Kullanıcı:Nushirevan11/çalışma
Safevî Tarikatı'nın kurucusu Safiyüddin Erdebilî hakkındaki birincil bilgi kaynağı Safvetü's-Safâ adlı eserdir. Bu eseri Safiyüddin Erdebilî'nin oğlu Sadreddin Musa, müridi olan İbn Bezzâz'a yazdırmıştır.[1] Bu eserde Şeyh Safiyüddin'in atalarından Firüzşah Zerrin Külah'ın el-Kürdî nisbesi taşıdığı belirtilmektedir ve bu nisbe kitapta şöyle açıklanmaktadır: "Pirûz'un Kürt nisbesine gelince, bu durum şöyleydi: Kürd askerleri tarikat erbabı Şeyh İbrahim Edhem'in evladından olan padişah ile birlik olup Sincar tarafından huruç ettiler. Azerbaycan'ı bütünüyle fethedip ele geçirdiler. Mugan bölgesinin ahalisinin hepsi Zerdüşt idi. Erran, Alivan ve memleket ahalisinin hepsi kâfirdi. İslam askeri buraları istila edince, bu beldeleri İslam'a döndürdüler ve Müslümanlaştırdılar. Bu beldelerin ele geçirilmesi tamamlanınca Erdebil vilayeti ve mülhakatı Pirûz'a verildi <bu Pirûz, Zerrin Külah diye şöhret bulmuştu> Bu Pirûz güçlü, varlıklı ve servet sahibi biriydi."[2]
Safvetü's-Safâ adlı eserde Şeyh Safiyüddin'in Fars bölgesinde bir şeyhle karşılaşınca "pir-i Türk" olarak çağrıldığı da yazmaktadır.[3] Ancak akademisyen Hanna Sohrweide eserdeki Türk kelimesinin Fars edebiyatında kullanılan "güzel" manasında kullanıldığını iddia eder.[3] Ayrıca Safvetü's-Safâ'da yer alan şecereye göre hanedanın kökü Hz. Ali'ye dayandırılarak seyyidlik iddia edilmektedir.[4] Ancak bu iddianın Hoca Ali veya Şeyh Cüneyd dönemlerinde icat edildiği ileri sürülmektedir.[5] Bazı modern yazarlar ilk dönem Safevî şeyhlerinin ana dillerinin Farsçanın Gilan lehçesi olduğunu savunurlar.[3]
Zeki Velidi Togan,[6] Faruk Sümer[7] gibi yazarlar ailenin kökeninin Kürt olduğunu savunurlar ancak Togan ailenin sonradan Türkleştiğini söyler. İranlı tarihçi Ahmed Kesrevi ise ailenin İranlı olabileceğini ve Kürt nisbesinin sonradan verildiğini söylemiştir.[8] Azerbaycanlı tarihçi Mirza Abbaslı ise ailenin Türk kökenli olduğunu iddia etmiştir.[9]
- ^ "İBN BEZZÂZ". TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim tarihi: 2024-09-10.
- ^ Safvetü's-Safa 72. sayfadan aktaran; Tufan Gündüz, Kızılbaşlar Osmanlılar Safevîler, Yeditepe Yayınevi, 2. Baskı, s. 117
- ^ a b c Rıza Yıldırım, Aleviliğin Doğuşu, İletişim Yayınları, 4. baskı, s. 150
- ^ Tufan Gündüz, Kızılbaşlar Osmanlılar Safevîler, Yeditepe Yayınevi, 2. Baskı, s. 116-117
- ^ Rıza Yıldırım, Aleviliğin Doğuşu, İletişim Yayınları, 4. baskı, s. 149
- ^ Zeki V. Togan, “Sur L’origine des Safavides”, Mélanges Massignon, III, 1957, s. 356
- ^ Faruk Sümer, Safevi Devleti'nin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Ankara, 1976, s. 1
- ^ Tufan Gündüz, Son Kızılbaş Şah İsmail, Yeditepe Yayınevi, 5. baskı, s. 19
- ^ Mirza Abbaslı, Safevilerin Etnik Kökenine Dair, Belleten XL/287-329 (1976)