Kellogg Brown & Root
Kellogg Brown & Root (KBR), Houston merkezli ABD kökenli mühendislik, inşaat ve güvenlik şirketi. Halliburton'a bağlı bir M. W. Kellogg Co olarak varlığını sürdüren şirket Brown & Root ile birleşerek KBR adını almıştır. Vietnam Savaşı ve Irak Savaşı sırasında ABD Silahlı Kuvvetlerinin önemli ihalelerini almıştır.
 | |
| Tür | Mühendislik, inşaat, özel güvenlik |
|---|---|
| Kuruluş | 1901 |
| Kurucu | Morris Kellogg |
| Genel merkezi | Houston , ABD |
| Önemli kişiler | William “Bill” Utt Frank Blout Loren Carroll Jeffrey Curtiss John Huff Lester Lyles Richard Slater |
| Gelir | 12.105 milyar dolar |
| Net gelir | 0.290 milyar dolar |
| Çalışan sayısı | 57.000 |
| Web sitesi | www.kbr.com |
ABD'de bünyesinde sendika örgütlü olmayan en büyük inşaat şirketidir. Şirket özellikle Irak'ın işgali süresince ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney ile doğrudan ilişkisi ve ABD Silahlı Kuvvetlerine verdiği destek ile bayan personeline yönelik taciz ve tecavüz şikayetleriyle gündeme gelmiştir.
Tarihçe
değiştirM.W. Kellogg
değiştir1901 yılında Morris Kellogg, M. W. Kellogg adlı şirketi New York şehrinde kurdu. Şirketin 1905 yılında New Jersey'e taşınır. İlk başlarda şirketin faaliyet alanı enerji santral kurulumu ve yedek parça tedariki üzerinedir. Yeni bilimsel gelişmelerin gerçekleşmesi üzerine şirket petrol sektörüne de girmeye başlar.1920'li yıllarda Texaco ve Standard Oil Company ile İndiana'da ortak iş yapmaya başlar. 1926 yılında ilk petrol laboratuvarını açar. Laboratuvarın lisansını alan kurum ülke içinde ve dışında çok sayıda laboratuvar inşa edecektir. 1930 ve 40'lı yıllarda gelişen teknolojinin petrol sektörüne aktarılmasında katkıda bulunur ve savaşın yaklaşmasıyla birlikte rafineri inşaatları hızlanır. Özellikle kriyojenik alanındaki yapılanlar şirketin önünü açar. 1950'li yıllarda geliştirilen sentetik yakıt teknolojileri ve 1960'lı yıllardaki helyum ve etilen alanlarında yetkinleşir. 1970 yılında şirket merkezi Houston'a taşınır. Bu dönemde Çin'de iş alan ilk ABD şirketi olur. Çin, Meksika ve Endonezya'da amonyak işleme tesisleri, Kuveyt'de LPG ve Cezayir'de LNG tesisleri kurar. 1980'li yıllarla beraber LNG sektöründe gelişme görülür.
Brown & Root
değiştirBrown & Root, 1919 yılında iki kardeş George R. Brown ve Herman Brown tarafından kurulur. Sermayenin çoğu kayın biraderleri Daniel Root'dan alındığı için şirketin adı bu şekilde konulur. Şirket Teksas'ta yol yapımı işlerine girer. Şirketin büyük ölçekli ilk işi bunalım yıllarında Colorado Nehri önüne baraj inşa edilmesidir. Federal yönetimle ilgili sıkıntıları aşmak için şirket yerel siyasetçi Lyndon B. Johnson ile yakın ilişki kurmaya başlar. Johnson'un ihale ve yasal işlemler alanındaki yardımlarının karşılığında şirket de Johnson'un 1937 yılında Kongreye seçilmesi için düzenlediği kampanyaya destek sağlar.[1] Devlete yapılan çok kârlı birkaç büyük projeden sonra artık şirket Johnson'un yükselişinin tamamen arkasındadır. Şirketin bağışları soruşturma komitelerinin dikkatini çekse de araştırma yapılması bizzat Başkan Theodore Roosevelt tarafından engellenir. II. Dünya Savaşı sırasında şirket Corpus Christi'deki deniz üssünün inşası ve ABD için savaş gemisi üretimi işine girer. 1947 yılında Brown & Root dünyanın ilk açık deniz petrol platformunu inşa eder.
