Kûhî

Kuhi veya Ebu Sehl Kuhi, Abū Sahl Wayjan ibn Rustam al-Kūhī (al-Qūhī; Farsça: ابوسهل بیژن کوهی Abusahl Bijan-e Koohi) Pers^[1]^[2] matematikçi, fizikçi ve astronomdu. Kuhi, Hazar Denizi'nin güneyindeki Amul, Taberistan'da bir bölge olan Kuh'tan (veya Quh) idi ve 10. yüzyılda Bağdat'ta parladı. Kendisine atfedilen birçok matematiksel ve astronomik yazı ile en büyük geometricilerden biri olarak kabul edilir.^[3]^[4]^[5]

El-Kūhī, MS 988'de Büveyhîler emiri Şerefüddevle tarafından Bağdat'ta inşa edilen gözlemevinde çalışan astronomların lideriydi. Usturlab üzerine bir dizi zor geometrik problemi çözdüğü bir inceleme yazdı. Kuhi, astronomi için kullanılan rasad aletlerini imal etmekle ve çok hassas astronomik hesaplamalar ortaya koymakla tanındı.

Matematikte dikkatini ikinci derece'den daha yüksek denklem'lere yol açan Arşimet ve Apollonius problemlerine adadı. Bazılarını çözmüş ve çözülebilirlik şartlarını tartışmıştır. Örneğin, bir karenin içine eşkenar beşgen çizip bir dördüncü derece denklem elde etme problemini çözebildi.^[6] Ayrıca, kullanıcıların herhangi bir konik kesit: düz doğrular, çemberler, elipsler, paraboller ve hiperboller çizimi yapmasına izin veren, bir ayağı değişken uzunlukta bir pergel olan "mükemmel pergel" üzerine bir inceleme yazdı.^[7]^[8] Söz konusu aleti el-Kūhī icat etmiş olabilir.^[9]^[10]^[11]

Aristoteles gibi, el-Kûhî de cisimlerin ağırlığının Dünya'nın merkezine olan uzaklıklarına göre değiştiğini öne sürdü.^[12]

El-Kūhī ile matematikle ilgilenen yüksek bir devlet memuru olan Ebu İshak el-Sabi arasındaki yazışmalar korunmuştur.^[13]^[14]

Kaynakça

^ "The first steps for learning optics : Ibn Sahl's, Al-Khayam's and Young's works on refraction as typical examples" (PDF). II. 27 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021. The Perian Abu Sahl Wajjan Ibn Rustam Al-Quhi, also known as Abu Sahl Al-Kuhi or just Kuhi, studied optics and investigated the optical properties of mirrors made from conic sections
^ "al-Qūhī, Abu Sahl Wayjan ibn Rustam (c. 940-c. 1000)". 11 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
^ Suter, Die Mathematiker und Astronomen der Araber (75-76, 1900).
^ Berggren, Len (2007). "Kūhī: Abū Sahl Wījan ibn Rustam [Wustam] al‐Kūhī [al‐Qūhī]". Thomas Hockey (Ed.). The Biographical Encyclopedia of Astronomers. New York: Springer. s. 659. ISBN 978-0-387-31022-0. 21 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021. (PDF version 11 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
^ Dold-Samplonius, Yvonne (2008) [1970–80]. "Al-Qūhī (or Al-Kūhī), Abū Sahl Wayjan Ibn Rustam". Complete Dictionary of Scientific Biography. Encyclopedia.com. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
^ Jan Hogendijk (1984) "al-Kuhi's construction of an equilateral pentagon in a given square", Zeitschrift für Gesch. Arab.-Islam. Wiss. 1: 100-144; correction and addendum Volume 4, 1986/87, p.267
^ O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Abu Sahl Waijan ibn Rustam al-Qūhī", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
^ Jan Hogendijk (2008) "Two beautiful geometrical theorems by Abu Sahl Kuhi in a 17th century Dutch translation", Ta'rikh-e Elm: Iranian Journal for the History of Science 6: 1-36
^ Thomas de Vittori. "The Perfect Compass: Conics, Movement and Mathematics around the 10th century" (PDF). 17 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. ^{[ölü/kırık bağlantı]} Alt URL 29 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Rashed, Roshdi (1996). Les Mathématiques Infinitésimales du IXe au XIe Siècle 1: Fondateurs et commentateurs: Banū Mūsā, Ibn Qurra, Ibn Sīnān, al-Khāzin, al-Qūhī, Ibn al-Samḥ, Ibn Hūd. Londra. Reviews: Seyyed Hossein Nasr (1998) in Isis 89 (1) pp. 112-113 JSTOR 236661; Charles Burnett (1998) in Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 61 (2) p. 406 JSTOR 3107736.
^ John Lennart Berggren, Hogendijk: The Fragments of Abu Sahl al-Kuhi's Lost Geometrical Works in the Writings of al-Sijzi, in: C. Burnett, J.P. Hogendijk, K. Plofker, M. Yano (eds): Studies in the History of the Exact Sciences in Honour of David Pingree, Leiden: Brill, 2003, pp. 605–665
^ Mohammed Abattouy (2002), "The Arabic Science of weights: A Report on an Ongoing Research Project", The Bulletin of the Royal Institute for Inter-Faith Studies 4, p. 109-130
^ Berggren: "The correspondence of Abu Sahl al-Kuhi and Abu Ishaq al-Sabi: a translation with commentaries", J. Hist. Arabic Sci., volume 7, 1983, pp. 39-124.
^ M. Steinschnieder, Lettere intorno ad Alcuhi a D. Bald. Boncompagni (Roma, 1863)

Konuyla ilgili yayınlar

Berggren, J. Lennart (2021). "al-Kūhī" . Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Stewart, Devin J. (Ed.). Encyclopaedia of Islam, THREE (İngilizce). Brill Online. ISSN 1873-9830.

Matematikçi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "The first steps for learning optics : Ibn Sahl's, Al-Khayam's and Young's works on refraction as typical examples" (PDF). II. 27 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021. The Perian Abu Sahl Wajjan Ibn Rustam Al-Quhi, also known as Abu Sahl Al-Kuhi or just Kuhi, studied optics and investigated the optical properties of mirrors made from conic sections

[2] "al-Qūhī, Abu Sahl Wayjan ibn Rustam (c. 940-c. 1000)". 11 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.

[3] Suter, Die Mathematiker und Astronomen der Araber (75-76, 1900).

[4] Berggren, Len (2007). "Kūhī: Abū Sahl Wījan ibn Rustam [Wustam] al‐Kūhī [al‐Qūhī]". Thomas Hockey (Ed.). The Biographical Encyclopedia of Astronomers. New York: Springer. s. 659. ISBN 978-0-387-31022-0. 21 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021. (PDF version 11 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)

[5] Dold-Samplonius, Yvonne (2008) [1970–80]. "Al-Qūhī (or Al-Kūhī), Abū Sahl Wayjan Ibn Rustam". Complete Dictionary of Scientific Biography. Encyclopedia.com. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.

[6] Jan Hogendijk (1984) "al-Kuhi's construction of an equilateral pentagon in a given square", Zeitschrift für Gesch. Arab.-Islam. Wiss. 1: 100-144; correction and addendum Volume 4, 1986/87, p.267

[7] O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Abu Sahl Waijan ibn Rustam al-Qūhī", MacTutor Matematik Tarihi arşivi

[8] Jan Hogendijk (2008) "Two beautiful geometrical theorems by Abu Sahl Kuhi in a 17th century Dutch translation", Ta'rikh-e Elm: Iranian Journal for the History of Science 6: 1-36

[9] Thomas de Vittori. "The Perfect Compass: Conics, Movement and Mathematics around the 10th century" (PDF). 17 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. ^{[ölü/kırık bağlantı]} Alt URL 29 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[10] Rashed, Roshdi (1996). Les Mathématiques Infinitésimales du IXe au XIe Siècle 1: Fondateurs et commentateurs: Banū Mūsā, Ibn Qurra, Ibn Sīnān, al-Khāzin, al-Qūhī, Ibn al-Samḥ, Ibn Hūd. Londra. Reviews: Seyyed Hossein Nasr (1998) in Isis 89 (1) pp. 112-113 JSTOR 236661; Charles Burnett (1998) in Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 61 (2) p. 406 JSTOR 3107736.

[11] John Lennart Berggren, Hogendijk: The Fragments of Abu Sahl al-Kuhi's Lost Geometrical Works in the Writings of al-Sijzi, in: C. Burnett, J.P. Hogendijk, K. Plofker, M. Yano (eds): Studies in the History of the Exact Sciences in Honour of David Pingree, Leiden: Brill, 2003, pp. 605–665

[12] Mohammed Abattouy (2002), "The Arabic Science of weights: A Report on an Ongoing Research Project", The Bulletin of the Royal Institute for Inter-Faith Studies 4, p. 109-130

[13] Berggren: "The correspondence of Abu Sahl al-Kuhi and Abu Ishaq al-Sabi: a translation with commentaries", J. Hist. Arabic Sci., volume 7, 1983, pp. 39-124.

[14] M. Steinschnieder, Lettere intorno ad Alcuhi a D. Bald. Boncompagni (Roma, 1863)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]