Vikipedi

Kırıkkale (il)

Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde bir il
Bu madde Kırıkkale il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Kırıkkale (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.

Kırıkkale, Türkiye Cumhuriyeti'nin İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan ilidir.

Kırıkkale
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Harita
İl sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
Coğrafi bölgeİç Anadolu Bölgesi
Belde sayısı11[2]
Köy sayısı185[2]
İl merkeziKırıkkale
İdare
 • ValiMehmet Makas
Yüzölçümü
 • Toplam4.791 km²
Rakım740 m
Nüfus
 • Toplam271.092
 • Yoğunluk58/km²
 • Kır
36.988
 • Şehir
234104
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu318
İl plaka kodu71

Şehrin adını nereden aldığına dair kesin bir bilgi yoktur. Kırıkköyü ile kentin merkezinde bulunan Kaletepe'nin kısaltılarak birleştirilmesinden ortaya çıktığı söylenir. Bu ismin halk tarafından yakıştırıldığı kanaati yaygın olmakla beraber bölgenin ismi Osmanlı arşiv belgelerinde "Kırıkkal" şeklinde geçmektedir. Kırıkkale, 1989 senesinden önce başkent Ankara'ya bağlı bir ilçe iken 21 Haziran 1989 târih ve 3578 sayılı yasa gereğince dönemin başbakanı Turgut Özal tarafından yapılan törenle il olmuştur. İlk vâlisi Fikret Güven, 17 Ağustos 1989 târihinde yapılan törenle il vâliliği görevine başlamıştır.[6]

04 Şubat 2021 TÜİK verilerine göre 9 İlçe, 11 belediye, bu belediyelerde 88 mahalle, ayrıca 185 köy bulunmaktadır.[7]

Ekonomi

değiştir

Türkiye Cumhuriyeti'nin önemli sanayi merkezlerinden birisi olan Kırıkkale, bünyesinde bulundurduğu önemli sanayi kuruluşlarıyla savunma ve petro-kimya sanayi faaliyetleri can damarı durumdadır. Önemli sanayi kuruluşları:

  • Tüpraş Orta Anadolu Rafinerisi[8]
  • MKE Ağır Silah Fabrikası Müdürlüğü[9]
  • MKE Çelik Fabrikası Müdürlüğü[9]
  • MKE Silah Fabrikası Müdürlüğü[9]
  • MKE Mühimmat Fabrikası Müdürlüğü[9]
  • MKE Barut Fabrikası Müdürlüğü[9]
  • MKE Pirinç Fabrikası Müdürlüğü[9]
  • MKE Kırıkkale Hurda Müdürlüğü [9]
  • Kırdemir Kırıkkale Demir Çelik Fabrikası[10] 

Coğrafya

değiştir

İlin kuzeyinde Çamlıca, Karakaya ve Kırıkkale tepeleri bulunur. Topraklarının denizden ortalama yüksekliği 700 m. olup kuzeybatıdan güneydoğuya doğru Koçu Dağı uzanmaktadır. Bu dağ, 4×7 km boyutlarındadır. Yığlıtepe, deniz seviyesinin 1278 m. üstündedir. Güney-güneydoğuda Denek Dağ Sırası bulunmaktadır. Bu dağ sırası Çoruhözü Vâdisi'nin güneyinde uzanmaktadır.

İl yüzölçümünün küçük bir bölümünü ovalar oluşturur. Kuzeydeki Çamlıca ve Karakaya tepeleriyle güneydeki Denek Dağı'nın arasında Kırıkkale Ovası uzanmaktadır. Kırıkkale ilinde yerleşimin önemli bölümü buradadır. Ovanın en geniş yeri, Çoruhözü Deresi'nin Kızılırmak'a aktığı noktadır.

İl sınırları içerisindeki yaylalar, deniz seviyesinin 1200–1600 m üzerindedir.

 
Yeni Yapan yakınlarında Delice ırmağı yaylası.