Halliburton
değiştirŞirketin kurucularından Herman Brown ölünce Halliburton şirketi Aralık 1962 tarihinde Brown & Root firmasını satın alır. Yeni ortaya çıkan kurumsal yapı Vietnam Savaşı sırasında ABD Deniz Kuvvetleri tarafından talep edilen altyapının %85'ini yapmaktaydı. 1960'lı yıllarda savaş karşıtları şirketi hedef alacak ve Brown & Root adından hareketle Burn & Loot[2] şeklinde hitap edilerek eleştirilecektir. 1995-2002 yılları arasında Halliburton KBR 2.5 milyar dolar değerinde, bazıları gizli yerlerde olmak üzere çeşitli askeri üsleri inşa etmek ve işletme işini alır.[3] Şirkete verilen işlerden bazıları tanım gereği ordunun işleri olması tartışılmıştır. 2005 yılı Eylül ayında Katrina Kasırgasının ardından hasar gören deniz kuvvetlerine ait tesislerin onarım işlerini ihale sonucu kazanır.
KBR
değiştirHalliburton tarafından 5 Nisan 2007 tarihinde yapılan açıklamaya göre KBR ile tüm ilişkilerin kesildiği belirtilir.[4]
Belli başlı işleri
değiştirKosova
değiştir1996 yılında Brown & Root, Balkanlarda görev yapan ABD ve NATO kuvvetlerine destek vermeyi içeren ihaleyi kazanır. Şirketin görevi Kosova bölgesindeki harekâtı da içerecek şekilde 1999 yılından itibaren uzatılır. Kosova'daki Camp Bondsteel askeri üssü inşa edilir. Kampın işletmesi de KBR şirketine verilir.
Afganistan
değiştirKBR 2002 yılında aldığı 100 milyon dolar değerindeki ihaleyle Afganistan’ın başkenti Kâbil’de yeni bir ABD Elçiliği binası inşa eder. Ayrıca Afganistan’da bulunan Gürcü askerlerinin eğitimini üstlenen firma Kandahar ve Bagram’daki hava üslerinde inşaat işleri de alır.
Küba
değiştirKBR, ABD’nin Küba topraklarındaki[5] kötü şöhretli Guantanamo Kampında da faaliyet göstermiş, yeni tutuklular için yapılan yüksek güvenlikli Camp 6 adlı kısmı inşa etmiştir.[6]
Irak
değiştirIrak Savaşının ardından ülkede en çok personeli bulunan şirket KBR’dir. Yaklaşık 14 bin şirket personeli ABD Silahlı Kuvvetlerine lojistik destek sağlamaktadır.[7]
Tartışmalı başlıklar
değiştirSiyasi bağlantılar ve yolsuzluk
değiştirBrown & Root döneminden beri şirketin ABD Başkanı Lyndon Johnson ile kayıt altına alınmış çok iyi ilişkileri bulunmaktadır. Texas eyaletinden kongre üyesi olduğu dönemde şirketin baraj inşaatlarını alması için çaba sarfettiği bilinmektedir. Bunun karşılığında şirket 1948 yılı Senato seçimlerinde Johnson’u rakibi Coke R. Stevenson’a karşı desteklemiştir.[8] İlişki uzun yıllar boyu sürmüş, şirkete inşaatın yanı sıra askeri ihaleler de verilmiştir.
Körfez Savaşının ardından Savunma Bakanı Dick Cheney önderliğinde Pentagon Halliburton ve Brown & Root şirketine 8.5 milyon dolar ödeyerek bölgede ABD askerlerinin yanında savaşabilecek özel şirket elemanı savaşçıların durumunun araştırılmasını istemiştir.[3]
1999 yılı Şubat ayında KBR şirketine Balkanlarda sürmekte olan ABD harekâtlarında destek olmak için ihale verilir.[9] DynCorp ile birlikte özel bir şirketin uluslararası askeri bir harekâta ihale kazanarak girmesi tartışma yaratmıştır.[10]
Restore Iraqi Oil[11] adlı program kapsamındaki işler ihaleye çıkılmaksızın Savunma Bakanlığı tarafından KBR şirketine verilmiş, bu durum “programın derhal yerine getirilmesini sağlayan tek şirket” olmasıyla açıklanmıştı.
