Kıyı
Kıyı ya da kıyı şeridi, kara ile deniz ya da okyanusun birleştiği alandır.[1] Sahil, bir kara parçasının bir su kütlesiyle bitişik olduğu bölümleri tanımlamak için kullanılan bir terimdir.
Kıyı kanunu'na[2] göre, kıyı jeomorfolojik birimi tanımlamaları şu şekilde yapılmıştır:[3] Taşkın durumu dışında deniz, yapay ve tabii göl ile akarsuların karaya temas ettiği noktaların birleşiminden kıyı çizgisi oluşur. Kıyı kenar çizgisi ise deniz, akarsu ve sunî ve tabii göllerde kıyı çizgisinden sonra, karaya doğru su hareketlerinin meydana getirdiği kumluk, çakıllık, taşlık, kayalık, bataklık, sazlık gibi alanlarının sınırını ifade eder. Kıyı ise kıyı kenar çizgisi ile kıyı çizgisi arasındaki alanı tanımlamaktadır. Sahil kıyı kenar çizgisinden sonra kara içine doğru minimum 100 m enindeki alandır.
Eski Türkçe "kıdığ" (kenar, sınır) sözcüğünden gelen kıyı sözcüğü ise, kesmek anlamındaki kıd- köküne dayanır.[4]
Kıyı, kara ile suyun temas alanında geçiş zonu niteliğinde olan, kendine has özellikleri olan farklı boyutlardaki yeryüzü şeklidir. Yüksek, falezli kıyılarda bu kuşak küçülür, bazen ortadan kalkar. Bazen alçak kıyılarda yüzlerce, binlerce metrelik uzunluk ve genişlikte olabilir. Kıyının en önemli özelliği deniz etkisinin dolaylı veya doğrudan hissedilen karasal alanlar olmasıdır.[3]
Kara, su ve havanın etkileşim halinde olduğu kıyı, yıllık, aylık bazen de günlük değişikliklere uğrar. Kıyıların biçimlenmesinde, litoloji, tektonizma, rüzgâr, dalga, akıntılar, gel-git, erozyon, sedimantasyon, kıyı dolguları, kuraklık gibi etkenler dolaylı veya direkt etkilidir. Bu etkenlere bağlı olarak farklı kıyı tipleri oluşur.[5]
Kıyı şekilleri
değiştirResim galerisi
değiştir-
-
-
Hindistan'da Visakhapatnam deniz kıyısı.
Kaynakça
değiştir
- ^ "Coast". The American Heritage Dictionary of the English Language (İngilizce). 2000. 1 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2020.
- ^ "KIYI KANUNU" (PDF). mevzuat.gov.tr. 17 Nisan 1990. 9 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2020.
- ^ a b TUROĞLU, Hüseyin (2010). "Alçak Kıyılarda Kıyı Kenar Çizgisi Problemi". 2010, Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2020.
- ^ "kıyı." Nişanyan Sözlük
- ^ KORKMAZ, Hüseyin vd. (2016). "ASİ DELTASI (SAMANDAĞ) KIYI KENAR ÇİZGİSİ" (PDF). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Mayıs 2020.