Sezar (unvan)

Sezar (Latince: Caesar Kayzar), Jül Sezar'ın ölümünün ardından Roma İmparatorluğu'nda imparatorlara verilen bir ünvan.^[1] Tetrarşi döneminde, en yüce ünvan olan Augustus ünvanını taşıyan imparatorun emri altında çalışan alt-imparatorlara Sezar ünvanı verildi. Bu dönemde Sezar ünvanı taşıyan yardımcılar, Augustus'un emri altında halefleri olarak bulunur ve Augustus'un ölümü veya görevi bırakması sonrası onların yerlerine geçip Augustus olurlardı. Esas imparator Augustus'un yokluğunda, Sezar ünvanını taşıyan yardımcılar bazen imparator olarak da anılırlardı ama esas güç Augustus olduğundan ona hesap vermekle yükümlüydüler.^[2]^[3]

Kelime kökenini Roma Cumhuriyeti'nin imparatorluğa dönüşümünde kilit bir rol oynayan Jül Sezar'dan almaktadır. Cumhuriyetin dönüşümünde rol oynayan Roma diktatörü Jül Sezar'ın evlatlığı ve yeğeni Augustus, imparator olduktan sonra Sezar'ı tanrılaştırmış ve cognomen'ini onursal bir ünvan olarak kendi adına eklemiştir. Daha sonraki Roma imparatorları da bu ünvanı benimsemiş ve sezar adı ilerleyen yıllarda bir soyluluk göstergesi haline gelmiştir.

Roma İmparatorluğu ikiye bölündükten sonra doğudaki imparatorlukta zamanla Grekçe hâkim ve resmî dil haline gelmiş,^[4] bu süreçte kelimenin Latince orijinal hali caesar'ın okunuşu kaisar (Grekçe: καισαρ) biçimine dönüşmüştür. Bu biçim de İslam dünyası yazınına ve Türkçeye kayser (Osmanlıca: قيصر) biçimiyle girmiş, II. Mehmed'den başlayarak Osmanlı sultanlarının resmî sıfatları arasında kayser-i Rûm şeklinde kendine yer bulmuştur.^[5]

Kendilerini Bizans İmparatorluğu'nun mirasçısı olarak addeden Rus hükümdarları da bu ünvanın Rusçalaşmış biçimi olan çar (Rusça: цар) kelimesini kullanmışlardır.^[6] Kutsal Roma İmparatorluğu, Avusturya İmparatorluğu ve Alman İmparatorluğu yöneticileri de gerek Latince caesar gerekse de bunun Almancalaşmış hali kaiser ünvanlarını kullanmıştır.^[7]

Kaynakça

^ Gagarin, Michael (2010). The Oxford encyclopedia of ancient Greece and Rome. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0195170726.
^ "What Was the Roman Tetrarchy?". thoughtco.com "In 293, the two emperors decide to name additional leaders who could take over for them in the case of their deaths. Subordinate to the emperors was the two Caesars: Galerius, in the east, and Constantius in the west. An Augustus was always emperor; sometimes the Caesars were also referred to as emperors". 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.
^ "The Roman Tetrarchy: An Attempt to Stabilize Rome". historycooperative.org. 3 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.
^ n.a., n.a. (1991). The Oxford dictionary of Byzantium. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0195046526.
^ Somel, Selçuk Akşin (2012). Historical dictionary of the Ottoman Empire (2. bas.). Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 978-0810871687.
^ Saunders, Robert A. (2019). Historical dictionary of the Russian Federation (2. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538120477.
^ Lewis, Derek (2016). Historical dictionary of contemporary Germany (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1442269569.

[AntikYunanAntikRoma-1] Gagarin, Michael (2010). The Oxford encyclopedia of ancient Greece and Rome. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0195170726.

[2] "What Was the Roman Tetrarchy?". thoughtco.com "In 293, the two emperors decide to name additional leaders who could take over for them in the case of their deaths. Subordinate to the emperors was the two Caesars: Galerius, in the east, and Constantius in the west. An Augustus was always emperor; sometimes the Caesars were also referred to as emperors". 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.

[3] "The Roman Tetrarchy: An Attempt to Stabilize Rome". historycooperative.org. 3 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.

[OxfordBizansSözlüğü-4] .a., n.a. (1991). The Oxford dictionary of Byzantium. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0195046526.

[OsmanlıSözlüğü-5] Somel, Selçuk Akşin (2012). Historical dictionary of the Ottoman Empire (2. bas.). Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 978-0810871687.

[RusyaSözlüğü-6] Saunders, Robert A. (2019). Historical dictionary of the Russian Federation (2. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538120477.

[AlmanyaSözlüğü-7] Lewis, Derek (2016). Historical dictionary of contemporary Germany (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1442269569.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]