Kıbrıs Demiryolu İşletmesi

Kıbrıs'ta 1905-1951 yılları arasında, Kıbrıs Hükûmeti Demiryolu Şirketi (Cyprus Government Railway) adı altında faaliyet göstermiş demiryolu şirketidir. Lefke'nin Evrihu köyü ile Mağusa şehri arasındaki hat boyunca çalışmıştır. Faal olduğu yıllar boyunca toplam 3.199.934 ton yük ve 7.348.643 yolcu taşımıştır.

Kıbrıs Demiryolu İşletmesi

Genel
İstasyon sayısı	39
Teknik
Sistem uzunluğu	122 km
Hat açıklığı	762 mm
İstasyonları gösteren harita

Demiryolu hattı

Yapımına 1904 yılında başlandı ve hattın ilk ayağı olan Lefkoşa-Mağusa bölümünün açılışı İngiliz Yüksek Komiseri Sir Charles Anthony King-Harman tarafından yapıldıktan sonra ilk seferinini 21 Ekim 1905 günü Mağusa'dan Lefkoşa'ya yaptı. Aynı yıl içerisinde Lefkoşa-Omorfo hattının çalışmaları başladı ve iki yıl içerisinde bu bölüm de tamamlandı. Son olarak 1913 yılında Omorfo-Evrihu hattının çalışmaları başladı ve 1915 yılında da bu bölümün faaliyete geçmesiyle hat tamamlanmış oldu.

Yapım amacı Omorfo (Güzelyurt) kasabası çevresinde üretilen sebze, meyvenin ve Lefke kasabasından çıkarılan bakır cevherinin Larnaka limanına taşınmasıdır. Bu amaçla önce Omorfo-Larnaka hattı düşünülmüştür. Fakat daha sonra, Larnakalı bazı ileri gelenlerin, demiryolunun deve ile yapılan ticareti zayıflatacağını ve devecilerin bundan zarar göreceğini iddia etmeleri ve bu hatta karşı çıkması üzerine hattın son durağı Larnaka'dan Mağusa'ya kaydırılmıştır.

127,468£ (Pound) tutarındaki demiryolu finansmanı 1899 Sömürge Kredileri yasasına (Colonial Loans Act) göre verilen bir krediyle sağlanmış, hat temelde bir taşeron sözleşmeyle inşa edilmiştir.

Hat bilgileri

Şirkete ait 1. mevki bir bilet.

Hattın toplam uzunluğu 76mil (122 km), ray açıklığı 2 ayak 6inç (76,2 cm) dir. Dört ana istasyonda yanyollar mevcuttu. Hattın eğimi Mağusa Lefkoşa arasında 100'de 1, Lefkoşa Omorfo arasında 60'ta 1 di.

Başta Evrihu, Omorfo (Güzelyurt), Lefkoşa ve Mağusa durakları olmak üzere, hat boyunca 30 kadar istasyon bulunmaktaydı. İstasyon isimleri Türkçe(Osmanlı Türkçesi), Rumca ve İngilizce olarak yazmaktaydı. Bu istasyonların bazıları aynı zamanda posta ve telgraf acenteliği görevinde kullanılıyordu. Tren, ortalama 30 mil/sa (Yaklaşık 48 km/sa) hızla Lefkoşa-Mağusa arası mesafeyi yaklaşık 2 saatte alıyordu. Tüm hattın seyahat süresi ise 4 saati buluyordu.

Şirkete ait 3. mevki bir bilet.