Su kaynakları

değiştir

Şehrin en önemli akarsuyu Kızılırmak'tır. 94 km'lik bir bölüm şehir sınırları içinde yer alır. Kentin güney ve batısından geçer. Kent, Kızılırmak'la yerleşim olarak birleşmiş durumdadır. Kızılırmak, Yeşil Vadi Projesi'yle koruma altına alınmıştır. Kapulukaya Hidroelektrik Santrali bu ırmak üzerinde kurulmuş olup faaliyetlerini sürdürmektedir.

Şehirde Sulakyurt-Danacı Göleti'yle Ahılı deresi üzerinde sulama amaçlı bir gölet vardır. Enerji amaçlı kullanılan Kapulukaya Barajı'nın ardında suların birikmesiyle oluşmuş -isimsiz- yapay bir göl bulunur.

Şehirdeki küçük akarsular

değiştir

Çoruhözü: İzzettin-Balışeyh arasında demir yoluna paralel olarak merkezden geçer ve Kızılırmak'a karışır. Derenin aktığı yerlerde su, tarımsal sulamada kullanılır.

Okun Deresi: Elmadağ'ın güneyinde akan suların oluşturduğu Balaban ve Sarılıöz çaylarının Kılıçlar Köyü'nde birleşmesinden oluşur ve Kızılırmak'a karışır.

Delice Irmağı: Delice ilçesi ile Çorum toprakları arasında akar. Bozköy ovasını sular ve Kızılırmak'a karışır. Irmağın il sınırlarındaki uzunluğu 54 km'dir.

Coğrafi Yapısı

değiştir

Coğrafi Konumu

değiştir

İç Anadolu Bölgesi'nde Orta Kızılırmak Bölümü'nde yer alan Kırıkkale, doğuda Çorum, Yozgat, güneyde Kırşehir, batıda Ankara, kuzeyde Çankırı illeri ile komşudur.


İklim Bilgileri

değiştir
  Kırıkkale iklimi  
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 17,0 20,8 30,4 32,0 34,4 37,6 41,6 40,4 36,9 33,0 24,8 19,0 41,6
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 4,0 6,9 12,6 18,1 23,1 27,5 30,8 30,8 26,8 20,6 12,4 5,8 18,23
Ortalama sıcaklık (°C) 0,3 2,3 6,9 12,2 16,9 21,2 24,6 24,2 19,5 13,6 6,8 2,1 12,5
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −3 −1,8 1,4 6,2 10,1 13,9 16,8 16,5 12,2 7,5 2,2 −1 6,85
En düşük sıcaklık (°C) −22,4 −21,6 −19,8 −5,8 0,4 5,4 7,4 8,0 2,8 −5 −9,7 −18 −22,4
Ortalama yağış (mm) 39,5 29,1 32,3 33,6 49,9 37,5 12,3 10,0 13,8 30,6 33,5 43,9 383,1
Kaynak: Türkiye Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü[11]


[12]

Yönetim

değiştir
Ayrıca bakınız: Kırıkkale'nin ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[13][14]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Kırıkkale Valisi, 1975-Safranbolu doğumlu Mehmet MAKAS’tır. Ağustos 2023/376 no'lu kararnameyle, Erzincan Valisi iken atanmıştır.

Kırıkkale Belediye Başkanı, 1983 Kırıkkale doğumlu Ahmet Önal (CHP), 31 Mart 2024 seçimlerinde %49,90 oy oranıyla seçilmiştir. Kırıkkale Belediye Başkanı seçilen Ahmet Önal, 2023 yılında seçildiği 28. dönem Kırıkkale milletvekilliğinden istifa etmiştir.[15]

Nüfus

değiştir

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[16])

Kırıkkale ili nüfusu: 285.744'tür. Bu nüfusun % 87,92'si şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 4.791  km2'dir. İlde  km2'ye 60 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde  436’dır.)  İlde yıllık nüfus artış oranı % 3,04 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Çelebi (% 54,01)-Merkez ilçe (-% 2,90)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 9 İlçe, 11 belediye, bu belediyelerde 88 mahalle ve ayrıca 185 köy vardır.