2008 yılı Haziran ayında Savunma Bakanlığı uzmanlarından Charles M. Smith, Irak Savaşının ilk dönemlerinde KBR şirketinin 1 milyar dolarlık harcamalarını sorguladığı için 2004 yılında görevinden ayrılmaya zorlandığını belirtecektir.[12]
2010 yılı Mayıs ayında KBR yine ihaleye çıkılmadan verilen bir görevlendirme sonucunda 2011 yılı içinde Irak'da görev yapan silahlı kuvvetler personeli için yapacağı hizmetler için 568 milyon dolarlık bir ödeme almıştır.[13]
Cayman Adaları ve Shell
değiştir6 Mart 2008 tarihli Boston Globe haberine göre KBR, kanunlara göre bünyesinde çalıştırdığı işçiler için zorunlu olan ve ödemesi gereken sosyal güvenlik ve sağlık giderlerini ödememek için kendi işçilerini Shell tarafından kiralanmış vergi cenneti Cayman Adaları kaynaklı işçiler olarak göstermiştir. Bu şekilde 21 bin KBR çalışanının sosyal güvenlik ve sağlık teminatları yatırılmamıştır ve ilgili gelir ABD devletinden kaçırılmıştır.[14]
Nijerya rüşvet olayı
değiştir6 Şubat 2009 tarihinde Adalet Bakanlığından yapılan açıklamaya göre[15] KBR ihale almak için Nijerya devlet görevlilerine rüşvet vermekten suçlu bulunur. Bonny Island bölgesine kurulacak olan 7.5 milyar dolar değerindeki doğal gaz santrali işini almak için KBR yetkililerinin büyük miktarda rüşvet verdikleri iddia edilir. KBR yorum yapmaz ve ABD yasalarında göre suçlu bulunarak 420 milyon dolar ceza ödemeye mahkûm edilir. Cezanın tamamı Halliburton tarafından ödenir. Ayrıca dönemin şirket sorumlusu Albert Jackson Stanley ise suçlu bulunarak 7 yıl hapis cezasına çarptırılır.[16]
Waxman olayı
değiştirIrak Savaşının ardından ülkenin işgal edilmesiyle beraber ABD Silahlı Kuvvetlerinin özel şirketlerle ilişkisi mercek altına alınmıştır. Kaliforniya Kongre üyesi Henry Waxman ve Michigan Kongre üyesi John Dingell, George W. Bush hükûmetine yakınlığıyla bilinen şirketlere kolaylık tanındığı ve ihale şartlarının ihlal edildiğini iddia ederek soruşturma önerisi vermişlerdir. Ayrıca Irak'ta ithal edilen yakıt fiyatlarını şişirmekten dolayı KBR şirketini suçlarlar.
Yetersizlik
değiştirKBR tarafından yapılan mühendislik işleri de oldukça eleştirilmiştir. Özellikle Irak'ta askeri konutların ıslak hacimlerinde çok sayıda elektrik çarpılması sonucu ölüm gerçekleşmiştir. KBR tarafından denetlenen ve elektrik uygulama hatası bulunduğu rapor edilen bir geçici yapıda 2 Ocak 2008 günü duş alan Özel Kuvvetler üyesi Astsubay Ryan Maseth elektrik çarpması sonucu ölmüştür.[17][18] Konuyla ilgili çok sayıda dava açılmasına rağmen KBR benzer ihaleleri almaya devam etmiştir.