İstasyonlar ve Mesafeler

Mağusa Liman - 0 mil (0 km)

MAĞUSA - 5,6 mil (9,0 km)

Enkomi(Tuzla) - 5 mil (8,0 km)

Stylos(Mutluyaka) - 8,5 mil (13,7 km)

Gaidhoura (Korkuteli) - 10,0 mil (16,1 km)

Prastion (Dörtyol) - 12,7 mil (20,4 km)

Pyrga (Pirhan)- 14,7 mil (23,7 km)

Yenagra (Nergizli)- 16,6 mil (26,7 km)

Vitsada (Pınarlı)- 19,5 mil (31,4 km)

Mousoulita (Ulukışla)- 21,0 mil (33,8 km)

Angastina (Aslanköy)- 23,0 mil (37,0 km)

Eksometohi (Düzova)- 26,6 mil (42,8 km)

Epikho (Cihangir)- 28,0 mil (45,1 km)

Trakhoni (Demirhan)- 29,5 mil (47,5 km)

Mia Milia (Haspolat)- 33,0 mil (53,1 km)

Kaimakli - (Kaymaklı)35,5 mil (57,1 km)

LEFKOŞA - 36,6 mil (58,9 km)

Yerolakko (Alayköy)- 44,0 mil (70,8 km)

Trimithia - 47,9 mil (77,1 km)

Dhenia - 51,6 mil (83,0 km),

Avlona (Gayretköy)- 53,7 mil (86,4 km)

Peristerona - 55,0 mil (88,5 km)

Katokopia (Zümrütköy)- 57,0 mil (91,7 km)

Argakhi (Akçay)- 58,0 mil (93,3 km)

OMORFO (Güzelyurt)- 60,5 mil (97,4 km)

Nikita (Güneşköy)-

Kazivera (Gaziveren)-

Pentagia (Yeşilyurt)-

Çamlıköy LEFKE

Agios Nikolaos -

Flasu -

EVRİHOU - 76,0 mil (122,3 km)

• Bu bilgiler hattın 1912 yılındaki durumuna ait olup Omorfo'dan Evrihu'ya kadar olan hat daha sonra açıldığından o hattın istasyon mesafe bilgileri bu listede yoktur.

Kapanış ve Son Sefer

İngiliz sömürge idaresince, kara ulaşımının gelişmesi, Demiryoluna talebin azalması ve ekonomik sebeplerden dolayı Demiryolu seferlerinin sona erdirilmesi kararı alındı. 1951 yılında alınan bu kararla, Kıbrıs'ın 48 yıllık demiryolu macerası sona ermiş oldu. Son seferi 31 Aralık 1951 günü saat 14:57'de Lefkoşa'dan Mağusa'ya gerçekleşen yolculukla saat 16:38'de Mağusa İstasyonu'unda son buldu.

Şirketin istihdam ettiği 200 kadar işçi ve memur ise, yarı resmi kurumlara nakledildi.

Hattın Günümüzdeki Durumu

Mağusa'da bulunan 1 numaralı Lokomotif

Demiryolu seferleri durdurulduktan sonra İngiliz sömürge yönetimi hat üzerindeki tüm rayları ve lokomotifleri satışa çıkardı ve Meyer Newman & Co adlı bir şirkete 65.626 Pounda satıldı. Bu nedenle de hattın raylarından günümüze hiçbir parça kalmamıştır.

Kuzey Kıbrıs sınırları içinde olan Güzelyurt, Lefkoşa ve Mağusa istasyon binaları hâlen ayakta ve farklı alanlarda hizmete açıktır. Evrihu istasyonu ise, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kontrolündeki topraklarında olup o da yine başka amaçlarla hizmet vermektedir. Şirketin kullandığı 12 lokomotiften ikisi olarak; 1 no'lu lokomotif Mağusa Tapu Kadastro Dairesi bahçesinde, 2 no'lu lokomotif de Güzelyurt Festival Park'ında bulunmaktadır.

Dış bağlantılar

• Kıbrıs Demiryolu İşletmesi hakkında bilgi4 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
• Kıbrıs Demiryolu İşletmesine Narrow Gauge'deki resim galerisi (İngilizce)

Kaynakça

• Yunanca Vikipedi
• İngilizce Vikipedi
• Ortaöğretim için Kıbrıs Tarihi (eski) Ders Kitabı, KKTC MEB
• The Handbook of Cyprus (1913), Harry Charles Lukach