2023 yılı sonunda Kırıkkale ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus

2022

Nüfus

2023

Fark Nüfus

Artışı %

Belediye

Sayısı

Mahalle

Sayısı

Köy

Sayısı

Köy

Nüfusu

Şehir

nüfusu

Şehirde

oturan %

Alanı

 km2[17]

 km2'ye

düşen kişi

Bahşılı 7.194 8.038 844 11,09 1 5 5 1.763 6.275 78,07 266 30
Balışeyh 5.857 7.016 1.159 18,06 1 4 28 4.741 2.275 32,43 623 11
Çelebi 2.304 3.954 1.650 54,01 1 4 13 2.265 1.689 42,72 223 18
Delice 9.386 11.227 1.841 17,91 2 13 40 5.316 5.911 52,65 970 12
Karakeçili 2.949 3.659 710 21,57 1 8 2 500 3.159 86,34 137 27
Keskin 15.637 16.938 1.301 7,99 1 6 55 8.084 8.854 52,27 1129 15
Merkez 193.954 188.419 -5.535 -2,90 2 31 9 4.513 183.906 97,60 432 436
Sulakyurt 6.106 6.762 656 10,21 1 7 26 4.581 2.181 32,25 708 10
Yahşihan 33.659 39.731 6.072 16,59 1 10 7 2.747 36.984 93,09 304 131
Kırıkkale 277.046 285.744 8.698 3,04 11 88 185 34.510 251.234 87,92 4792 60

İlin yıllara göre nüfusları

değiştir
Kırıkkale il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1990[18] 349.396 50
  %70     243.378
106.018     %30  
2000[19] 383.508 50 %10  
  %74     285.294
98.214     %26  
2007[20] 280.234 60 %27  
  %82     230.189
50.045     %18  
2008[21] 279.325 61 %0  
  %82     230.354
48.971     %18  
2009[22] 280.834 61 %1  
  %83     232.990
47.844     %17  
2010[23] 276.647 61 %1  
  %84     233.073
43.574     %16  
2011[24] 274.992 62 %1  
  %85     233.768
41.224     %15  
2012[25] 274.727 63 %0  
  %85     232.959
41.768     %15  
2013[26] 274.658 62 %0  
  %84     231.831
42.827     %16  
2014[27] 271.092 63 %1  
  %86     234.104
36.988     %14  
2015[28] 270.271 63 %0  
  %87     235.575
34.696     %13  
2016[28] 277.984 62 %3  
  %88     243.895
34.089     %12  
2017[28] 278.749 62 %0  
  %88     245.749
33.000     %12  
2018[28] 286.602 62 %3  
  %86     245.458
41.144     %14  
2019[28] 283.017 62 %1  
  %87     246.634
36.383     %13  
2020[28] 278.703 64 %2  
  %88     244.006
34.697     %12  
2021[28] 275.968 65 %1  
  %88     242.973
32.995     %12  

Kültür

değiştir

Silâh Müzesi

değiştir

Silâh-San bünyesinde kurulmuştur. 1991 yılında gerekli işlemleri yapıldıktan sonra faaliyete geçirilmiştir.

15 ve 20. yüzyıllar arasında Osmanlı ve Avrupa ülkelerine ait silâhlar Tophane'den, Anadolu'nun çeşitli yerlerinden ve askerî fabrikalardan toplanarak teknik ve tarîhi özellikleri tespit edildikten sonra müze hâline getirilen, Silah Fabrikası'nın büyük salonunda gösterime açılmıştır.

