Kalmukya
Kalmukya veya Kalmıkya (Kalmukça: Хальмг Таңһч, Rusça: Респу́блика Калмы́кия), Rusya'ya bağlı bir cumhuriyettir. En dikkat çeken özelliği Avrupa sınırları içinde Budizm'in en yaygın din olduğu tek bölge olmasıdır.[1]
Kalmukya
| |||||
| |||||
| Milli Marş: Kalmukya Millî Marşı | |||||
| Konum | |||||
.svg) | |||||
| Yönetim | |||||
| Ülke: |  Rusya
| ||||
| Federâl Bölge: | Güney Federal Bölgesi | ||||
| Ekonomik Bölge: | Güney Ekonomik Bölgesi | ||||
| Başkent: | Elista | ||||
| Cumhurbaşkanı: | Aleksey Orlov | ||||
| Genel bilgiler | |||||
| Yüzölçüm: | 76.100 km² (29.382 sq mi) | ||||
| Nüfus: | 292.410 | ||||
| - Yoğunluk: | 4 /km² (10 /sq mi) | ||||
| Diğer bilgiler | |||||
| Dili: | Kalmukça, Rusça | ||||
| Kuruluş tarihi: | 1993 | ||||
| Kodu: | 90 | ||||
Tarih
değiştirKalmukların ataları Oyratlar, Güney Sibirya steplerindeki İrtiş Nehri kıyılarından Aşağı İdil bölgesine 1630 yıllarında gelmişlerdir. İdil deltası üzerinde kuzeyde Saratov’dan güneydeki Astrahan’a kadar olan geniş steplere yerleşmiş, burada Kalmuk Hanlığı'nı kurmuşlardır.
Yerleşmelerinden 25 yıl sonra Kalmuklar Rus Çarına bağlanmışlardır. Ruslarla anlaşma yaparak, Rusya’nın güney sınırını koruma karşılığında Rus sınır yerleşimlerinde ticaret yapma ayrıcalığı kazanmışlardı. Ancak bu bağlılık daha çok sembolik kalmıştır. Kalmuk hanları genellikle “Göçebelerin Büyük Yasası” (Iki Tsaadzhin Bichig) adını verdikleri kurallara göre kendi kendine yönetim uygulamışlardır.
18. yüzyılın ortalarına doğru Ruslar Kalmukların içişlerine daha fazla karışmaya başlar. Bunun üzerine 1770 yılında son Kalmuk hanı Ubashi Han halkını anayurtları Çungarya’ya geri götürme kararı alır. Yaklaşık 168.080 kadar Kalmuk Ubashi Han’ın liderliğinde Orta Asya’nın diğer ucundaki vatanlarına doğru yola çıkar. Yolda Kazaklar ve Kırgızlarla savaşan, bir taraftan da açlık ve susuzluğa maruz kalan Kalmukların çoğu ölür. Aylarca süren zorlu yolculuğun sonunda yalnızca 66.073 kadar Kalmuk, Mançuların denetimindeki Sincan’a ulaşır.[2]
Çariçe Katerina Kalmuk Hanlığını feshederek bölgeyi Astrahan valisine bağlar. Rusya’da kalan Kalmuklar savaşlarda Rusya adına savaşmış, yavaş yavaş yerleşik bir yaşam tarzını benimsemişlerdir.
Sovyet dönemi
değiştirEkim Devrimi'nden sonra çoğu Beyaz Ordu saflarında çatışan bazı Kalmuk gruplar[hangileri?] yurt dışına kaçtı. Kalmuk diasporası Türkiye'de bir süre kaldıktan sonra, Yugoslavya, Bulgaristan, Çekoslovakya ve Fransa'ya dağıldı. Sovyet yönetimi geride kalanları sert bir şekilde cezalandırmış, çok sayıda kişiyi idam etmiştir.[kaynak belirtilmeli]
Kalmukya 4 Kasım 1920'de, Sovyetler Birliği içinde özerk bir bölge (oblast) olarak ilan edildi; 1935'te ise, özerk bir cumhuriyet oldu. Stalin döneminde Budist manastırları kapatıldı[kaynak belirtilmeli]; Kalmuk dini metinleri yakıldı[kaynak belirtilmeli]; 1932-1933 yılları kollektivizasyon döneminde yaklaşık 60.000 kişi açlıktan öldü.[kaynak belirtilmeli]
II. Dünya Savaşı sırasında Kalmukya Nazi işgaline uğradı. 1943'te Sovyetler bölgeyi geri aldı; Sovyet yönetimi Nazilerle iş birliği yaptıkları gerekçesiyle işbirlikçi Kalmukların Orta Asya ve Sibirya'ya sürdü. Yarısı, yolda; geriye kalanların büyük bir bölümü de Sibirya'da öldü.[kaynak belirtilmeli] Ancak 1957'de Kruşçev'in izniyle yurtlarına geri dönebildi. 1958'de Kalmukya, yeniden özerk Sovyet cumhuriyeti oldu. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra, Rusya Federasyonu'na bağlı özerk bir cumhuriyet olarak varlığını sürdürmektedir.
