tale - Kış Masalı İngilizce tam metin HTML şeklinde.
- Winters Tale24 Ağustos 2004 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi - Kış Masalı Project Gutenberg İngilizce tam metni.
- Kış Masalı İngilizce tam metni
- Shakespeare's Plays - Wikisource'da Kış Masalı İngilizce tam metni.