İdari yapı

değiştir
Ana madde: Kırıkkale ilindeki yerleşim yerleri listesi

Kırıkkale, 9 ilçe (merkez dahil), 11 belde ve 185 köy ile tipik bir Orta Anadolu ilidir. İlde 20 belediye teşkilatı mevcuttur. Bunlardan 1'i İl belediyesi, 8'i ilçe belediyesi, 11'ü ise belde belediyesidir. Ayrıca 13 mahalli idare birliği bulunmaktadır.[2]

Ulaşım

değiştir

Kırıkkale'nin bazı önemli merkezlere uzaklığı şöyledir,

Kırıkkale'nin Bazı Önemli Merkezlere Uzaklığı (Km)
Şehir İstanbul Ankara İzmir Adana Bursa Antalya Konya Samsun Mersin Kayseri Diyarbakır Eskişehir Gaziantep
Uzaklık (km) 528 75 654 475 457 615 301 339 468 247 839 308 600
Karayolları Genel Müdürlüğü23 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.[29][30][31]

Konum

değiştir
Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[32] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km² Rakım mt. Merkeze km[33] Ulaşan Yollar[33]
Kırıkkale Merkez 1941 Keskin 432 746  /D.200-14, D.765-08,
Bahşılı 1990 Merkez 266 703 9 D.753-01, D.765-08
Balışeyh 1990 Merkez 623 870 21  /D.200-14, 71.02
Çelebi 1990 Keskin 223 1.241 57 D.260-02=>71.50
Delice 1960 Merkez 970 696 52 D.190-01
Karakeçili 1990 Balâ 137 821 39 D.260-07, D.753-01
Keskin Cumh.önce 1.129 1.139 30 D.765-08, 71.25, 71.26
Sulakyurt 1960 Kalecik 708 830 52 D.200-14=>71.02
Yahşihan 1990 Merkez 304 779 5  /D.200-14, 71.52
KIRIKKALE 1989 ANKARA 4.791

Spor

değiştir
Ana madde: Kırıkkale'de spor

2018-2019 Sezonu sonunda, Kırıkkale Büyük Anadoluspor, Bölgesel Amatör Lig (BAL)'da grubunu 3.sırada tamamlamıştır. 2019-2020 futbol sezonunda grubunda şampiyon olan Kırıkkale Büyük Anadoluspor, 3. lige çıkmıştır.

2019-2020 sezonu sonunda Kırıkkale Büyük Anadoluspor, Voleybol bölgesel ligine bir takımı katılmıştır.

Ziraat Türkiye Kupası'nda Kırıkkale Büyük Anadoluspor, 1.turda Yeni Amasyaspor'a elenmiştir.

Önemli spor tesisleri: Başpınar Stadyumu (16.000), Fikret Karabudak Stadyumu (5.402), Başpınar Spor Salonu (2.500), Olimpik Yüzme Havuzu (1.000) dur.

Kardeş şehirler

değiştir

Yoktur.

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "İçişleri bakanlığı, e-bakanlık projesi". 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2012. 
  2. ^ a b c "Kırıkkale Valiliği İdari Yapısı". 16 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2015. 
  3. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  5. ^ "Kırıkkale Rakım". YerelNET. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2020. 
  6. ^ "T.C. Kırıkkale Valiliği resmî sitesi, İlin Tarihi Oluşumu sayfası". 24 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2009. 
  7. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Güncel Nüfus Değerleri isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2015. 
  9. ^ a b c d e f g "Arşivlenmiş kopya". 15 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2020. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2015. 
  11. ^ "Kırıkkale Yıllık Toplam Yağış Verileri - Türkiye Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü (DMİ)". 30 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2011. 
  12. ^ "T.C. Kırıkkale Valiliği resmi sitesi, Kırıkkale - Coğrafi Bilgileri sayfası". 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020. 
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  18. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  26. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  27. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  28. ^ a b c d e f g
  29. ^ Karayolları Genel Müdürlüğü 7 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İller Arası Mesafe
  30. ^ "T.C. Kırıkkale Valiliği resmi sitesi, Kırıkkale - Sağlık Hizmetleri Durumu sayfası". 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011. 
  31. ^ "T.C. Kırıkkale Valiliği resmi sitesi, Kırıkkale - Sosyal Altyapı sayfası". 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011. 
  32. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  33. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Kırıkkale Province ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kırıkkale_(il)&oldid=34161137" sayfasından alınmıştır