Kubbealtı

Kubbealtı ya da Divanhane, Topkapı Sarayı'nın ikinci avlusu üzerinde yer alan ve Osmanlı İmparatorluğu'nda sadrazam ve diğer devlet adamlarının Dîvân-ı Hümâyun toplantılarını gerçekleştirdiği mekân. Burada devlet işleri görüşülür ve karara bağlanırdı.

Topkapı Sarayı'nda Kubbealtı bölümünün giriş kapısı

Tarihi

İlk yapı II. Mehmed döneminde (1451-1481) ahşap olarak inşa edilmiştir. I. Süleyman döneminde ise Mimarbaşı Alaeddin tarafından 1527-29 yıllarında yeniden yapılmıştır. Çeşitli dönemlerde ise bir takım onarımlar görmüş ve değişikliğe uğramıştır. Yapının iç mekan duvarları 16. yüzyılda mermerlerle kaplanmıştır. Yapıda yer alan bir takım süslemeler, revağın sütun ve kemerleri 16. yüzyıl dönemine aittir. Yapı 1792 yılında III. Selim döneminde geçirdiği onarım ve eklemeler ile bugünkü görünümüne kavuşmuştur. 1819 yılında II. Mahmud zamanında tekrar onarılan yapının cephesinde iki kitabe yer almaktadır. Bu kitabelerden bir tanesi III. Selim, diğeri ise II. Mahmud dönemine aittir. Yapı kubbelerden meydana geldiği için alt odalarına kubbealtı denmiştir. Burada görevli vezirlere ise kubbealtı veziri ismi verilmiştir.

İşlevi

Topkapı Sarayı'nda Kubbealtı bölümünün iç kısmından bir görünüm (Mart 2013)

Sarayın her yerinden görülebilen yapıya orta kapıdan girilmektedir. Kubbealtı, avlu kısmında kubbeli ilk mekan olan Divan-ı Hümayûn, buraya bağlı olan Divan-ı Hümayûn kalemi ve kararların yazıldığı defter ve belgelerin arşivlendiği Defterhane olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Kubbealtında yer alan üç salondan, sol taraftaki divan üyeleri tarafından kullanılmaktaydı. Salonun etrafındaki sedirlere kubbealtı vezirleri, Anadolu ve Rumeli kazaskerleri, ortadaki makamda ise sadrazam otururdu. Divana gerek duyulması halinde şeyhülislam da katılırdı. Padişah ise sadrazamın oturduğu yerin üst kısmındaki Kasr-ı Adil ismi verilen ve salona bakan kafesli pencereden divan toplantısını takip ederdi. Divan-ı Hümâyun, Pazartesi, Salı, Cumartesi ve Pazar günleri olmak üzere haftanın dört günü toplanırdı. Burada Osmanlı devlet adamları toplanır, çoğu zaman sadrazam başkanlığında devlet meseleleri görüşülür, önemli ve taşrada halledilmemiş davalar ve elçi kabulleri yapılırdı. Ayrıca padişah kızlarının nikâhları da burada kıyılırdı. Divan toplantısının adından kubbealtında üç adet sofra kurulur, herkes kendi sofrasındaki yerine otururdu. Sadrazam yeemeğin ardından divan ile ilgili padişaha arzda bulunur ve emirlerini alırdı. Divan toplantılarının haricinde; ordunun savaşa gidiş ve gelişlerinde, bayramlarda, saltanat değişikliklerinde, yabancı elçiliklerin kabulünde burada toplantılar yapılmaktaydı.

Yapı içerisinde bulunan ikinci salon Dîvân-ı Hümâyun Kalemi olup, divan kanunları burada onaylanırdı. Kubbealtının arkasındaki dört köşeli yüksek kuleden etrafta olan olaylar seyredilirdi. Üçüncü kubbenin altında yer alan salonda ise devletin asıl defter ve kayıtlarını kapsayan önemli defterler sandıklar içerisinde muhafaza edilmekteydi. Burası her divan günü sadrazamda bulunan mühr-i hümâyûn ile mühürlenirdi. İlk kubbe arasındaki yerde reis-ül küttab ile dîvân-ı hümâyun kâtipleri yer alırdı. Bu üç kubbenin dışında, sekiz kubbealtında dış hazine muhafaza edilmekteydi.

Kubbealtı, devlet işlerinin Bâb-ı Âli'de görüşülmeye başlanması sonucu kısmen işlevini kaybetmiştir.

Dış bağlantılar

• Kubbealtı hakkında bilgiler11 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• 
  Kubbealtı giriş bahçesinde Türkçe ve İngilizce yazılmış tanıtıcı levha
• 
  Kubbealtı ön bahçesi ve giriş kapısında bulunan turistler
• 
  Jean-Baptiste van Mour tarafından 18. yüzyılın ilk yarısında çizilen Kubbealtında yabancı elçilerin kabulünü gösteren tasvir