Coğrafya
değiştirZaman Dilimi
değiştir
Kalmukya, Moskova zaman dilimindedir (MSK/MSD). UTC'e göre saat farkı +0300 (MSK)/+0400 (MSD)
Nehirler
değiştirÖnemli nehirleri:
Göller
değiştirKalmukya, Hazar Denizi kıyısında yer alır. Bundan başka Kalmukya sınırları içinde birkaç göl bulunur. Bunlar:
Doğal Kaynaklar
değiştirKalmukya’nın doğal kaynakları kömür, petrol ve doğalgazdır.
İklim
değiştirKalmukya karasal iklime sahiptir. Yazları çok sıcak ve kuru, kışları ise soğuk ve kar yağışlıdır.
- Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: -7 °C
- Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: +24 °C
- Yıllık Ortalama Yağış: 170mm (doğu bölgelerinde) - 400mm (batı bölgelerinde)
Nüfus
değiştir
2002 istatistiklerine göre Kalmuklar nüfusun %53,3’nü oluşturmaktadır. Diğer gruplar Ruslar (%33,6), Darginler (7.295 ya da %2,5), Çeçenler (5.979 ya da %2), Kazaklar (5.011 ya da %1,7), Türkler (3.124 ya da %1,1), Ukraynalılar (2.505 ya da %0,9), Avarlar (2.305 ya da %0,8), Almanlar (1.643 ya da %0,6).
| Etnik
Grup |
sayım
1926 |
sayım
1939 |
sayım
1959 |
sayım
1970 |
sayım
1979 |
sayım
1989 |
sayım
2002 |
sayım
2010 | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | |
| Kalmuklar | 107.026 | %75,6 | 107.315 | %48,6 | 64.882 | %35,1 | 110.264 | %41,1 | 122.167 | %41,5 | 146.316 | %45,4 | 155.938 | %53,3 | 162,740 | 57,4% |
| Ruslar | 15.212 | %10,7 | 100.814 | %45,7 | 103.349 | %55,9 | 122.757 | %45,8 | 125.510 | %42,6 | 121.531 | %37,7 | 98.115 | %33,6 | 85,712 | 30,2% |
| Diğerleri | 19.356 | %13,7 | 12.555 | %5,7 | 16.626 | %9 | 34.972 | %13 | 46.850 | %15,9 | 54.732 | %17 | 38.357 | %13,1 | 35,239 | 12,4% |
Din
değiştirHalkın çoğunluğunu Tibet Budistleri ve Ortodoks Hıristiyanlar oluşturur. Ayrıca önemli miktarda da ateist bulunmaktadır. Kalmuk disporası 1923'te Belgrad'da bir Budacı tapınağı kurmuş; ancak tapınak savaşta yıkılmıştır. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Belgrad'daki Kalmuklarının çoğu, Almanya ve ABD'ye göç etmiştir. Günümüzde Kalmuklar, dünyanın dört bir yanına dağılmış durumdadır. Kalmukların en yoğun yaşadığı Amerikan eyaleti olan New Jersey'de bir Kalmuk Budist tapınağı bulunmaktadır. Kırgızistan’ın Karakol bölgesinde yaşayan "Sart Kalmuklar" ise Kırgız kültürüne uyum sağlayarak Müslümanlığa geçmişlerdir; Kırgızca konuşmaktadırlar.
Notlar
değiştir- ^ Barbara Sundberg Baudot (2002). Candles in the dark: a new spirit for a plural world. University of Washington Press. s. 305. ISBN 9780295982922. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011.
- ^ Ahmad Hasan Dani, Chahryar Adle, Irfan Habib, Karl M. Baipakov, History of Civilizations of Central Asia: Development in contrast : from the sixteenth to the mid-nineteenth century, UNESCO, 2003, sayfa 160
Dış bağlantılar
değiştir
- News Agency of the Republic of Kalmykia(also in Russian22 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- Kalmukya Cumhuriyeti resmî sitesi 25 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ayrıca Russian 8 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- Official website of the Kalmyk diplomatic representation at the President of the Russian Federation(ayrıca Russian21 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi)
- Official website of the Kalmyk State University
- Ethnologue report on Kalmyk language7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Forum of Kalmyk Internet Community 2 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Web-Portal of the Interregional Not-for-Profit Organization "The Leaders of Kalmykia"
- Mistaken Foreign Myths about Shambhala 22 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The man who bought chess 8 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Observer 29 October 2006
- The Buddhist hordes of Kalmykia6 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Guardian September 19, 2006
- Kalmyk Buddhist Temple in Belgrade (1929 - 1944)12 Aralık 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Earth to Kalmykia, Come In Please 16 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Economist December 18, 1997