İş güvenliği
değiştirIrak ve Afganistan başta olmak üzere ABD dışında görev yapan 81 KBR personeli ölmüş, en az 380 personel de ağır yaralanmıştır. Özellikle 2004 yılında yaşanan konvoy pususu sonucu ölenlerin aileleri KBR şirketine dava açarak şoförlerin bilinçli bir şekilde ateş hattına atıldığını öne sürmüşlerdir.[19]
Cinsel saldırı ve tecavüz
değiştirABD Kongresi önünde ifade veren eski KBR çalışanı bayan Jamie Leigh Jones 2005 yılında görev yaptığı Irak'da yine KBR çalışanı 7 kişi tarafından toplu tecavüze uğradığını, sonrasında ise bir gemi yük konteynerine kapatılıp 24 saat yiyeceksiz ve susuz bırakıldığını belirtir.[20][21] Benzer bir durum KBR şoförü Mary Beth Kineston tarafından dile getirilmiş, olayda KBR şoförlerinin toplu cinsel tacizine uğradığını ifade etmiştir. Firmaya aynı gerekçeyle şikayet bildiren Jo Frederiksen daha kötü bir görev yerine sürülmüş ve istifaya zorlanmıştır. KBR personeli tarafından işletilen yasadışı genelevlerin de varlığı bilinmektedir.[22]
İnsan kaçakçılığı
değiştir28 Ağustos 2008 tarihinde Los Angeles mahkemesinde açılan bir davayla bazı KBR çalışanlarının insan kaçakçılığı yaptığı ortaya çıkar. Buna göre Ürdün'de çalışmak üzere Daoud & Partners şirketi tarafından ülkelerinden getirilen 13 Nepalli işçi bu ülkeye adım atar atmaz pasaportlarına el konmuş ve doğrudan Irak'taki ABD denetimindeki Al-Asad Hava Üssüne götürülmüştür. Bu işçileri askeri üsse götüren konvoy Irak Direnişine bağlı direnişçilerce saldırıya uğramış ve işçilerden 12 tanesi esir edilmiş, sonrasında da idam edilmiştir. Son işçi Buddi Prasad Gurung zorla getirildiği üste 15 ay çalışmak zorunda bırakılır.[23]
Yakma kuyuları
değiştir2008 ve 2009 yıllarında KBR aleyhine çok sayıda açılan davanın konusu ise Irak ve Afganistan'daki ABD askeri üslerindeki yakma kuyularıdır. Üssün temizliğinden ve çöp toplanması hizmetinden sorumlu olan KBR yetkilileri üsteki her türlü atığı hiçbir ayrım yapmadan kuyulara doldurarak yakmakla suçlanırlar. İçinde zehirli maddelerin, pillerin, asbest içeren malzemelerin, lastiklerin, yağların, biyolojik tehlike içeren maddelerin hayvan ve insan ölülerinin, plastik boruların ve plastik su şişelerinin de bulunduğu türlü atık bu kuyularda yakılmıştır. Ortaya çıkan zehirli gazdan rahatsız olan çok sayıda asker şirkete dava açmıştır.[24]
Kaynakça
değiştir- ^ Robert A. Caro’nun The Path to Power adlı kitabı bu süreçle ilgilidir.
- ^ İngilizceden Yak ve Yağmala şeklinde çevrilebilir
- ^ a b Barry Yeoman makalesi 29 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 1 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ İlgili Houston Chronicle haberi 17 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 1 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Üs ABD'nin en eski denizaşırı üssüdür. Ayrıca ABD'nin diplomatik ilişkisi olmayan bir ülke topraklarındaki tek üssüdür. Üs 17 Şubat 1903 tarihinde ABD ile Küba arasında imzalanan antlaşmaya dayandırılsa da Küba Cumhuriyeti bu antlaşmanın silah zoruyla imzalatıldığını belirterek üssün varlığını reddetmektedir.
- ^ Guantanamo Camp 6 fotoğrafları 28 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 1 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 4 Temmuz 2007 tarihli makale 24 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 3 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Robert Bryce makalesi 10 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ ABD Savunma Bakanlığı ihale belgeleri 27 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 18 Mart 2005 tarihli rapor 11 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ İngilizce aslından Irak Petrolünün Kurtarılması olarak çevrilebilir
- ^ 17 Haziran 2008 tarihli The New York Times haberi (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 6 Mayıs 2010 tarihli Businessweek haberi 13 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 6 Mart 2008 tarihli Boston Globe haberi 26 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 6 Şubat 2009 tarihli CNN haberi 28 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 3 Eylül 2008 tarihli dava raporu 7 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 4 Mayıs 2008 tarihli The New York Times haberi (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 22 Ocak 2009 tarihli CNN haberi 28 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 31 Ocak 2008 tarihli Houston Chronicle haberi 25 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 13 Şubat 2008 tarihli The New York Times haberi 30 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 16 Eylül 2009 tarihli makale 17 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 14 Temmuz 2009 tarihli haber 19 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 28 Ağustos 2008 tarihli The New York Times haberi 25 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 11 Ağustos 2009 tarihli haber 18 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 4 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
Dış bağlantılar
değiştir- Resmi şirket internet sitesi 1 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 31 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir