Vikipedi

Kula

Manisa'nın ilçesi
(Kula, manisa sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Kula (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Kula, Türkiye'nin Manisa ilinin ilçelerinden biridir.

Kula
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlManisa
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İdare
 • KaymakamÖmer Ahmet Özdemir[1]
 • Belediye başkanıSemra Gündüz (CHP)
Yüzölçümü
 • Toplam960 km²
Rakım720 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam44.410
 • Kır
-
 • Şehir
-
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu45170
İl alan kodu0236
İl plaka kodu45
Kula'nın doğusunda bulunan Kapadokya'daki peri bacalarına benzer oluşumlar.

Yanardağ patlamalarının meydana getirdiği az rastlanan bir jeolojik yapıya sahiptir. Kent merkezi, kısmen Osmanlı Devleti'nin, kısmen Germiyanoğulları Beyliği'nin izlerini taşıyan iyi korunmuş konut dokusu nedeniyle "yaşayan müze" tabir edilir.[2]

UNESCO Küresel Jeopark Ağı'na dahil Kula-Salihli Jeoparkı ilçede bulunur.[3]

Konum

değiştir

Kula ilçesi, Ege Bölgesi'nin İç Batı Anadolu bölümünde, Manisa ili sınırları içindedir. Bağlı olduğu Manisa ilinin doğusunda bulunur ve 981 kilometrekare ile ilin en büyük ilçelerinden biridir.[4] Deniz seviyesinden yüksekliği 720 metredir.[5]

İlçenin kuzeyinde Demirci ve Selendi, güneyinde Alaşehir, doğusunda Eşme, batısında Salihli ilçeleri yer alır.

Coğrafi özellikler

değiştir

Karadivit yanardağının yanıbaşında etrafı tepelerle çevrili, çanak şeklinde volkanik bir arazi üzerinde kurulmuştur. Üzerinde bulunduğu topraklar, üçüncü jeolojik zaman sonucunda meydana gelen faylarla beliren, yükseklikleri 100-1250 metre arasında olan volkanik dağlarla örtülüdür.

Tarihçe

değiştir

Kula mimari, etnografik, arkeolojik, tarihi ve görsel değerleri ile Ege'nin ilçelerinden biridir. Bölgede yapılan kazılarda Katekekaumene (Yanık yöre) sınırı içinde Demir Köprü barajı yakınındaki Divlit'te ilkel insanın ayak izlerine rastlanılmıştır. Bunun yanı sıra yapılan kazılarda MÖ 56 yılına ait mermer kabartma ve kitabelerden Kula ve çevresinin önemli bir yerleşim alanı olduğu ortaya çıkmaktadır.

Eski dönemlerde Kula'nın civarında kurulmuş bulunan Maionia (Menye), Mysien ve Lidya arasında bir yerleşim alanı idi ve buradan geçen yol Sardes-Salihli'den başlar ve Menye-Sandal-Gölde üzerinden geçerdi. Kula'daki yerleşim zamanla civarındaki yerleşim alanlarının önemini yitirmesi sonucunda gelişmiştir. Kula'nın ismini burç manasında olan Kule'den almış olduğu belgelerden anlaşılmaktadır.

Kula'nın ismi hakkında pek çok araştırmacı inceleme yaptıkları halde kesin bir sonuca varılamamıştır. Bir söylentiye göre de havası suyu iyi ve şifalı olduğundan zengin bir kişinin hasta olan kızı için buraya bir kule yaptırdığı ve buranın zamanla gelişip bugünkü duruma geldiğinden bahsedilir.

Kula'nın Bizanslıların elinde iken ismi Opsikion'dur. Bunu Kula'nın 20 km batısındaki Maionia (Menye) ile beraber bir piskoposluk teşkil etmesinden anlıyoruz. Kula'nın Türkler eline geçmesi 1071 Malazgirt Muharebesinden sonra 11. yüzyılın ikinci yarısında 1075-1076 Türkmen aşiretlerinin Kula ve çevresine kadar kısa zamanda yayıldıkları görülmüştür. Anadolu Selçuklu Hükümdarı Alaettin Keykubat zamanında Kula ve çevresi tamamen Türklerin eline geçmiştir (1233).

Kula, Anadolu beylikleri zamanında Germiyanoğulları beyliğine bağlı olan Kula, Germiyan beyi Süleyman Şah'ın kızı Devlet Hatun'un 1381 tarihinde Osmanlı padişahı I. Murat'ın oğlu Yıldırım Beyazıt ile evlenmesi sırasında beyliğe ait Kütahya ve civarını çeyiz olarak Osmanlılara vermesi sonucunda Süleyman Şah'ın Kula'ya çekilerek burayı başkent yaptığı ve burada yaşadığı, Süleyman şah zamanında Kula'da imar ve kültürel faaliyetlerin arttığı gözlenmektedir. Bunlar arasında Gürhane Medresesi gösterilebilir. Süleyman Şah'ın ölümünden sonra Osmanlıların idaresine giren Kula, 1402 yılında Timur tarafından Anadolu Beyliklerinin eski topraklarının kendilerine verilmesi neticesinde Kula yeniden Germiyanoğulları Beyliğine geçmiş ise de bir müddet sonra Germiyanoğlu beyi Yakup Bey'in 1428 yılında ölümünden sonra bir kez daha Osmanlıların idaresine geçmiş ve Kütahya Sancağının bir kazası olarak Osmanlı idaresine katılmıştır. Uzun yıllar Kütahya Sancağına bağlı kalan yerleşim, 1867 yılında Saruhan Sancağına bağlı olarak görülmektedir.[6] 1923 yılında Manisa ilinin kurulmasıyla da bu ilin ilçesi olmuştur.

İlkel ayak izleri

değiştir

Ünlü tarihçi Strabon'un Katakekaumene (Yanık Yöre) adını verdiği ve 2000 yıl önce yöreyi dolaşarak, Küçük Asya'nın en genç volkan konileri, lav akıntılarının bulunduğu Kula yöresinde; ilkel insan ayak izlerine rastlanılmıştır. İlkel insan ayak izleri yörede 68 kadar bulunan volkan konilerinden biri olan Divlit Tepe konisinin yanında görülmektedir. Burada ilkel insan ayak izlerinin yanında, hayvanların ayak izlerine, ilkel insanların taşıdığı yük izlerine ve ilkel insanların yere oturma izlerine de rastlanılmaktadır. Ayak izlerine rastlanan ilkel insanların adımların uzunluğu, 75–80 cm kadardır. Fosil ilkel insan ayak izleri, 41-42 ayakkabı numarası büyüklüktedir. İzlerden ikisi, yan yana yürümüş iki ilkel insana aittir. Bunlar tepeden aşağıya doğru yürümüşlerdir. Bir de küçük çocuk izi olup, bu da tepeye doğru ters yönde yürümüştür. İzler oluştuktan sonra, Divlit Tepe yanardağından çıkan ve onların üzerinde bir örtü meydana getirerek korunmalarını sağlayan bazaltik cüruflar; briket imalinde ve inşaat işlerinde kullanılmaktadır.

1968 yılında bu örtü tabakası, cüruflar sahadan dozerle kazılıp alınırken ayak izleri meydana çıkmıştır. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü elemanları, kimi zaman sahadan çıkarılarak yurt dışına müzelere kaçırılan, kimi zamanlar çevredeki köyler tarafından hatıra olarak evlere alınan bu ayak izlerinin sahada uzun süre korunamayacağını anlayarak, bunlardan yaklaşık 60 tanesini çıkarıp; aynı genel müdürlüğe ait (Tabiat Tarihi Müzesine) taşıyıp, sergilemişlerdir.

İlkel insan ayak izlerinin yakınındaki volkanik lavlardan alınan örneklerin laboratuvarlarda yaş belirleme ölçümlerinde 20.000 yıl yaşlı oldukları belirlenmiştir. Ölçümlerde en çok ± 5.000 yıllık hata payı olduğu göz önüne alındığında, bu izlerin en çok 25.000, en yeni olarak da 15.000 yıllık oldukları ortaya çıkmaktadır. Strabon da Kula yöresindeki volkanların 15-16 bin yıl önce püskürmeye başlamış olduğunu ve 2.000 yıl yanmakta devam ettiğini, bundan 2.000 yıl önceki araştırmaları sonucu bildirmiştir.

Divlit Tepe konisi yakınlarında görülen bu izler bize Katakekaumene (Kula ve çevresinde) sınırları içerisinde Eski Taş Devri ilkel insanlarının yaşadığını göstermektedir. Bu devirde ilkel insanların sürüler halinde mağaralarda, ağaç kovuklarında yaşadığı bilindiğinden Yanık Yöre'nin de bu ortama uygunluğu göz önünde bulundurulursa, bunların ilkel insan topluluklarının yaşama alanı olduğunu söylemek kehanet sayılmasa gerek.

İlkel insan ayak izleri, 3. ve en yeni volkanik devreye ait volkan konilerinden biri olan Divlit Tepe konisinin yakınında bulunmaktadır. Yaklaşık 2.000 yıl önce Divlit Tepe konisi, önce ince taneli kül ve tüfler püskürtmüş ve suskunluk dönemine geçerek sönmüştür. Çevreye saçılan bu ince taneli volkanik ürünler, daha sonra yağan yağmurların etkisiyle kalın bir çamur tabakasına dönüşmüştür. İşte bu esnada bölgede yaşayan ilkel insanlar, çok güzel bir rastlantı ile bu çamurlar üzerinde çıplak ayakla yürümüşlerdir. Kısa bir süre sonra volkan yeniden faaliyete geçmiş ve bu kez püskürttüğü siyah renkli bazaltik cüruflar, çamurlar üzerindeki ayak izlerini örterek, yaklaşık 5-10 metre kalınlıkta bir örtü oluşturmuş ve bu değerli izlerin günümüze kadar korunmalarını sağlamışlardır.

Dünyada ülkemizden başka Fransa'da, İtalya'da ve Macaristan'da olmak üzere 4 yerde ilkel insan fosil ayak izleri bulunmaktadır. Divlit tepe volkan konisi yakınındaki bu değerli ayak izleri korunmak amacıyla Türk Tarih Kurumu, Eski Eserler Genel Müdürlüğü tarafından sit alanı ilan edilmiş ve her türlü faaliyet yasaklanmıştır. Yapılan araştırmalar sonucu Antalya, Isparta, Samsun, Burdur, Gaziantep yöreleriyle birlikte Kula çevresinde de ilkel insanların yaşadıkları anlaşılmıştır.

Diğer arkeolojik eserler

değiştir

Kula'da yapılan araştırmalar sonucu MÖ 56 yılını belirten mermer kabartmalara ve kitabelere rastlanılmıştır. Bu kabartmalardan birinin üzerinde şunlar yazılıdır:

Güneş Platez'e, Mentlamus'e ve Kral Men'e mahsus bir dua Vücuda getirmiş olan Abdi Memluk «Demas, Jüpiter'in» azamet ve kudretini tanıtmak üzere bu duayı mutavatı emir eder. Mabut «Lunus» veya Men'i tasvir eden, bu kabartmadaki emir SulukttIerin 256 ncı yıl dedikleri tarihe göre MÖ 56 yılını göstermektedir.

MÖ basılmış ve Kula'yı komşu ülkelere tanıttıran birkaç paranın bulunmuş olması yukarıdaki tarihi doğrulamaktadır. Eski devirlerde Kula, Maionia'nın (Menye) bir bölümü idi. Maionia, Mysien ve Lidya arasında bir yer tutardı. Eski çağlardan beri önemli bir trafik yolu; Sardes, Salihli'den başlar ve Menye-Sandal-Gölde üzerinden geçerek Gediz'e ve ondan sonra da yukarı doğru, bir yandan da Uşak'a doğru giderdi. Başkent Maionia şimdiki Menye yerindeydi. Kula ve çevresinin çok eski bir yerleşim alanı olduğunu ve pek çok tarihi olaylara sahne olduğunu gösterir. Kula'nın Musalca mevkiinde görülen mezar kalıntıları ve tuğla parçaları, burada eski bir Lidya şehrinin varlığını gösteren belirtilerdir.

Nüfus

değiştir
Yıl Toplam Şehir Kır
1927[7] 29.659 8.683 20.976
1935[8] 32.240 8.613 23.627
1940[9] 33.324 8.751 24.573
1945[10] 35.432 9.180 26.252
1950[11] 38.191 8.566 29.625
1955[12][a] 27.684 7.649 20.035
1960[13] 31.616 8.532 23.084
1965[14] 34.449 8.599 25.850
1970[15] 36.320 9.891 26.429
1975[16] 39.982 10.807 29.175
1980[17] 41.546 12.780 28.766
1985[18] 45.531 15.019 30.512
1990[19] 48.132 17.208 30.924
2000[20] 52.986 24.217 28.769
2007[21] 48.034 23.863 24.171
2008[22] 48.009 24.076 23.933
2009[23] 47.521 24.241 23.280
2010[24] 47.065 24.372 22.693
2011[25] 47.030 24.713 22.317
2012[26] 46.433 24.684 21.749
2013[27] 45.892 45.892 veri yok
2014[28] 45.587 45.587 veri yok
2015[29] 45.357 45.357 veri yok
2016[29] 44.951 44.951 veri yok
2017[29] 44.403 44.403 veri yok
2018[29] 44.410 44.410 veri yok
2019[29] 44.001 44.001 veri yok
2020[29] 44.035 44.035 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Ekonomi

değiştir

Tarım

değiştir

TÜİK 2011-2019 verilerine göre Manisa'nın Kula ilçesinde 35.563 hektar alan tarım ve meyve üretimi amacıyla kullanılır. %81,6'sı tahıl üretimi, %5,13'ü sebze üretimi ve %13,81'i ise meyve üretimi için kullanılmaktadır.[30]

Kula 2019'da en fazla üretilen sebzeler karpuz (14.149 ton), salçalık domates (4.677 ton), sofralık domates (4.651 ton) ve kavundur (3.695 ton). En fazla üretilen meyveler badem (1884 ton), çilek (1500 ton), şaraplık üzüm (1235 ton) ve cevizdir (81160 ton).[30]

Hayvancılık

değiştir

TÜİK 2011-2019 yılı verilerine göre Kula'da 47.833 büyükbaş hayvan, 119.087 küçükbaş hayvan üretilmiştir. Kula'daki büyükbaş hayvan üretimi Manisa üretiminin %19,23'ünü, Türkiye üretiminin %0,27'sini oluşturmaktadır.[30] Küçükbaş hayvan üretimi ise Manisa üretiminin %8,35'ini, Türkiye üretiminin %0,15'ini oluşturmaktadır.[30]

Kula'ya ulaşım

değiştir

İzmir-Ankara E 96 karayolu üzerinde yer alan Kula'ya gitmek için Ankara istikametinden İzmir yönüne giden otobüslere veya İzmir'den Ankara yönüne giden otobüslere binilmesi gerekir. Manisa-Kula arası 124 km, İzmir-Kula arası ise 150 km'dir. Manisa'dan Kula'ya gitmek için Manisa Garı'ndan 20 dakikada bir kalkan Turgutlu-Salihli otobüsleri veya Manisa-Salihli otobüslerine binmek gerekmekte ve Salihli'de Kula'ya giden minibüslere aktarma yapmak gerekmektedir. Salihli-Kula ve Kula-Salihli arasında Kula minibüsleri çalışmakta ve bu minibüsler her 15 dakikada bir işlemektedir.

Manisa müze müdürlüğü yetkililerinin bilgilerine göre tarihi Sardes şehrinden eskilere dayanmaktadır. Bunun delili olarak Manisa müze yetkililerinin bilgilerine dayanılarak yörede çıkan bulgulardan ve mezar taşlarından faydalanılmaktadır.

Ayrıca eski Osmanlı devleti sınırları içindeki, günümüzde Sırbistan'da bulunan bir bölgedeki yerleşim alanı ismini Kula'dan almıştır.

Notlar

değiştir
  1. ^ Selendi ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Ömer Ahmet Özdemir". 3 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2024. 
  2. ^ Gölükcü, İpek (Ekim 2020). "Tarihi Kula Evleri". Kula'nın Sosyo-Ekonomik Yapısının Akademik Perspektiften Araştırılması. Gazi Kitapevi. ss. 125-149. 1 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "UNESCO Türkiye Millî Komisyonu". www.unesco.org.tr. 6 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2023. 
  4. ^ Akbaş, Ferdi (2020). "Kula İlçesinin Genel Fiziki Coğrafya Özelliklerinin Coğrafi Bakış Açısıyla İncelenmesi". Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi. 3 (2): 125-139. 
  5. ^ "Kula Belediyesi Resmi Web Sitesi". www.kula.bel.tr. 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2023. 
  6. ^ Emecen, Feridun (2014). "Manisa". TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt 27. İslam Ansiklopedisi. ss. 583-588. 13 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020. 
  7. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  8. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  10. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  12. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  14. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  27. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  28. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  29. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Kula Nüfusu - Manisa". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Manisa Kula Nüfusu". nufusune.com. 
  30. ^ a b c d Palamutçuoğlu, Türker (2020). "Kula'nın Tarım Üretimi Potansiyeli". Kula'nın Sosyo Ekonomik Yapısının Akademik Perspektifen Araştırması. Gazi Kitapevi. 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kula&oldid=34127540" sayfasından alınmıştır